De politie heeft een „leger aan gespecialiseerde mensen klaarstaan” voor eventuele nieuwe rellen. De namen van de verdachten van het geweld moeten zo snel mogelijk gepubliceerd worden. En officieren van justitie gaan verdachten vervolgen voor agressie op straat, maar evengoed voor online opruiing.
Dit waren volgens de Britse premier Keir Starmer (Labour) de belangrijkste conclusies van de spoedvergadering die hij maandag bij elkaar had geroepen. Het overleg was zijn eerste Cobra-vergadering, zoals zulk crisisoverleg van ministers en hoge ambtenaren in het Verenigd Koninkrijk heet. Want de gewelddadige rellen in het VK van de afgelopen dagen vormen de eerste grote test voor Starmer en zijn nieuwe regering.
Een week na de tragedie in Southport, waar een jongen van zeventien jaar drie meisjes doodstak, doen de premier en zijn kabinet er alles aan om de rust in het land te herstellen. Online desinformatie over de dader – de verdachte is géén moslim en kwam ook niet met een klein bootje over het Kanaal naar het VK, zoals online rondging – was de aanleiding voor wijd verspreid, extreemrechts anti-immigratiegeweld.
Eind vorige week kondigde Starmer een nieuw coördinatieprogramma aan waarmee de politie zulke uitbarstingen van geweld eerder moet signaleren en tegengaan, vergelijkbaar met de aanpak van voetbalvandalen. Van die aankondiging trokken onruststokers zich in het weekend bar weinig aan. In diverse steden brak opnieuw onrust uit, onder meer in Rotherham, Hull en Middlesbrough. Ook in Belfast, Noord-Ierland, werden arrestaties verricht.
Relschoppers staken auto’s en gebouwen in brand en belaagden hotels waar asielzoekers verblijven in afwachting van hun procedure. In sommige steden werden moskeeën aangevallen en moest de politie de anti-immigratieprotesten gescheiden houden van groepen boze moslimjongeren. De politie heeft honderden verdachten aangehouden en maandag kwamen de eerste verdachten voor de rechter.
Snelle vervolging
De afgelopen dagen kozen premier Starmer en zijn minister van Binnenlandse Zaken Yvette Cooper vooral voor een juridische benadering en zetten ze in op een snelle vervolging van de daders. „Ik garandeer dat je spijt krijgt van het meedoen aan deze wanorde”, richtte Starmer zich in een toespraak zondag tot de relschoppers. „Er zullen aanklachten volgen. Er zullen veroordelingen volgen.”
Starmer maakte in zijn jaren als openbaar aanklager de onrust in de zomer van 2011 mee – dat was de laatste keer dat in Engeland geweld uitbrak op vergelijkbare schaal met nu. Toen was de aanleiding het doden van een gekleurde man door de politie. Protesten liepen uit op geweld en vandalisme. Starmer richtte zich toen, en nu dus weer, op het snel veroordelen van de daders omdat hij gelooft dat snelle vergelding een afschrikwekkend effect heeft op anderen die overwegen te gaan muiten.
Alleen is Starmer nu geen openbaar aanklager meer, maar premier en wordt van hem breder leiderschap verwacht. Hoewel de extreemrechtse geweldplegers veruit in de minderheid zijn en de overgrote meerderheid van de Britten hun acties afkeurt, spelen breder in de samenleving wel degelijk negatieve sentimenten over de gevolgen van immigratie. Een meerderheid van de Britten ziet de immigratiecijfers het liefst dalen. Die onvrede hebben Starmer en zijn ministers nog amper geadresseerd. Al benoemt de premier wel steeds de racistische motieven van de daders. „We tolereren geen geweld tegen moskeeën of islamitische gemeenschappen.”
Groeiende verdeeldheid
De spanningen in de Britse samenleving komen nu tot uitbarsting onder een nieuwe Labour-regering. Maar de onderstromen zijn al jaren gaande, zei Sara Khan tegen dagblad The Guardian, zij gaf de afgelopen jaren onafhankelijk advies aan de Conservatieve regeringen op het gebied van extremisme en sociale cohesie. „Extremisten hebben zich geprofessionaliseerd […] en onze regels hebben zich niet mee-ontwikkeld.”
In 2021 schrapten de Conservatieven de budgetten om extremisme in de samenleving tegen te gaan en lokale overheden hadden geen geld om iets te doen aan groeiende verdeeldheid in hun gemeenschappen.
Sara Khan zei ook dat opruiende retoriek van politici extremisme in de hand heeft gewerkt. Ook rond de huidige golf van rellen staat de opstelling van sommige politici ter discussie. Nigel Farage, leider van de radicaal-rechtse partij Reform UK, vroeg zich vorige week af waarom de aanval van de jongen in Southport niet als terreur werd gezien en suggereerde dat de politie „de waarheid voor ons achterhield”. Farage kreeg veel kritiek en zei afgelopen weekend dat hij „geschokt” is door het geweld, maar dat „de diepere lange-termijnproblemen” rond immigratie blijven bestaan.
Binnen de oppositie en ook binnen de Labour-fractie gaan stemmen op om het Lagerhuis terug te laten komen van het zomerreces, om over de aanpak van het geweld te debatteren. Voorlopig is dat niet aan de orde, zei premier Starmer. Hij zal door de Britten vooral worden afgerekend op de feiten: of het lukt om vanaf nu geen nieuwe rellen meer te laten ontstaan.
