Voor topless zonnen is er een tijd en plaats, vinden vrouwen aan de Bisonbaai. ‘Je deed vroeger alleen een bovenstukje aan als je oud was’

Posted on August 27, 2024 by admin

Halverwege het strandje van de Bisonbaai loopt een onzichtbare grens. Nergens staan bordjes die aangeven dat je hier een ander deel van het strand betreedt. En toch lijkt iedereen die op bloedhete dagen in augustus verkoeling komt zoeken in het water nabij Nijmegen, op de hoogte van de ongeschreven regel. Die regel heeft te maken met badkleding.

Het water van de Bisonbaai – ooit een zandafgraving – lijkt haast zwart, vergeleken met de felblauwe lucht. Ondanks de hitte is het niet extreem druk. Het meertje is omringd door een klein strand, gras, wilde bloemen, hoge struiken en bomen, die deze augustus door de regen hun sappig groene kleur hebben behouden.

Aan de ene kant van het halfronde strand spelen honden en spetteren kinderen in het ondiepe. Een Duitse man loopt met een baby op zijn heup tot aan zijn middel het water in en dompelt het kindje voorzichtig onder. Halverwege het strandje verandert de samenstelling van mensen. Daar zwemmen voor het grootste deel oudere zonaanbidders, poedelnaakt. Sommigen liggen onder meegebrachte parasols. Iemand sleept in zijn blootje een barbecue over het zand.

Waar de twee gedeelten van het strand in elkaar overgaan, waar dus de onzichtbare grens loopt, lijkt het minder uit te maken welke lichaamsdelen je bedekt met textiel en welke niet. Deze plek koos Charlie (32) uit. Ze heeft alleen een bikinibroekje aan. Waarom? „Omdat het warm is”, zegt ze schouderophalend. Ze wil alleen haar voornaam noemen, vanwege haar werk. „Zonnen is fijner zonder topje”, zegt Charlie. Topless zwemmen is al helemaal fijn, vindt ze. „Maar ik doe het eigenlijk weinig.” Charlie is op het strand van de Bisonbaai in de minderheid. De naturisten gaan liever helemaal bloot, de meeste vrouwen op het ‘kinderstrand’ bedekken juist alles.

Naakt mag niet overal

Iedereen mág in principe op elk openbaar strand topless zijn, want er bestaat geen wet die dit verbiedt. Naakt mag niet overal.

Toch gebeurt topless zonnen veel minder dan pakweg dertig jaar geleden. Charlie zou toen geen uitzondering zijn geweest. „We déden niet anders dan zonder topje zonnen”, zegt Yvonne Beugelsdijk (55) die in bikini op het textielgedeelte van het strandje een plek onder een paar bomen heeft gevonden. Haar vriendin Saskia Stach (66), in badpak naast haar op een strandstoeltje, knikt beamend. „Mijn moeder zonde altijd topless op het strand van Zandvoort en vanaf mijn zestiende deed ik het ook. Het was normaal.” Beugelsdijk wilde bruin worden zonder strepen, zegt ze. „En zonder topje zit lekker. Dit zit vervelend”, zegt ze, aan haar bikinitop plukkend. „Je deed vroeger alleen een bovenstukje aan als je oud was”, zegt Beugelsdijk. De vrouwen beginnen te lachen. „Zoals wij nu!”, zegt Stach.

De laatste keer dat grootschalig naar topless zonnen werd gevraagd, was in 2018 in een enquête van 3Vraagt (onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel) onder zo’n 8.500 Nederlandse jongeren. Resultaat: de helft van de jonge vrouwen tussen 16 en 34 jaar kon zich niet voorstellen dat ze in het openbaar topless zouden zonnen. Vrouwen die het wel deden, liepen het risico te worden aangesproken of weggestuurd.

Hoe anders was dit voor de millenniumwisseling. In 1996 constateerde een redacteur in een opiniestuk in NRC dat „halfnaakt zonnen geen ideologische kwestie meer [is], maar een keuze tussen compleet of gedeeltelijk bruinen onder een verdwijnende ozonlaag”. Beelden van zomerstranden in de jaren tachtig en negentig tonen talloze vrouwen met ontblote borsten.

Foto’s: Saskia van den Boom

Wat is veranderd?

Er is een tijd en plaats voor topless zonnen, vinden sommige vrouwen aan de Bisonbaai. Die plaats en tijd: waar en wanneer andere vrouwen ook topless gaan. Juist omdat een deel van het strandje bestemd is voor naaktrecreatie, voelen vrouwen zich prettig genoeg om topless te liggen. „Aan de Bisonbaai voelt het vrij”, zegt Charlie. „Er zijn hier wat meer ‘natuurmensen’ en niemand is echt met elkaar bezig.” Op een druk stadsstrandje in Nijmegen zou ze haar bovenstukje niet snel uitdoen. „Daar heb je allemaal jongeren. Niet dat ik denk dat ze mij gaan lastigvallen, maar zij vinden mij vast een oude, blote hippie.”

Marloes (32), ligt ook – zonder topje – op de ‘grens’ tussen naakt- en textielstrand. Regelmatig wordt ze lastiggevallen als ze, waar dan ook, topless zont: „Ik krijg opmerkingen van mannen, ze spreken je aan of ze komen erbij zitten. Ook deed een man op een textielstrand naast mij zijn zwembroek uit.

Vroeger was topless de norm, zegt Charlie. „Jammer wel, dat dat niet meer zo is.” Haar ouders zijn naturisten en misschien heeft ze die vrijheid van hen meegekregen, filosofeert ze.

Vrijheid

Christine Kouman (53) vindt de verschoven norm een kwalijke zaak. Ze is directeur van NFN Open & Bloot, belangenbehartiger voor naaktrecreatie in Nederland. De organisatie zet zich ook in voor topless zonnen én organiseert een jaarlijkse toplessdag. Kouman wijst op het onderzoek van EenVandaag uit 2018. De helft van de vrouwen wilde niet topless zonnen, een derde van de vrouwen (32 procent) kon zich voorstellen dat ze het zouden doen en zo’n 16 procent deed het daadwerkelijk. „Een deel van de vrouwen wil het wel, hoor ik ook terug als ik ze spreek, maar ze doen het niet”, zegt Kouman. „Topless zonnen is een laagdrempelig recht dat we ons af hebben laten nemen. Daar mogen we het best eens over hebben. Welke consequenties heeft dit wellicht op lange termijn voor andere rechten? Trouwens, ik zeg niet dat iedereen topless moet, dit gaat over vrijheid en het respecteren van elkaar keuzes.”

Waarom zijn sommige vrouwen aan de Bisonbaai gestopt met zonnen zonder topje? „Goede vraag”, zegt Yvonne Beugelsdijk. „Op het moment dat ik kinderen kreeg, stopte ik.” „O, ik was nog gewoon topless met de kinderen hoor”, zegt haar vriendin Saskia Stach. De twee vrouwen drinken uit vrolijk gekleurde plastic glazen en debatteren over de oorzaken. Stach gaat geregeld naar een naaktstrand, maar haar topje houdt ze nu wel weer aan. Het grote verschil: op het naaktstrand is iederéén naakt. „Als ik hier mijn bikinitop uitdoe, zou iedereen kijken”, denkt Beugelsdijk. „Ik heb het lichaam er niet meer voor”, vindt ze, al zou ze wel topless gaan als meer vrouwen het deden. En de ‘bruincultuur’ van vroeger speelde misschien een rol, denken de vrouwen. Witte strepen wilde niemand. „Ook de smartphone heeft invloed gehad”, denkt Saskia. „Want iedereen loopt met een camera rond en kan alles online zetten.”

„Op dit kinderstrand ben ik bang dat moeders en vaders denken: doe eens normaal vrouw”, zegt Berber Janssen (38). Ze draagt een bikini en schermt haar ogen af terwijl ze over het water tuurt. „Schatje, niet te ver!”, roept ze naar haar avontuurlijke dochtertje. „Zo’n tien jaar geleden ging ik wel topless. Ik was free op alle fronten!”

Ik denk dat mensen zich niet meer zo mooi voelen. Het perfecte plaatje op sociale media weerhoudt vrouwen

Madelon (38)

„Mensen zijn nu gewoon preuts!”, roept Bibi (37) uit. Als enige heeft ze op het kinderstrandje haar topje uitgedaan, haar hond danst om haar heen en haar dochtertje zit bij vriendin Madelon (38) op schoot. Madelon draagt wel een bikinitop. „Nee, niet preuts”, spreekt ze Bibi tegen. „Ik merk zelf dat ik ook wat gereserveerder ben en mijn topje niet uitdoe, maar ik ben niet preuts. Vroeger ging je naar het strand, deed je gewoon je top uit en ging je liggen. Wat jij Bieb?” Bibi knikt. „Ik hield me niet bezig met anderen, maar ik denk dat mensen zich niet meer zo mooi voelen. Het perfecte plaatje op sociale media weerhoudt vrouwen.” Madelon stopte met topless zonnen toen ze een restaurant opende in Nijmegen, zo’n drie jaar geleden. „Ik kwam net een vaste gast tegen. Dan is topless toch iets ongemakkelijker.”

Modegril

Of is de verschuiving van topless naar bikinitop niet meer dan een modegril? „Topless zonnen is niet meer chic”, kopte NRC in 1998. Een socioloog beredeneert in het stuk dat topless in de jaren zestig nog stond voor „natuur, authenticiteit en oprechtheid”, maar „vulgair” is geworden: „De ‘Zandvoorttypes’ zijn te bruin, te dik en te bloot.”

„Ik hoor dat vrouwen op vakantie in bijvoorbeeld Spanje wél topless zonnen”, zegt Kouman. „Interessant, want sommige argumenten om het hier niet te doen, gelden daar ook. In Spanje hebben ze ook telefoons en opgelegde schoonheidsidealen.”

Lotte Houwink ten Cate (33), historicus aan de Universiteit van Londen, denkt dat „we nu minder topless vrouwen zien, omdat er vanaf de jaren zeventig een ongekende commercialisering van het vrouwelijk lichaam heeft plaatsgevonden, samenhangend met de opkomst van online porno en social media.” Haar promotieonderzoek richtte zich op tweedegolffeminisme. „In de jaren zeventig hebben de tweedegolffeministen hun best gedaan om het vrouwenlichaam te bevrijden, maar in de jaren tachtig kalfde de feministische golf al behoorlijk af en nam de maatschappij een neoliberale afslag”, zegt ze. „Het aantal vrouwen en meisjes dat porno kijkt, is gegroeid en uit onderzoek is gebleken dat porno invloed heeft op het schoonheidsideaal en een onrealistisch beeld van het vrouwelijk lichaam geeft. Dus vrouwen weten als ze topless zonnen, dat ze niet aan een bepaald ideaal voldoen.” Dat er een tegenbeweging is – in de vorm van body positivity influencers – ziet de historicus ook. „Maar die recente beweging kan niet op tegen een leven lang verzuipen in onrealistische beelden.”

‘Borsten zijn gewoon seksueel’

Aan de Bisonbaai, bíjna op het naaktstrand , ligt Naomi (53) met haar vriend Willem Thijsen (64) onder een blauwe parasol. Ze zijn beide topless, al ziet Thijsen dat niet per se zo. „Dit is niet gelijk”, zegt hij, wijzend op hen beiden. „Borsten zijn gewoon seksueel”, zegt hij. „Als ik een mooie vrouw zie, kijk ik.” Naomi zonde vroeger wél vaak topless, zegt ze, tegenwoordig minder. „Maar ik denk niet dat ik het over het algemeen minder zie. Vrouwen die het willen zullen het gewoon doen.” Even is ze stil. „Wauw, dat is ook een aanname.”

Naomi slaakt midden in het gesprek met Willem een kreet en slaat haar handen voor haar borsten. Een bekende loopt voorbij. Hij kijkt en zegt tegen Willem: „Je hebt geluk hoor.”

Kouman, van NFN, ziet een voorzichtige kentering, zegt ze. Sinds vorig jaar mogen vrouwen in Berlijn in openbare zwembaden topless zonnen, nadat een vrouw een rechtszaak had gewonnen. De Amsterdamse gemeenteraad ging in navolging daarvan op onderzoek uit – daar mag het ook. Anderzijds werden campagnespotjes van NFN Open & Bloot waarin de televisiekijker een borst of bil voorbij kon zien komen, allemaal door de STER afgekeurd, vertelt Kouman verbolgen. „Je ziet nagenoeg geen bloot in reclames, een norm overgenomen van social media”, denkt ze. „Op het moment dat je borsten weinig ziet, worden ze juist interessant. Als je jezelf verbergt, maak je jezelf juist kwetsbaar.” De directeur gaat regelmatig met zes vrouwelijke collega’s vanaf kantoor naar een textielstrand om topless te zonnen. „Dan zie je heel veel vrouwen eerst kijken, dan gaat het ene na het andere topje uit”, zegt Kouman. „Uiteindelijk liggen er soms wel veertig vrouwen topless om ons heen. Dan denk ik: zie je wel.”

Foto’s: Saskia van den Boom

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.