Burgemeester Jaap Velema van Westerwolde houdt zijn hart vast. Elke week zijn er steekpartijen en andere incidenten op het opvangterrein van het Centraal Opvang Asielzoekers (COA) in Ter Apel, dat in zijn gemeente ligt. „Er zijn daar voortdurend ruzies waarbij groepen asielzoekers elkaar naar het leven staan. Er is sprake van middelengebruik. Daar maak ik mij zorgen over. Dat er nog geen dodelijke slachtoffers zijn gevallen, is meer geluk dan wijsheid.”
In juni concludeerde de inspectie Justitie en Veiligheid dat er „een zeer ernstige veiligheidssituatie is ontstaan op de COA-locatie Ter Apel”, en dat „de openbare-ordeproblematiek zich heeft verplaatst naar binnen de hekken van het COA-terrein.” De inspectie ziet een forse toename van het aantal in beslag genomen slag- en steekwapens. In juni schoot een politieagent in de plaatselijke HEMA in het dorp een asielzoeker in zijn been, na een melding van overlast.
Elke dag verblijven er meer dan het afgesproken aantal van 2.000 asielzoekers in het aanmeldcentrum van het COA in Ter Apel – dagelijks rond de 2.300. „Onder normale omstandigheden, in andere opvanglocaties, heeft het COA zicht op wie er binnen is en dan weet ze de veiligheid te garanderen voor de eigen medewerkers en andere asielzoekers. Maar Ter Apel is een doorstroomlocatie waar iedereen altijd doorheen gedrukt wordt. Dat maakt het zo ingewikkeld”, zegt burgemeester Jaap Velema. „Men krijgt er geen grip op, er is geen controle op. Dat maakt Ter Apel altijd zo anders.”
Burgemeester Jaap Velema (D66) is, na een ziekenhuisopname, sinds juli weer aan het werk. Vorige week kondigde hij aan dat de gemeente Westerwolde opnieuw naar de rechter stapt, als het COA zich niet voor 1 september houdt aan de afspraak om maximaal 2.000 mensen in Ter Apel te laten verblijven. In januari won de gemeente al een kort geding hierover. Het COA heeft Westerwolde inmiddels de maximale dwangsom van 1,5 miljoen euro betaald.
De kogels vlogen door de HEMA. Dat heb ik niet eerder gehad in de vijf jaar dat ik hier burgemeester ben
Hoe gaat het in Ter Apel?
„We hebben veel extra beveiligingsmaatregelen genomen. Met de politie en de marechaussee, er is een straatcoachteam, er zijn flex-boa’s. Daar zien we effecten van. In de directe omgeving van het opvangcentrum, op straat, zijn minder incidenten. Wel zijn er nog veel winkeldiefstallen en veel ernstige geweldsincidenten op het COA-terrein zelf.
„Dan denk je dat het wat rustiger is en dan komt er zo’n schietincident. De kogels vlogen door de HEMA. Dat heb ik niet eerder gehad in de vijf jaar dat ik hier burgemeester ben. In zo’n klein dorp met een mooie HEMA met betrokken medewerkers gebeurt zoiets. Dat is weer even een reset.
„Ik kan nog niet veel zeggen over wat er gebeurd is. Een agent heeft zijn pistool getrokken en dat onderzoekt de Rijksrecherche. Het lijkt erop dat er sprake is geweest van een verward persoon die zich niet liet aanspreken. Dan escaleert dat in de winkel. Het is dus niet rustig. Dat kunnen we vaststellen.”
Lees ook
In Ter Apel worden grenzen overschreden, vindt gemeente. ‘Niet aanvaardbaar. Nu niet en in de toekomst niet
Westerwolde kreeg in januari gelijk van de rechter, dat het COA zich moet houden aan maximaal 2.000 asielzoekers in Ter Apel. Maar er is niet veel veranderd.
„Dat is een treurige uitkomst. Het COA had nog gezegd dat ze geen uitspraak en geen dwangsom nodig had. Het zou zich houden aan de uitspraak van de rechter. Wij constateren dat dat niet het geval is. Er blijven rond de 2.200, 2.300 mensen in Ter Apel zitten. Daarbij is er ook nog een noodopvang in Pekela waar 200 mensen verblijven, die elke ochtend weer voor de poort in Ter Apel worden afgezet. Op het terrein verblijven dan 2.500 mensen, terwijl het is ingericht op 2.000 mensen. We hebben er geen vertrouwen in dat het COA nu wel levert.
„Daarom sturen we het COA twee weken voor 1 september een sommatiebrief. Dan hebben ze twee weken de gelegenheid om binnen de afgesproken aantallen te komen. Als we constateren dat op 1 september niet voldaan wordt aan de afspraak, leggen we het voor aan de rechter.”
Wat kan dat nog veranderen? De rechter had zich al uitgesproken en dat heeft niet geholpen.
„In januari hebben we een hogere dwangsom gevraagd. De rechter heeft die verlaagd. We zullen nu opnieuw een hogere dwangsom vorderen. Waarbij ik wel wil zeggen, dat ik liever betaal dan dat ik geld ontvang. We hebben 1,5 miljoen ontvangen van het COA. Ik zou liever 1,5 miljoen betalen zodat het weer veilig is.”
Wat zou, vanuit het Rijk, Ter Apel helpen?
„Versnelde afdoening van een bepaalde groep kansarme asielzoekers. We weten dat deze groep niet voor asiel komt. 95 procent wordt afgewezen. Dat weet deze groep ook. Elk kwartaal hebben we weer een nieuwe lichting van deze jongens. Zet ze nou vooraan in de asielprocedure. Zorg dat ze binnen een week duidelijkheid hebben over hun uitkomst. Dat was ook de bedoeling van de procesbeschikbaarheidslocatie (PBL), waar ze zouden verblijven en hun asielaanvraag versneld zou worden behandeld. Maar het COA kreeg het niet voor elkaar en de staatssecretaris [Eric van der Burg (VVD)] heeft er niet voldoende op gedrukt. Het hele project is mislukt. In de tussentijd werd het drukker en voller en zijn we eigenlijk terug bij af.”
Er slaapt deze zomer niemand buiten?
„Ook dat is meer geluk dan wijsheid. Normaal gesproken rond deze tijd kwamen er elke week rond de 1.000, 1.200 mensen binnen. Dat ligt nu rond de 500.”
Waar komt dat door?
„Het is in heel Europa zo. Het heeft niets met Nederland of het nieuwe kabinet te maken. Er is meer grensbewaking, de weersomstandigheden op de Middellandse Zee zijn slecht geweest. De Tunesië-deal speelt mee, een route langs die weg is moeilijker geworden. Met alle dramatische gevolgen van dien.”
Het gaat in tegen elke logica van solidariteit om de spreidingswet in te trekken
Net toen u weer begon met werken, trad het nieuwe kabinet aan. U heeft bezoek gehad van Marjolein Faber, de nieuwe minister van Asiel en Migratie (PVV). Hoe kijkt u naar het nieuwe kabinet?
„Er spelen twee zaken: het buiten werking stellen van de spreidingswet en het verbod aan gemeenten om sociale woningbouw met voorrang aan te bieden aan statushouders. De gemeenteraad van Westerwolde heeft zich bij motie uitgesproken om de spreidingswet overeind te houden. De wet is van belang, omdat die perspectief biedt en een eerlijke verdeling in zich heeft. De spreidingswet gaat over solidariteit. Het gaat in tegen elke logica van solidariteit om de spreidingswet in te trekken. Sterker nog, je schept het beeld dat het daar in Oost-Groningen maar even opgelost moet worden. Dat brengt een bepaald sentiment hier naar boven.
„Dat het kabinet gemeenten verbiedt om sociale woningbouw in te zetten, gaat ver. Van de 60.000 plekken die we in Nederland hebben voor opvang, is de helft regulier en de helft noodopvang. In de reguliere opvang zitten rond de 16.000 statushouders, omdat ze niet verder kunnen. Als je gemeenten verbiedt om daarvoor sociale woningbouw in te zetten, wordt de uitstroom uit asielzoekerscentra alleen maar minder.”
Waardoor de druk in Ter Apel hoog blijft?
„Ja. En ik vind niet dat die druk hier hoort te liggen.”
Lees ook
Grip op migratie. Kan dat eigenlijk wel?
