PBL: circulaire economie-doelen dreigen onhaalbaar te worden

Posted on by admin

Er is te weinig sturing en beleid om een circulaire economie van de grond te krijgen. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in rapport dat het deze dinsdag publiceert. Bestaand beleid, zoals het Nationaal Programma Circulaire Economie en de Grondstoffenstrategie, is „niet genoeg”, aldus het PBL.

De Nederlandse regering stelde zich in 2016 ten doel om in 2030 het gebruik van grondstoffen met de helft te hebben teruggebracht. „Dat gaan we absoluut niet halen”, zegt Marko Hekkert, directeur van het PBL. „We zien dat het materiaal- en grondstofgebruik juist na de dip door corona weer toeneemt.”

Hekkert vindt de stand van de circulaire economie op dit moment „vrij zorgelijk”. „Terwijl: je zou verwachten dat het alle hens aan dek is, en er heel erg op wordt ingezet.” Hij wijst erop dat circulair werken (oftewel minder grondstoffen verbruiken) veel CO2-uitstoot voorkomt, beter is voor de biodiversiteit en ernstige tekorten van grondstoffen in de toekomst kan voorkomen.

Zo wordt nu nog maar 7 procent van de kunststof verpakkingen gerecycled tot nieuwe verpakkingen. Het officiële doel van de Nederlandse overheid dat in 2050 geen enkele verpakking meer gemaakt is van nieuwe fossiele grondstoffen is „niet haalbaar zonder nieuw beleid én ander gedrag van de verpakkingsindustrie en consumenten”, zegt Hekkert. Hij heeft het idee dat het onderwerp „ondersneeuwt” en dat vindt hij „pijnlijk om te zien”. De circulaire plannen „concurreren met beleidsopgaven als woningbouw en de energietransitie. Maar die onderwerpen moeten hand in hand gaan door circulair te ontwerpen en na te denken over de afvalfase van een product.”


Lees ook

De weg naar plastic recyclen zit muurvast. ‘Misschien was ik naïef dat ik dacht het te kunnen opnemen tegen fossiele plastics’

Plasticsnippers afkomstig van afval, klaar om gerecycled te worden, bij Veolia in Vroomshoop.

Drie productgroepen

Het PBL-rapport is in feite een combinatie van onderzoek van onder meer het RIVM, Universiteit Utrecht, Rijkswaterstaat en TNO, waar het Planbureau voor de Leefomgeving een overkoepelende analyse op losliet. Er werd gekeken naar de bouw van woningen, verpakkingen en ‘energie-technologieën’ (zonnepanelen, windturbines en batterijen).

Op het eerste gezicht lijken deze drie productgroepen willekeurig gekozen, maar volgens het PBL hebben ze veel met elkaar gemeen. Alle drie veroorzaken ze een flink materiaalgebruik, een aanzienlijke broeikasuitstoot en veel impact op de biodiversiteit. Ook zal de vraag naar deze producten alleen maar toenemen. Plus: bij deze drie productgroepen staat de transitie naar circulariteit nog in de kinderschoenen. Materialen die overblijven – kapotte zonnepanelen, sloopafval en weggegooide verpakkingen – worden nauwelijks opnieuw gebruikt voor dezelfde producten.

De overheid moet niet alleen inzetten op recycling, „minstens net zo belangrijk” is preventie: een vermindering van de vraag naar of het aanbod van deze producten, zoals bij verpakkingen. Ook slimmer ontwerpen is belangrijk, zodat producten langer meegaan of makkelijk te repareren zijn. Het PBL noemt elektrische auto’s waarvan de batterijen zo in het frame van de auto zijn geïntegreerd dat de losse elementen moeilijk te repareren of te vervangen zijn. Volgens het PBL moet de overheid specifieke richtlijnen geven aan bedrijven om producten te maken die circulair zijn.

Vanzelf gaat het niet, blijkt uit het rapport. „De huidige markt is niet ingericht op circulariteit.” Zo speelt kostenbeheersing „in alle schakels van alle ketens een hoofdrol”, wat de keuze voor de veelal duurdere circulaire oplossingen belemmert. Een voorbeeld: de bouw van windmolens wordt sterk gedreven door een aanbestedingsbeleid gericht op prijs en niet op wat er later met de windmolens gebeurt.

„Eigenlijk hebben we het over marktfalen”, aldus Hekkert. „Dan hebben we de overheid nodig om de spelregels aan te passen. Maar dat wordt heel moeilijk gevonden.”

Illustratie Pepijn Barnard

(Plastic) verpakkingen

In het rapport wijst het PBL voor elk van de drie onderzochte productgroepen op de problemen en stelt het mogelijke oplossingen voor. Over plastic verpakkingen zegt het dat volgens berekeningen van TNO de vraag ernaar met 17 procent zal stijgen, tenzij wordt ingegrepen. Dat komt omdat steeds meer producten in plastic worden verpakt, zoals eten en drinken to go, en kant- en klaarmaaltijden.

Niet alleen CO2-uitstoot door het maken en verbranden van plastic in de verpakkingen is een probleem, ook het zwerfafval dat ontstaat. „Kunststof verpakkingen zijn momenteel een van de grootste bronnen van de directe uitstoot van microplastics.”

De overheid moet zich niet alleen richten op recycling, schrijft TNO, maar ook op de vermindering en het hergebruik van plastic producten. Bedrijven kunnen onnodige verpakkingen vermijden of hergebruik mogelijk maken. Denk aan producten in geconcentreerde vorm aanbieden, zoals shampoos in zeepvorm, van merken als HappySoaps.

Op dit moment zijn producten meestal niet ontworpen om makkelijk te worden gerecycled. Zoals de pakjes knijpfruit, waarvan de folie uit verschillende materialen bestaat. Het is lastig die los te krijgen voor goede recycling. Er bestaat wel een zogeheten afvalbeheersbijdrage, die lager uitvalt voor fabrikanten die hun producten meer circulair ontwerpen. Het verschil tussen wel of geen bijdrage betalen is echter te klein, aldus het PBL. „Daardoor blijft het lineaire product relatief goedkoop ten opzichte van het circulair product.”

Het is interessant dat het PBL de vraag opwerpt of alle strenge veiligheidsregels rondom gerecycelde voedselverpakkingen – die circulariteit ook flink in de weg staan – wel nodig zijn. „Een belangrijke maatschappelijke vraag is welke veiligheidsmarge nodig is om voedselveiligheid te garanderen”, aldus het PBL.

Zonnepanelen, windturbines en batterijen

‘Energie-technologieën’, de tweede onderzochte productgroep, brengen op het oog niets dan goeds voor het klimaat, ware het niet dat vooral zonnepanelen en windturbines vaak nauwelijks circulair zijn. Door verlijming is recycling van zonnepanelen lastig. Turbinebladen zijn gemaakt van hard composiet en zo slecht te recyclen dat er voorbeelden bekend zijn uit de VS waar de bladen dan maar werden begraven. Hier worden ze opgeslagen of verbrand, schrijft het PBL. Ook voor batterijen geldt dat de levensduur kan worden verlengd als het ontwerp zodanig is dat de individuele batterijcellen vervangen kunnen worden.


Lees ook

Waarom zijn we niet blij met die goedkope groene zonnepanelen en stekkerauto’s uit China?

Waarom zijn we niet blij met die goedkope groene zonnepanelen en stekkerauto’s uit China?

Naar deze productgroep zal de vraag flink toenemen. Maar op dit moment is er „weinig of geen” aandacht voor circulariteit bij vergunningen en aanbestedingen door overheden, aldus het PBL.

Soms werkt beleid circulariteit zelfs tegen, aldus PBL. „Zo is de vergunningsduur van een windmolenpark vaak zo kort (circa twintig jaar) dat windmolens vroegtijdig worden gesloopt.” Dat belemmert volgens het PBL „het verlengen van de levensduur van de windmolens door reparatie”.

Illustratie Pepijn Barnard

Bouw

Van de drie onderzochte categorieën is de bouw het meest vervuilend, aldus het PBL-rapport. Vooral de productie van beton, ijzer, staal, aluminium en isolatiemateriaal geven veel CO2-uitstoot. Ondertussen neemt de vraag naar nieuwe woningen en verduurzaming van bestaande woningen alleen maar toe.

Recycling voor nieuwe bouwmaterialen is lastig. Als woningen bijvoorbeeld met purschuim zijn geïsoleerd, is later het sloopafval erdoor verontreinigd, waardoor het moeilijker is het te recyclen.

Bij grote investeringen in de woningbouw en energietransitie is er nog weinig aandacht voor circulariteit. Als oplossing wordt onder meer ‘biobased’ bouwen genoemd, zoals met hout. Hoewel er wel een paar overheidsprogramma’s bestaan om circulaire bouw te stimuleren, zou er meer nodig zijn voor de transitie naar een circulaire economie.




Related Posts

Halsema stoort zich aan polarisatie uit Den Haag: ‘Ga aan het werk en maak geen ruzie’

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema roept in Nieuwsuur politiek Den Haag op niet verder te polariseren rondom het geweld in Amsterdam na Ajax-Maccabi Tel Aviv. „Ga aan het werk en maak geen ruzie, want daar is niemand bij geholpen.” Ze stoort zich aan „het gemak waarmee gesproken wordt over een integratieprobleem. Het waren Amsterdamse, Nederlandse jongens die zich hebben misdragen. Waar is het ‘integratieprobleem’ op gebasseerd?”

De woorden van rechtse politici in Den Haag, Geert Wilders voorop, die willen ‘benoemen’ dat het om moslimjongeren zou gaan, helpen niet, zegt Halsema. „Deze politici spreken alsof ze weten wie de daders zijn. Ik mis de feiten in deze discussie.”

Zowel in de Joodse als in de Islamitische gemeenschap is er „heel veel pijn in de stad”, zegt Halsema. Die laatste heeft volgens haar nu weer het gevoel zich te moeten verantwoorden, zoals na de aanslagen van elf september 2001. Ze betuigt zelf spijt van het controversiële gebruik van het woord ‘pogrom’, dat daarna „als propaganda gebruikt” werd. Als ze dat had geweten, had ze het niet gezegd. „Ik ben geen instrument in een nationaal en internationaal politiek gevecht”

Halsema ontkende daarnaast slecht voorbereid te zijn op de komst van de Maccabi-supporters. Ze herhaalde dat het op voetbalgebied geen risicowedstrijd was, ook al staat de harde kern van Maccabi de afgelopen jaren in toenemende mate bekend als extreemrechts.

Liveblog
Onrust in Amsterdam


Halsema stoort zich aan polarisatie uit Den Haag: ‘Ga aan het werk en maak geen ruzie’


Hoe bespaar ik tijd bij verplichte vergaderingen?

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

Dilemma

Ik heb meerdere verplichte vergaderingen per week op mijn werk, waar ik erg weinig uit haal. De vergaderingen geven me vooral het idee dat ik mijn tijd zit te verdoen. Ze zorgen ervoor dat het werk dat ik geacht word te doen blijft liggen. Hoe moet ik daarmee omgaan?

Vrouw (65), werkzaam in de thuiszorg

Vóór de vergadering

Veel werkenden kennen het probleem: ze worden geleefd door hun agenda – vol met allerhande afspraken, overleggen en vergaderingen.

„Vaak gebruiken mensen hun agenda om hier afspraken met anderen in te zetten, maar ze zetten er nooit een afspraak met zichzelf in”, zegt Eric van den Heuvel. Hij verzorgt trainingen in time-management. Twaalf jaar geleden begon hij daarmee, uit frustratie, omdat zijn collega’s zaken niet konden prioriteren en hun werk nooit op tijd afkregen.

De eerste stap om dit om te keren, zo vertelt Van den Heuvel mensen die bij zijn bureau Een Helder Hoofd aankloppen, is dat je ook afspraken met jezelf in je agenda zet. „Want je bent zelf voor je eigen werk ook best een belangrijk persoon”, zegt hij. „Als collega’s allemaal witte vlakken in je agenda zien, denken ze dat je niks te doen hebt.”

Als je zelf weet wat er allemaal op je bordje ligt, is het ook makkelijker om ‘nee’ te zeggen. En is dan is daar vaak genoeg ook begrip voor onder leidinggevenden, ziet Van den Heuvel. „Dan zeg je: ‘Ik heb andere prioriteiten. Als ik nu ruimte moet maken, blijft het andere werk liggen’.”

Leidinggevenden stellen het vaak op prijs als werknemers zich afvragen waar de prioriteiten in hun werk moeten liggen, merkt ook organisatiepsycholoog Iris Ooms, die als coach mensen helpt om in hun werk grenzen aan te geven. „Als je zelf weet waar je mee bezig wilt zijn in je werk, en je jezelf afvraagt waarom je de dingen doet die je doet, laat je je van je goede, gemotiveerde kant zien. Ondanks dat je misschien nee zegt tegen een opgelegde verplichting.”

Aankaarten dat je denkt je tijd nuttiger te kunnen besteden dan in een verplichte vergadering, vindt niet iedereen even gemakkelijk. Ook hierbij hangt natuurlijk veel af van de relatie met je leidinggevende. Als het individueel niet lukt, raadt Ooms aan om het dilemma samen met collega’s aan te kaarten.

In de vergadering

„Er is ook nog een tussenvorm”, zegt Ooms. „In plaats van er helemaal niet te zijn, of juist de gehele vergadering erbij zijn, zou je ook alleen het deel van de vergadering kunnen bijwonen dat voor jou relevant is. Dan vraag je gewoon: bij welk agendapunt ben ik echt nodig?”, stelt Ooms.

In de zorg is dat best gebruikelijk, weet de coach uit haar adviespraktijk. „Als er overleg over bepaalde cliënten plaatsvindt, dan wordt vaak van tevoren afgestemd over welke cliënt het gaat, zodat medewerkers kunnen kiezen welk deel van de vergadering ze bijwonen.”

Als afzeggen of zo’n tussenvorm niet mogelijk is, is effectiviteit het toverwoord bij trainers als Van den Heuvel en Ooms. Een bijeenkomst waarvan niet duidelijk is wat daar moet gebeuren, is een van de grootste ergernissen rond vergaderen.

Bij een vergadering is het dus cruciaal dat er een duidelijke agenda is, zegt Van den Heuvel. „Als die er niet is, wordt het een soort Poolse landdag, waarin de tijd wordt volgepraat en aan het eind iedereen leeg is.”

Als er geen duidelijke agenda is, kan het een soort Poolse landdag worden

Eric van den Heuvel
trainer time-management

„Je moet ook duidelijk bepalen hoeveel tijd je aan ieder onderdeel wilt besteden”, zegt Ooms. „Als dat niet gebeurt, gaat iedereen natuurlijk achterover leunen en maar zien wat er gaat gebeuren.” De deelnemers van een vergadering moeten op hun beurt voor zichzelf ook afvragen „waarom ze er zitten, wat er van hen wordt verwacht en wat ze eruit kunnen halen”, aldus Ooms.

Verder is van belang: worden er beslissingen genomen? En hoe dan? Als je de tijd goed wilt besteden, is het belangrijk om vast te leggen wat er is besloten, en als er een actielijst komt, hoort daar ook een termijn aan vast te zitten waarbinnen zaken moeten worden afgerond.

Werkgevers hebben een duidelijk belang bij efficiënt vergaderen. Als er te weinig besluiten worden genomen, zal hen dat immers geld kosten. In sectoren als ict heeft men dat goed begrepen, ziet Van den Heuvel. Met ‘stand-ups’ en ‘sprints’ brengen collega’s kort aan elkaar over waar ze mee bezig zijn, en wat ze de komende tijd gaan afronden. In minder commerciële sectoren ontbreekt het volgens de trainer nog wel eens aan duidelijke planning en communicatie.

Van den Heuvel ziet dat mensen die bij hem aankloppen nog vaak dezelfde denkfout maken: eerst moet de mailbox leeg voordat ze aan andere zaken kunnen beginnen. „Toen ik een potentiële klant die altijd in tijdnood kwam vertelde dat hij overzicht moet houden en prioriteiten moet stellen, zei hij: ja maar daar heb ik geen tijd voor”, lacht Van den Heuvel. „Eigenlijk zegt hij: ik heb problemen, maar ik heb geen tijd om er iets aan te doen.” Daaruit breken, daar begint het volgens hem mee.

Dus

Uit een vergadering wegblijven is niet altijd mogelijk, maar als je je eigen prioriteiten duidelijk hebt vastgesteld en andere dingen te doen hebt, kun je bij leidinggevende polsen of het écht noodzakelijk is dat je aanwezig bent. Misschien kun je het deel dat niet op jouw werk van toepassing is overslaan. En als je dan toch in een vergadering belandt, zorg er dan met elkaar voor dat het efficiënt gebeurt.


Column | Aloha

  • admin
  • November 17, 2024
  • 0

Aloha is een woord uit Hawaï dat onder meer „liefde”, „toeneiging”, „compassie”, „vrede” en „dank” kan uitdrukken, maar ‘Aloha’ is ook een met plastic versierd bowling-midgetgolf-paintball-centrum onder een viaduct in de buurt van Amsterdam CS waar ik sinds kort vaak kom vanwege de kinderfeestjes.

In bowlingcentra denk ik altijd aan mijn moeder, dood maar niet vergeten. In 1979 raakte ik op mijn verjaardag met een groep vriendjes ingesneeuwd in het Bowlingcentrum aan de Schelmseweg in Arnhem. Je mocht nog binnen roken, dus mijn moeder hing tot haar pakje Stuyvesant Rood leeg was boven een asbak, de groep kinderen zwijgend en bang om haar heen. Toen iemand na uren durfde te vragen wanneer we zouden gaan, antwoordde ze: „Nooit, we gaan hier samen dood.”

Tijdens de fietstochten van en naar Aloha, het halen en brengen, denk ik aan mijn moeder. Alles gaat met grote stress, ik doe er met een of twee dochters veertig minuten over, als ik thuiskom van het brengen moet ik alweer bijna terug voor het halen. Ergens verdekt koffiedrinken met mezelf is in Aloha niet mogelijk, het mag ook niet van mijn dochters, want raar.

Gisteren moest ik Lucie van Roosmalen (9) naar Aloha begeleiden. Halverwege, we hadden ons tot haar grote woede ook al een keer vastgereden in een opgebroken weg, werden we ingehaald door een moeder op een elektrische bakfiets.

„Daar gaat Juppelien (al haar nieuwe vriendinnen hebben van dat soort namen), die komt wel op tijd.”

Bij Aloha was het druk, het is er altijd druk, de lucht is er zwanger van kinderfeesten, studenten, bittergarnituur en suiker. De andere ouders waren er net zo aan toe als ik.

„Waar is de groep? Zijn we te laat?”, vroeg een moeder. Ze had er met halen en brengen van en naar sportclubjes al een werkdag op zitten, de reden om het lidmaatschap van een sportclub niet aan te moedigen.

„Hoe laat is het halen?”, vroeg ik om me heen.

Ik probeerde afscheid te nemen. Haar ogen zeiden „ga nou maar”, zo heb ik mijn ouders ook twintig jaar behandeld. Terug naar huis, geen tijd meer om iets te doen, wachten tot we weer naar Aloha moesten. Dit keer met Frida van Roosmalen (3) achterop. Toen we aankwamen stond ze met de organiserende moeder achter een glazen deur.

Ik tegen de organiserende moeder: „Ben ik te laat?”

Ik dwong haar om de organiserende moeder te bedanken. De organiserende moeder zat er ook doorheen, drie uur Aloha met een groep kinderen vergt veel. Ondertussen was Frida van Roosmalen een bowlingbaan opgelopen. Ik kroop gebogen, vriendelijk knikkend en glimlachend tussen de andere ouders door en schoot zo onopvallend mogelijk de bowlingbaan op om haar te vangen. „Er loopt een vent met een kind op onze baan”, zei een student, „zal ik gewoon gooien?”

Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.