Ronald Plasterk claimt ten onrechte de enig uitvinder te zijn in de ‘patentenkwestie’, stelt het Amsterdam UMC na eigen onderzoek. Dankzij de patentaanvragen op zijn eigen naam kon Plasterk ten tijde van zijn hoogleraarschap met zijn eigen bedrijf een miljoenendeal sluiten. De universiteit had het nakijken, onthulde NRC afgelopen maart.
De kwestie leidde ertoe dat Plasterk zich in mei terugtrok als premierskandidaat van Geert Wilders voor het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB.
Het Amsterdam UMC kondigde onderzoek aan, waaruit het nu concludeert dat fulltime universitair onderzoeker Jan Koster mede-uitvinder is, zoals ook NRC constateerde. Het Amsterdam UMC wil dat Koster alsnog als uitvinder wordt toegevoegd aan meerdere patentaanvragen en een inmiddels toegekend patent. Als dat gebeurt, wordt het Amsterdam UMC als werkgever van Koster automatisch mede-eigenaar van de patenten. Dat geldt dan met terugwerkende kracht. Woordvoerder Frank van den Bosch van Het Amsterdam UMC: „We willen daarom ook financiële compensatie, maar kunnen nog niet zeggen hoeveel.”
Kankervaccins
Plasterk deed samen met universitair onderzoeker Koster in 2018 en 2019 onderzoek naar kankervaccins en diende op basis daarvan meerdere patentaanvragen in op uitsluitend zijn eigen naam. Dat deed hij zonder dat vooraf te overleggen met de leiding van het Amsterdam UMC of met de leiding van de afdeling. De patentaanvragen werden de basis voor zijn bedrijf Frame Therapeutics, dat hij in 2018 oprichtte. Dat verkocht hij in 2022 aan het Duitse CureVac. De waarde van de patentaanvragen was toen ruim zes miljoen euro, zo valt af te leiden uit het jaarverslag van dit beursgenoteerde biotechbedrijf. CureVac nam het hele bedrijf van Plasterk en diens zakenpartners over voor 32 miljoen euro – de helft voorwaardelijk, afhankelijk van toekomstige resultaten.
Lees ook
de reconstructie
Het Amsterdam UMC stelde naar aanleiding van de publicatie in NRC eigen onderzoek in. Daarvoor raadpleegde het alle betrokkenen, externe specialisten en de mailcorrespondentie tussen Plasterk en Koster. Op basis hiervan heeft het Amsterdam UMC vastgesteld dat Plasterk ten onrechte het alleenrecht op de patenten claimt, bevestigt woordvoerder Van den Bosch. Daarmee heeft Plasterk zich met publiek geld gefinancierde kennis toegeëigend. Het academisch ziekenhuis probeert sindsdien tevergeefs met hem tot een oplossing te komen. Plasterk houdt volgens het Amsterdam UMC vol dat hij de enig uitvinder is.
Omdat het Amsterdam UMC en Plasterk er onderling niet uit komen, richt de raad van bestuur van het academisch ziekenhuis zich nu tot CureVac. Dat werd met de overname van Plasterks bedrijf eigenaar van de patenten. Het Amsterdam UMC zegt CureVac deze week schriftelijk te hebben gevraagd Koster als mede-uitvinder te erkennen en in gesprek te gaan over financiële compensatie.
Woordvoerder Van den Bosch: „Een groot gedeelte van de kennis voor die patenten is volgens ons met publiek geld gefinancierd, dus dan moeten ook de opbrengsten ten goede komen aan dat publieke domein. „Als CureVac daar niet aan meewerkt, zullen we juridische stappen ondernemen en daar een zaak van maken.”
Lees ook
Patentenkwestie steeds groter probleem voor Plasterk
CureVac zegt in een reactie dat het bedrijf het verzoek van het Amsterdam UMC in behandeling heeft en dat het indien nodig de juiste stappen zal ondernemen. Het bedrijf geeft geen antwoord op de vraag of het een eventuele claim zal proberen te verhalen op Plasterk.
Bijzonder verloop
De ‘patentenkwestie’ van Plasterk kreeg een bijzonder verloop toen PVV-leider Geert Wilders Plasterk in mei als kandidaat-premier naar voren schoof. Dat was twee maanden ná de reconstructie van NRC en ook ná de aankondiging van het Amsterdam UMC dat het zou gaan onderzoeken of Plasterk terecht het alleenrecht op de patenten claimde. Met de kandidatuur van Plasterk als premier was de patentenkwestie opeens politiek.
Zo groeiden bij beoogd coalitiepartij NSC van Pieter Omtzigt, die toch al een moeizame relatie onderhield met Plasterk na diens eerdere rol als informateur, de twijfels over de geschiktheid van de PvdA’er.
Onder toenmalig personeel van het Amsterdam UMC nam de ergernis over de handelwijze van Plasterk, voormalig topwetenschapper en oud-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, intussen toe. Op 18 mei onthulde NRC een app van oud-hoogleraar medische oncologie Kees Punt die destijds nauw betrokken was bij het onderzoek naar kankervaccins in het Amsterdam UMC. Punt verweet de beoogd premier onder meer „een gebrek aan integriteit” en „persoonlijk financieel gewin” ten koste van kankerpatiënten.
Twee dagen later trok Plasterk zich terug als premierskandidaat. In een verklaring schreef hij dat de twijfels over zijn integriteit „belemmerend zouden werken” in zijn eventuele functioneren als minister-president. „Ook al zijn ze onjuist.” Die stelling zou hij ruim een week later herhalen tijdens een tv-interview met Jeroen Pauw. „Ongeveer alles” wat NRC had gepubliceerd was volgens Plasterk „niet waar”. Zijn belangrijkste verweer: een brief van de toenmalige hoogste baas van het ziekenhuis Hans Romijn die Plasterk persoonlijk toestemming zou hebben gegeven voor zijn handelen.
Bewijs daarvan gaf Plasterk niet. Ook niet toen NRC hem daar na zijn tv-optreden bij herhaling om vroeg. Het Amsterdam UMC bevestigt nu aan NRC dat de toestemming waar Plasterk mee schermde geen betrekking had op de patenten in kwestie. De woordvoerder: „Die patentaanvragen zijn niet ter sprake gebracht door Plasterk, dus onze toenmalige bestuursvoorzitter Romijn wist niet van het bestaan ervan. Naar ons inzicht heeft zijn toezegging dan ook geen betrekking op die patenten.”
Plasterk laat in een reactie weten: „Het Amsterdam UMC heeft vijf jaar lang in woord en geschrift en bij herhaling gesteld dat ik terecht de enige uitvinder ben, omdat collega Jan Koster op mijn verzoek en aanwijzing een uitvoerende rol heeft gespeeld, maar geen uitvindersrol. Als het UMC tussen afgelopen maart en nu een 180 graden draai maakt, om welke reden dan ook, kan men zich wenden tot de huidige eigenaar van de patentaanvraag, het bedrijf CureVac.”
Het herhaalde verzoek van NRC om de vermeende toestemmingsmail van Romijn te overleggen, liet Plasterk onbeantwoord.
