Zaterdag 27 augustus 2022 was een mooie zomerse dag. Hans Taal (66) en Gitta Ammerlaan (63) hadden het Klompenpad gelopen bij Buren in de Betuwe. De wandeling was geëindigd bij een wijnboerderij. Ze hadden wijn en een borrelplankje besteld.
Die avond aten ze in de achtertuin van hun vrijstaande huis in Zeewolde. Rond een uur of tien uur ’s avonds werd het frisser. Hans ging naar binnen en keek op zijn telefoon. Verschillende nieuwsmeldingen over Zuidzijde, een buurtschap in de Hoeksche Waard. Een vrachtwagen was van een dijk af geraakt en op een buurtbarbecue ingereden.
Ze kenden het buurtschap, waar een paar honderd mensen wonen. Hun dochter Marguerite Taal (32) had daar kortgeleden met haar partner Richard Mertens (50) een stuk grond gekocht, met een oud huisje en boerenstal. Ze zouden een nieuw huis gaan bouwen. „Hun droomhuis”, vertelt Gitta.
Haar hart stond stil: Zuidzijde? Vrachtwagen? Ongeluk? Haar dochter hield van gezelligheid, een feestje, een wijntje. Een gelegenheid om kennis te maken met haar nieuwe buren zou ze meteen hebben aangegrepen. Gitta appte: „Hi Marguerite, we lezen over een ongeluk met een vrachtwagen op de Zuidzijdsedijk. Kun je even laten weten dat je veilig bent?” Geen respons. Ze belde, appte nog meer en belde weer. Geen antwoord.
Gekmakende onzekerheid
Zeven mensen kwamen om het leven die warme zaterdagavond, onder wie een ongeboren baby. Inmiddels is het onderzoek naar het ongeluk afgerond. Er is voldoende bewijs om de Spaanse chauffeur van de vrachtauto te vervolgen, zegt de woordvoerder van het OM in Rotterdam. Een regiezitting staat gepland voor oktober, waarop de Nederlandse advocaat van de chauffeur om aanvullend onderzoek kan vragen.
De chauffeur vertelde na het ongeluk dat hij, omdat de Haringvlietbrug was afgesloten, had moeten omrijden over smalle dijken en was verdwaald. Hij verklaarde ook dat hij een epileptische aanval had gekregen ten tijde van het ongeluk. Zijn bloed bevatte sporen van cocaïne. Hij mocht de zaak afwachten in Spanje. De advocaat wil geen vragen van NRC beantwoorden.
Gitta Ammerlaan probeert zo min mogelijk bij de oorzaken stil te staan. Of na te denken over ‘wat als’. „Als ik dat doe, word ik zó boos.”
NRC sprak het afgelopen jaar meerdere keren met Gitta over haar dochter en schoonzoon en het leven na het noodlot.
Voor Gitta en Hans bleef die avond de toedracht van het ongeluk onduidelijk. Nieuwszenders meldden eerst: gewonden. Toen: doden. Maar wie? Die onzekerheid was gekmakend, zegt Gitta.
Uiteindelijk gingen ze toch maar naar bed. „Ik zei tegen Hans: als ik een auto hoor, dan is het de politie.” Af en toe dommelde ze even weg, om meteen weer wakker te schrikken. Om half vier hoorde ze een portier dichtslaan. Ze keek door het raam. Er stapten een man en een vrouw uit een politieauto. „Is Marguerite dood?”, vroeg ze, toen ze de deur opendeed.
„Ja”, zei de agent.
„En Richard?”
„Ook.”
Twee dichte kisten
Die nacht nog belden Hans en Gitta hun zoon Adriaan (nu 32). Hij woont in de Verenigde Staten met zijn vriendin. Hij is daar gepromoveerd en werkt bij een techbedrijf. Direct stapte hij op het vliegtuig naar Nederland.
De crematie regelden Hans en Gitta met de ouders van Richard. De zondag na hun dood ontmoetten ze elkaar voor het eerst. Ze hebben Marguerite niet meer gezien. Het werd afgeraden. Gitta: „Ik herinner haar ook liever zoals ze voor het ongeluk was. Ze was zo mooi, levenslustig, zo’n leuke vrouw.” Adriaan praatte tegen de twee dichte kisten in het uitvaartcentrum. „Ik vond het onwerkelijk.” Samen werden ze gecremeerd. Gitta: „Het was een indrukwekkende crematie – vrienden spraken, haar werkgever, Adriaan en ikzelf. Toch heb ik het niet bewust meegemaakt.”
Marguerite, zegt haar moeder, was een doorzetter. Ze ging internationaal recht studeren aan de Haagse Hogeschool. Haalde net niet genoeg punten, stapte over naar integrale veiligheidskunde. Dat haalde ze wel. Dat was Marguerite, zegt Gitta. „Doel voor ogen. En lukte het niet meteen, dan nam ze een omweg.”
Marguerite ontmoette Richard in Oud-Beijerland, waar hij werkte als senior engineer en zij als veiligheidsmanager. Hij was achttien jaar ouder, daar moesten haar ouders aan wennen. Maar ze zagen dat ze samen konden lachen en dat hun liefde hun leven glans gaf. Samen werkten ze aan ‘hun project’ op hun kavel in Hoeksche Waard. Daar zagen ze hun toekomst.
Na de uitvaart kwamen de papierzaken. De grond moest verkocht, de erfenis geregeld. Toen dat in de herfst was gebeurd, viel de leegte over Gitta en Hans heen.
Lees ook
Een jaar na de ramp in de Hoeksche Waard: het gevaar van de verdwaalde vrachtwagens
We rouwen ieder op onze eigen manier en respecteren dat van elkaar, spraken ze af. Hans kon in de maanden na de uitvaart alleen maar huilen. Gitta juist niet. Hij deelde foto’s van Richard en Marguerite op Instagram, als een digitaal monument. Vrienden en familie kwamen langs. Beste vrienden zeiden: we zijn er altijd voor jullie, ook in slechte tijden.
Alles kostte moeite, zegt Gitta. Naar haar werk gaan als stewardess voor Transavia ging niet. Ze sprak met zichzelf af een ritme te bewaren: blijven koken, het huis schoonmaken, de tuin onderhouden. Een keer naar yoga. En wandelen. Eindeloos wandelen met twee vriendinnen. En kilometers met Hans.
Hans was een paar jaar eerder met pensioen gegaan. Hij bouwde op zolder een vliegsimulator. „Hij vindt het niet erg om alleen te zijn. Je moet afleiding zoeken, leerden we. Ook als het leven zwart is en je niets wilt.”
In oktober 2022 ging het niet meer. Samen met Hans ging Gitta naar de huisarts. Het verdriet was te groot. Ze dreigden kopje-onder te gaan. De huisarts verwees ze door naar een therapeut. Doe wat je vroeger deed, adviseerde die, je hoeft er geen plezier aan te beleven. Wat deden ze vroeger? Reizen! Ze stapten op het vliegtuig naar Kreta. „We zaten op het strand, hele dagen naar de golven te staren.”
Foto’s privé-archief
Gevlucht naar hun zoon
Terug in Nederland kwam de verjaardag van Marguerite in november dichterbij. En Kerst. Oud en Nieuw. Dat waren altijd gezellige maanden met borrels en etentjes en skiën met de kinderen en aanhang. „We leken op zo’n gezin uit Libelle of Allerhande. Als ik nu een foto zie van een gelukkige familie met opa en oma en kleinkinderen, kijk ik meteen de andere kant op.” Ze vluchtten naar hun zoon en zijn vriendin in San Diego. Die deden enorm hun best het hun naar de zin te maken. „Ik denk”, zegt Gitta nu, „dat ons verdriet voor hen te groot was.”
Ze verloren vrienden. Gitta kreeg een ontstemd appje van hun beste vrienden, die er altijd voor hen zouden zijn. Waarom waren ze zonder iets te zeggen naar San Diego vertrokken? „Die zien we niet meer”, zegt Gitta kordaat. „Vroeger was ik vriendelijk en enthousiast. Dat ben ik niet meer. Het leven is niet alleen gezellig babbelen bij een toastje.”
Al lang geleden leerde Gitta dat maar weinig mensen kunnen omgaan met andermans verdriet. 31 jaar geleden verloor ze kort achter elkaar haar ouders. In 2008 overleed haar jongste broertje. Familieleden zeiden toen: het leven gaat door. „Ik had zo veel verdriet over mijn ouders en broer, maar ik moest door, want ik had twee kleine kinderen die mijn zorg nodig hadden. Na de dood van Marguerite leek alles zinloos.”
Steun was er ook. Van haar werkgever bijvoorbeeld, die geen druk uitoefende. Begin 2023 dacht ze zélf: ik ga het weer proberen. Haar leidinggevende was begripvol. En ze kreeg een „lieve” re-integratiecoach. Werken lukte de ene dag beter dan de andere. Soms ging ik huilend van boord voordat het vliegtuig was vertrokken. „Ze lieten het helemaal aan mij. Hadden geen verwachtingen. Dat was heel prettig.”
Het lastigste is als collega’s of bekenden vragen hoe het gaat. „Ik zei dan dat het slecht ging. Dat schrikt mensen af.” Haar coach adviseerde om het te verpakken. „Zeg dan dat je dat nog aan het uitvinden bent.”
‘Toen voelde ik haar echt’
Op 8 maart 2023, de verjaardag van Richard, deed Gitta iets opmerkelijks. Tenminste, voor iemand die zo nuchter is als zij, zegt ze. Ze ging mee met haar schoonzusje die een opleiding volgde tot medium. Die dag zouden enkele cursisten als afstudeeropdracht vertellen wat ze ‘doorkregen’. Het schoonzusje zei tegen Gitta dat ze zich moest openstellen.
Een van de cursisten zag een jonge vrouw in de weer met plantjes. „Dat is Marguerite”, dacht Gitta. Via de cursist zei de vrouw met de plantjes: „Ik ben altijd bij je.” Een andere cursist zag een man van middelbare leeftijd in een werkpak. Zijn boodschap was: toon je emoties. Maak nog wat van je leven. Gitta: „Richard had in de tuin op de Zuidzijde tijdens het klussen ook altijd een werkpak aan.”
Gitta had al eens eerder zo’n ervaring, eind 2022. Tussen waken en slapen, vroeg in de ochtend. „Toen voelde ik haar echt. Ze zei: ‘Mama, huil maar niet zo. Wees niet zo verdrietig, ik ben bij je.’” Gitta wilde vragen waar Marguerite nu was, of ze alleen was of met iemand, of ze gelukkig was. Maar ze was al weer weg. „En dan denk ik: ze is wel sámen met Richard doodgegaan. Vroeger dacht ik dat er niets is, buiten dit leven. Nu wil ik niets liever dan dat er wel iets is. En áls dat zo is, dan zijn ze daar met zijn tweeën.”
Dat Adriaan trouwde, in de zomer van 2023, was feestelijk. Het bruidspaar had alles tot in de puntjes geregeld, er waren veel vrienden. En toch, Gitta zegt het aarzelend, „was het moeilijk voor mij en Hans om échte vrolijkheid te voelen”. We hebben twee kinderen, zegt ze. Elf maanden na de dood van het ene kind trouwt het andere kind. Van diep verdriet naar groot geluk. Dat vindt ze de lastigste momenten, zegt ze. Wanneer wat ze voelt niet past bij de situatie.
Mensen die niet nabij staan, kún je niet altijd verdriet tonen. Mensen die wel nabij staan, wíl je niet altijd verdriet tonen. Regelmatig bellen ze met hun zoon in de VS of gaan daar een weekje naartoe. Ze doen zich soms vrolijker voor dan ze zich voelen. „Adriaan is heel lief en zorgzaam, maar we willen hem niet opzadelen met onze emoties. Hij kan niets met dat enorme verdriet.”
Lees ook
De prangendste vraag blijft nog onbeantwoord: waaróm reed de vrachtwagen van de dijk?
Niet in de ‘wat-als’-valkuil
Eén keer was Gitta nog op Zuidzijde, drie dagen na het ongeluk. Het lag vol met knuffels, tekeningen en briefjes. Anderhalve week na het ongeluk ging ze met Hans en Adriaan naar de herdenkingsdienst in een kerk in Oud-Beijerland, toevallig tegenover het huis van Marguerite en Richard. Ze heeft geen enkele aanvechting er nog een keer heen te gaan. Ook de details van het ongeluk boeien haar weinig. „Het zal allemaal wel, ik krijg Marguerite en Richard er niet mee terug.”
Ze wil niet in de ‘wat als’-valkuil vallen. Dat hele ongeluk was zo’n aaneenschakeling van bizarre toevalligheden. Er rijdt nóóit een vrachtwagen van een dijk. Op de plek was 364 dagen van het jaar géén barbecue. Ze hadden best vijf meter verderop kunnen staan. „Je kunt jezelf volkomen gek maken.”
Troost vind je in onverwachte hoek, merkte ze. Zoals de moedereend die een nest bouwde in hun kleine vijver in de tuin – niet een voor de hand liggende plek. Later liepen acht eendjes door de tuin. „Ik ging googlen”, zegt Gitta. „Eenden staan voor balans, rust en emotionele aanpassing. Je kunt er een teken in zien.” Hans kocht eendenvoer. „We hebben ze flink verwend.”
In het begin is alles zo zwart en somber dat je je niet kunt voorstellen ooit nog iets leuk te vinden. Met het verstrijken van de tijd komt er ruimte voor afleiding, merkt Gitta. „Nog steeds heb ik slechte dagen, vooral na een doorwaakte nacht.” Ze kan ook volschieten als ze een moeder met haar dochter ziet lopen. „Niet dat ik het haar misgun. Zeker niet. Het is het gemis.”
Lees ook
Zuidzijde, vier maanden nadat er een truck op de buurtbarbecue inreed: ‘Het is praten, praten, praten’
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124410625-d2366d.jpg|https://images.nrc.nl/sq4wc-hOr0uXe-6mie3tDbeI5CM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124410625-d2366d.jpg|https://images.nrc.nl/asBKXqCllG9y0aQYERsWl0Uda7E=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124410625-d2366d.jpg)
