Cocky Drost groeide op in een reformatorisch milieu, waar praten over seks en relaties niet vanzelfsprekend was. Tegenwoordig probeert ze dit taboe te doorbreken en neemt ze geen blad meer voor de mond als relatietherapeut in de Biblebelt. Met Pieter van der Wielen praat ze over de grootste fouten die mensen maken in relaties en seks, én hoe die te voorkomen. Over de gevestigde machtsverhoudingen binnen seksualiteit en over het vrouwelijke geslachtsorgaan, dat nog maar veel te kort geleden volledig in kaart is gebracht. Over opgroeien met en losbreken van het idee dat lust en genot niet mogen bestaan. Over monogamie versus polygamie en het kenbaar maken van je seksuele behoeftes, zonder schaamte. En over binnen een relatie elke keer weer bewust kiezen voor je partner.
Online wordt de vraag wel eens gesteld, onder een foto. Wat is dit? Meestal volgt het antwoord vrij snel en gaat het om een niet zo courant gebruiksvoorwerp of om een onderdeel daarvan. Weg vraagteken.
Weg mysterie. Ooit vond ik op straat een goudkleurig, vreemd gevormd voorwerp met een schroefje erin. Geen idee wat het was. Ik koesterde het onbekende en hield het jaren in mijn zak. Niemand weet, niemand weet… Repelsteeltje als ding. Ik besloot zelfs een verzameling aan te leggen van onbekende dingen, maar groeien deed die niet. De drang om te weten is meestal groter dan het genoegen van een mysterie. Nut. Doel. Bedoeling. Er is niet aan te ontsnappen. Alleen kunstwerken mogen soms onduidelijk blijven, maar zodra je weet dat iets kunst is, is het eigenlijk ook kaltgestellt. Weg vraagteken.
Een goede kandidaat voor ongewisheid kwam meer dan een eeuw geleden uit Griekenland. Een sponsduiker kwam op een dag in 1900 boven water met een bronzen arm in zijn armen. Hij was op de bodem van de zee bij het eiland Antikythera op een scheepswrak gestuit. Het bleek later om een boot te gaan die zo’n tweeduizend jaar geleden luxe goederen vervoerde over de Middellandse Zee. De prachtigste beelden kwamen naar de oppervlakte, van brons en van marmer, naast munten, juwelen, glas, een zwaard en een lier. Tot zover niets bijzonders; meer van hetzelfde, al was dat meer van uitzonderlijke kwaliteit; de bronzen jongen die in het wrak werd gevonden geldt nu als een van de meesterwerken van antieke beeldhouwkunst. Maar een onooglijke verkalkte klomp brons bleek uiteindelijk de grootste vondst: het mechanisme van Antikythera. Lang was alleen duidelijk dat dit een apparaat was, maar niet waarvoor het diende. Heerlijk. Was het een kompas? Een soort kalender? Een klok? Een tijdmachine? Een vraagteken?
Een deel van het mechanisme van Antikythera. Foto CARDIFF UNIVERSITY/ EPA
Die gezegende onzekerheid duurde een halve eeuw. Nu staat het ding te boek als de eerste computer of de eerste analoge computer, een machine waarmee dankzij in elkaar grijpende tandwielen en wijzerplaten allerlei tijdsberekeningen kunnen worden uitgevoerd. Het mechanisme kan bijvoorbeeld aangeven wanneer de volgende Olympische Spelen zijn of wanneer er weer een zonsverduistering is te verwachten. Het nog ontbrekende deel van dit model van de kosmos bevatte waarschijnlijk een planetarium, dat de posities van de toen bekende planeten op een bepaalde datum kon weergeven. Knap zijn de mensen die het apparaat, waar er in de oudheid waarschijnlijk meer van zijn geweest, hebben gemaakt, knap de geleerden die de geheimen ervan hebben ontrafeld. Respect! Maar ook: klaar! Volgende…
Dodecaëder
Meten is weten, maar met dat weten gaat ook iets verloren. De gloed van het raadsel. De vergeefse hoop, maar toch – hoop – dat 1 en 1 toch een keer niet 2 is. Het mooiste cadeau is het cadeau dat nog niet is uitgepakt.
Dodecahedron to the rescue! Gelukkig is er nog de Romeinse of Gallo-Romeinse dodecaëder. De eerste werd in 1739 gevonden bij Ashford in Engeland, de meest recente in 2023 bij Norton Disney, ook in Engeland. Daartussen zijn 130 van deze meestal uit brons gegoten voorwerpen gevonden, waarvan enkele in Nederland. De twaalf vlakken zijn vijfhoekig en in het midden zit een in grootte variërend gat. Op de snijpunten van de hoeken zitten kleine bolletjes. De voorwerpen zijn zo groot als een pingpong- of tennisbal of iets daartussen in. Het brons is soms nog met ingesneden cirkels versierd.
?
Niemand weet wat deze twaalfvlakken zijn en waarvoor ze gediend hebben. De blindedarm onder de voorwerpen. Ze zijn allemaal gevonden ten noorden van de Alpen en gemaakt in de eerste vier eeuwen van deze jaartelling. Er zijn inmiddels meer dan zestig theorieën bedacht die de dodecaëder moeten verklaren. Is het een meetinstrument? Een handschoenenbreier? Een zonnewijzer? Een ringmeter? Een kaarsenhouder? Een parfumverdamper? Een dobbelsteen? Een kikkererwtengroottemeter? Een onderdeel van een waterpistool? Een touwoproller? Een meesterproef voor bronsgieters? Een kruisboogvizier? Een deurbelhouder? Een astronomisch instrument dat bepaalt wanneer je moet zaaien?
Meten is weten, maar met dat weten gaat ook iets verloren
De mogelijkheden lijken eindeloos. Er zijn geen afbeeldingen bekend uit de Romeinse tijd en de twaalfvlakken worden nooit genoemd in geschreven bronnen (mechanismes als dat van Antikythera wel). Veel wetenschappers vermoeden een rituele, magische betekenis, maar wat precies weet niemand. „Ik hoop er nog wel bij leven en welzijn achter te komen wat de dodecaëders zijn”, zei Jasper de Bruin, conservator Romeinse archeologie in Nederland van het Rijksmuseum van Oudheden, dat enkele twaalfvlakken bezit, in 2024 in de Volkskrant. Ik hoop het ook. Of toch niet.
De gemeente Helmond gaat aangifte doen tegen chemiefabrieken Chemours en Custom Powders wegens het jarenlang lozen van zwaar vervuild afvalwater in het riool. Afgelopen weekend kwam in een uitzending van tv-programma Zembla aan het licht dat de Helmondse fabriek Custom Powders zeker vijftien jaar lang gevaarlijk hoge concentraties PFAS afvoerde via het riool.
Het ging om naar schatting duizenden kilo’s PFOA, een inmiddels verboden en kankerverwekkende vorm van de chemische stof PFAS die Chemours tot en met 2012 in Dordrecht produceerde. In Helmond werd de vloeibare PFOA vervolgens omgezet in een poeder dat werd gebruikt om bijvoorbeeld waterafstotende producten te maken. Volgens Zembla drong Chemours erop aan dat het afval daarvan in het riool werd gestort.
Ja, het was beter geweest als de vervuiling eerder geconstateerd was
Een „milieudelict”, noemt de Helmondse wethouder Arno Bonte (GroenLinks) die lozingen. „De bedrijven hebben de gezondheid van niet alleen de werknemers, maar ook de omwonenden in gevaar gebracht”, zegt hij. „Daarnaast blijkt uit de informatie van Zembla dat Chemours nauwer betrokken was bij Custom Powders dan ze deden voorkomen. Het was geen foutje dat afvalwater in het riool terechtkwam, maar de doelbewuste instructie van Chemours. Dat geeft ons de mogelijkheid om de verantwoordelijkheid bij de echte boosdoener te leggen, en dat is Chemours.” De Dordtse fabriek heeft zelf tegen Zembla verantwoordelijkheid voor de lozingen ontkend. Ook is er „volgens de toen geldende wetgeving geen cruciale informatie achtergehouden”.
Lees ook
Lees ook: ons dossier over PFAS en Chemours
De gemeenten Alblasserdam en Zwijndrecht proberen momenteel via gesprekken met Chemours schade te verhalen. Waarom kiest u voor een aangifte?
„Het gaat ons om twee dingen. Allereerst kost het ons 10 miljoen euro om de omgeving te saneren. We zijn al begonnen met een volkstuinencomplex dat nabij de fabriek ligt, omdat we daar niet konden wachten: de vervuiling was daar zeven keer hoger dan de veilige norm van het RIVM. Die schade willen we op de fabrieken verhalen. Maar daarnaast vinden we het plegen van een milieudelict ook zo ernstig dat we willen dat de mensen die verantwoordelijk zijn strafrechtelijk worden aangepakt.”
Chemours zegt: publiek en media veroordelen ons met de blik van nu, niet volgens de regels van toen. Hoe ziet u dat?
„Dat vind ik volstrekte onzin. Chemours wist vanaf de jaren zestig dat PFAS schadelijk zijn. Dan geldt het voorzorgsbeginsel. Dat zit ook achter die aangifte. Zij hebben doelbewust risico’s genomen met de gezondheid van veel mensen. Dat vind ik misdadig en crimineel. Ik hoop dat het Openbaar Ministerie op basis van die aangifte vervolging gaat instellen.”
Als het nu een verrassing is dat er zulke hoge concentraties zijn geloosd, hebben gemeente en omgevingsdienst destijds dan wel goede controles uitgevoerd?
„Je moet tot de conclusie komen dat het consequent lozen van PFAS-water niet is opgemerkt. Niet door de toenmalige milieudienst en niet door het waterschap. Pas in 2017 is er voor het eerst vervuiling waargenomen door het waterschap, die de omgevingsdienst vervolgens terugleidde naar Custom Powders. Het ging toen overigens om GenX, de opvolger van PFOA. Had het eerder ontdekt moeten worden? Ja, dat was beter geweest. Maar deze vondst was wel in de tijd dat er in z’n algemeenheid meer bewustwording kwam over de schadelijkheid van PFAS. Vanaf die tijd is er op verschillende plekken begonnen met meten. Dat werd daarvoor eigenlijk niet gedaan.”
Lees ook
Lees ook: PFAS zitten overal. De rijksoverheid reageerde eerst langzaam, en nu lukraak
Maar Chemours stopte al in 2012 met het produceren van PFOA, vanwege de gezondheidsrisico’s. Was dat niet een logisch moment geweest om ook bij Custom Powders te gaan controleren?
„Het is niet zo dat er niet gecontroleerd werd door de toenmalige milieudienst. Ook in de fabriek zelf werd wel eens een overtreding aangetroffen. Maar vergeleken met die grote lozing waren dat kleine overtredingen. Daar zijn ook boetes voor opgelegd. Er werd wel gecontroleerd, maar er kwam nooit aan het licht dat er zó grootschalig, jarenlang direct op het riool werd geloosd. De productie van PFAS was toegestaan. Maar het zomaar lozen niet. Ja, het was beter geweest als de vervuiling eerder geconstateerd was. Nog beter was geweest als de overheid dertig jaar geleden al een algeheel PFAS-verbod had ingesteld, want daar begint de ellende.”
Lees ook
Gevaarlijk veel PFAS in eieren van hobbykippen in de buurt van chemiefabriek Chemours
De Zweedse journalist Joakim Medin is woensdag in Turkije veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van elf maanden voor het beledigen van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Dat schrijven internationale persbureaus. De uitspraak betekent niet dat Medin nu vrijkomt: hij wordt eveneens verdacht van lidmaatschap van een terroristische organisatie en moet de afloop van die zaak in gevangenschap afwachten.
Medin werd op 27 maart opgepakt toen hij naar Turkije reisde om verslag te doen van de demonstraties tegen de arrestatie van Ekrem Imamoglu, de geschorste burgemeester van Istanbul en belangrijkste politieke opponent van Erdogan. De Turkse aanklagers beschuldigden de journalist van deelname aan een demonstratie van de Koerdische PKK in 2023 in Stockholm, waarbij een pop van Erdogan aan zijn voeten werd opgehangen.
De 40 jarige Medin, verslaggever bij het Zweedse dagblad Dagens ETC, ontkent te hebben deelgenomen aan deze betoging. Ten tijde van de demonstratie werkte hij in Duitsland, vertelde hij de rechtbank in Ankara via een videoverbinding vanuit de zwaarbeveiligde Marmara-gevangenis waar hij vastzit.
De Zweedse journalist Joakim Medin werd op 27 maart gearresteerd. Foto AFP
‘Absurde’ uitkomst van proces
De hoofdredacteur van Dagens ETC, Andreas Gustavsson, zei woensdag tegen persbureau AP de uitkomst van het proces “absurd” te vinden. Toch beschouwt hij de voorwaardelijke celstraf ook als een „overwinning”, waardoor de journalist “sneller naar huis kan komen”.
In een tweede zaak wordt Medin beschuldigd van terroristische misdrijven en banden met de PKK, die Turkije als terroristisch beschouwt. Als hij schuldig wordt bevonden, hangt Medin een maximale gevangenisstraf van negen jaar boven het hoofd. Wanneer dat proces begint, is nog niet bekend.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131535696-c1dbb2.jpg|https://images.nrc.nl/TswmxSz-Mu9nWcAAqo1AWYVPZbc=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131535696-c1dbb2.jpg|https://images.nrc.nl/34vfAQE8p49Sl9IhBNOa_rTibZs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131535696-c1dbb2.jpg)
