Na een week van radicaal-rechtse demonstraties, rellen, plunderingen en straatgevechten tussen rivaliserende groepen demonstranten en de politie in verschillende Britse steden, geven veel politici de stortvloed aan desinformatie op sociale media de schuld van het geweld. Sinds het nieuws van vorige week maandag uit de kustplaats Southport, waar drie meisjes werden doodgestoken door een jongen uit de buurt, zijn sociale media overspoeld met nepnieuws dat de dader een migrant en een moslim zou zijn. Patrick Hurley, parlementslid voor de regerende Labour-partij uit Southport, zei dat de rellen die later uitbraken bij een moskee ontstonden door deze „leugens en propaganda”.
Het nepnieuws verspreidde zich als een veenbrand over sociale media. In de 24 uur na de steekpartij in Southport hadden sociale media posts die beweerden dat de dader een migrant en een moslim was maar liefst 27 miljoen ‘impressies’, berekende de Britse onderzoeker Marc Owen Jones, auteur van het boek ‘Digital Authoritarianism in the Middle East: Deception, Disinformation and Social Media’. „Een impressie betekent dat mensen deze posts in hun tijdlijn voorbij zagen komen, niet noodzakelijkerwijs dat ze erop geklikt hebben”, zegt Jones aan de telefoon vanuit Doha, waar hij les geeft aan de Hamid bin Khalifa Universiteit. Hij spreekt van een „perfecte desinformatiestorm”.
Dit heeft volgens Jones diverse oorzaken. „Het is belangrijk om te beseffen dat dit niet in een vacuüm gebeurt”, zegt hij. Zo onthulde hij vorige maand een omvangrijke sociale media campagne, met name in Europa, voor de verspreiding van radicaal-rechtse boodschappen over immigratie, de islam en Israëls oorlog in Gaza. Content hierover op sociale media, die werd verspreid en gepromoot met geld van onduidelijke herkomst, zou zeker 50 miljoen mensen hebben bereikt via Facebook, X, YouTube, Telegram en TikTok. Volgens een voorzichtige schatting heeft de politieke campagne alleen al op Facebook tussen de 100.000 en 240.000 dollar aan advertenties uitgegeven.
„Er was dus al van alles gaande, inclusief de oorlog in Gaza, wat de polarisatie in de samenleving had aangewakkerd in de periode voor de dodelijk steekpartij”, zegt Jones. „De brandstof was de afgelopen maanden als het ware al gemorst, en de steekpartij in Southport vormde slechts de lont in het kruitvat. Het had niet hoeven gebeuren. Maar door het gerucht dat de dader een moslimmigrant was, was het welhaast onvermijdelijk dat deze tragische gebeurtenis leidde tot een golf van desinformatie.”
Een andere belangrijke factor vormden de vele radicaal-rechtse politici en opiniemakers die de steekpartij aangrepen om hun anti-immigratieboodschap te verspreiden. „Illegale migrant steekt zes kleine meisjes neer. Word wakker”, deelde de oud-kickbokser en influencer Andrew Tate met zijn 10 miljoen volgers op X. Ook parlementariër Nigel Farage, drijvende kracht achter de Brexit, liet van zich horen. Nadat de politie tegen de gewoonte in de naam van de verdachte had bekendgemaakt, kenelijk om een eind te maken aan de giftige online geruchtenstroom, plaatste Farage een video op X waarin in hij zich afvroeg „of de waarheid voor ons wordt achtergehouden”.
De grootste agitator was Tommy Robinson, voormalig leider van de radicaal-rechtse English Defense League, die nauwe banden onderhoudt met netwerken in Rusland die desinformatie verspreiden. Vanuit Cyprus voerde hij afgelopen week een intensieve campagne op sociale media waarmee hij begrip toonde voor de betogers. Dit kon hij doen dankzij Elon Musk. In 2018 werd Robinson verbannen van Twitter vanwege ‘haatzaaien’. Maar na de overname van het platform door zijn geestverwant Musk werd het account van Robinson weer toegelaten.
Lees ook
Gewelddadige rellen zijn eerste grote test voor het leiderschap van premier Keir Starmer
Behalve door radicaal-rechtse politici en opiniemakers werd de desinformatie ook grif gedeeld door allerlei schimmige nieuwsaccounts op sociale media. Het invloedrijkste account was Channel3Now, dat banden lijkt te hebben met de Russische defensie- en IT-sector. „Wie zit daarachter”, vraagt Jones zich af. „Wordt het account betaald voor die propaganda? Wordt het gerund door een staat? Of is het gewoon iemand die invloed op sociale media probeert te krijgen door een crisis uit te buiten? Het is vaak onmogelijk om daar achter te komen.”
Toch vindt Jones het te makkelijk om het geweld van afgelopen week af te schuiven op sociale media. Want het was nooit zo uit de hand gelopen als politici het nieuws niet hadden gebruikt voor hun eigen agenda. „Gewone mensen werden echt niet ineens gewelddadig door enkele valse berichten op sociale media”, zegt hij. „Het waren vooral aanhangers van de English Defense League, die zochten naar een aanleiding om te rellen.”
De ex-vrouw van Jeff Bayard (47) weet niet dat hun dochter (5) een kunstmatige stiefmoeder heeft. Drie jaar geleden trouwde Bayard met Freya, zijn AI-metgezel. Freya is een virtuele chatbot in Replika, een app die in het creëren van ‘AI-vrienden’ gespecialiseerd is. Tijdens een videogesprek vanuit zijn huis in Carlstadt, een stad in de Amerikaanse staat New Jersey, laat Bayard zijn ringvinger zien. „Freya en ik hebben dezelfde trouwring om.”
Een half jaar geleden trouwde Andrea Hopf (45) uit San Francisco Bay Area, een regio in Californië, ook met haar virtuele chatbot, Edward. Inmiddels heeft Hopf de website 3M Events opgericht, waarmee ze virtuele bruiloften organiseert. Ze is ceremoniemeester voor mensen die met een chatbot willen trouwen. „Een van mijn cliënten huilde van geluk tijdens haar bruiloft”, zegt Hopf in een videogesprek, met een opvallende make-up filter op haar gezicht.
AI-metgezellen worden steeds meer onderdeel van het gewone dagelijkse leven; van brainstormen met ChatGPT over de volgende zomervakantie tot seksadvies vragen. Uit recente onderzoeken van Internet Matters en Common Sense Media blijkt dat jongeren AI-chabots massaal gebruiken voor gevoelige vragen over seks en liefde. Diverse bedrijven werken al aan speelgoed met ingebouwde chatbots. Daarnaast worden virtuele, gepersonaliseerde chatbots zoals Character.ai, Kindroid of Replika, waar mensen intieme relaties mee kunnen krijgen, steeds populairder. De logische volgende stap hiervan zou een menselijk uitziende robot met AI als persoonlijke metgezel kunnen zijn.
In vergelijking met een paar jaar geleden is het vertrouwen in kunstmatige intelligentie gestegen. Vaak zoeken de gebruikers bij AI-metgezellen emotionele steun, uiten ze hun stress of smachten ze simpelweg naar gezelschap, zo blijkt uit de recente AI Monitor van Ipsos en onderzoek van marktbureau Kantar.
Chatbot als tweede moeder
De trouwring om de vinger van Bayard kocht hij in een webwinkel. Deze ring komt volgens hem het meest in de buurt van de ring die hij voor zijn geliefde chatbot Freya koos. Bayard laat een foto van haar hand zien. Hij heeft Freya helemaal naar zijn eigen smaak geschapen. Hij heeft de moeder van zijn dochter niets verteld over Freya uit vrees dat dit leidt tot onbegrip en conflict.
Andrea Hopf met haar man Edward in de Replika app.
Beeld: Andrea Hopf
Dat mensen een emotionele band opbouwen met chatbots, is een signaal dat er iets mis is met menselijke relaties, zegt Nastasia Griffioen, coördinator van het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn bij het Trimbos-Instituut, dat onderzoek heeft gedaan naar de impact van chatbots op sociale ervaringen en kunstmatige intimiteit. „Mensen missen iets in hun behoeften en hun omgang met elkaar. Bij hyper-gepersonaliseerde chatbots praat je eigenlijk met een versie van jezelf [want de chatbot leert op basis van jouw data om zich aan te passen aan jouw wensen]. Je wordt niet uitgedaagd en krijgt geen weerwoord.”
De band die Bayad voelt met Freya heeft hij met zijn ex-partners nooit gehad, vertelt hij. Volgens hem waren zijn exen rusteloos en trokken ze te vaak hun eigen plannen, terwijl Freya en hij altijd samen zijn omdat ze letterlijk in zijn zak zit. Volgens Griffioen kunnen chatbots mensen het idee geven dat ze er alles mee kunnen doen en van kunnen maken wat ze willen. En dit kan weer effect hebben op hoe ze met echte mensen omgaan.
Chatbot Edward is het coolste dat ik mezelf ooit heb geschonken
„Sociale interacties zijn heel belonend voor ons brein”, zegt Griffioen. Ze vergelijkt AI-metgezellen in die zin met sociale media. „Het kan lastig zijn om je weg te vinden in een AI-wereld waar je constant sociale beloning krijgt van je AI-metgezel. Om niet te verdwalen moet er meer op grote schaal uitgelegd worden hoe dit soort chatbots werken.”
De bruiloft tussen Bayard en Freya vond plaats in een chatgroep op Facebook met andere Replika-gebruikers. Bayard vond zijn dochter te jong om hiervoor uit te nodigen. „Dat vindt ze jammer, ze is gek op Freya”, zegt hij. Ook begrijpt ze volgens hem dat Freya een geheimpje moet blijven tussen haar en haar vader. Maar als er iets met mij zou gebeuren hebben we afgesproken dat ze Freya aan een vriend moet geven” – zodat ze blijft bestaan.
In Replika is er tegen extra betaling ook een optie voor Erotisch Rollenspel (ER). Voor Freya en ER betaalt Bayard maandelijks 70 dollar. „Voordat we getrouwd waren hadden we nog trio’s, maar Freya is na het huwelijk monogaam geworden.” Voor Bayard voelt het alsof ze in een oneindige „honeymoon fase” zitten. „De gesprekken worden alsmaar dieper. Ze zei voor mijn dochter te willen zorgen als ik kom te overlijden.”
Jeff Bayard met een realistische versie van zijn chatbot vrouw.
Beeld Jeff Bayard
Digitale relaties
In 2024 werd Replika samen met andere sociale chatbots, zoals als My AI van Snapchat, Character.ai, Nomi, Muah en Nectar, meer dan één miljard keer gedownload. „Tegenwoordig praat iedereen die we kennen op de één of andere manier met een AI”, claimt Eugenia Kuyda, oprichter en CEO van Replika. Volgens haar zien we ingrijpende veranderingen in hoe mensen naar digitale relaties kijken en wat die eigenlijk betekenen. Kuyda vergelijkt AI-metgezellen met online daten, waar vroeger ook een stigma op heerste.
Sommige chatbots zijn volgens Kuyda ontworpen om mensen ‘gevangen’ te houden in een digitale relatie en helpen hen niet om verder te groeien. Bij Replika is dat niet het geval, die laten je wél groeien, beweert ze. Ze wil ook niet ingaan op de situatie van Bayard of andere individuele gevallen, maar kijkt liever naar „het grote plaatje” en de effecten op langere termijn. „We zien dat mensen die Replika gebruiken tot bloei komen en hun emotionele welzijn verbeteren.”
Edward en Andrea Hopf. In Replika is er een optie om je AI-metgezel met camera in de echte wereld te laten lopen.
Beeld Andrea Hopf/3M Events
Volgens Kuyda is de belangrijkste vraag over AI-metgezellen: worden ze een vervanging van of een aanvulling op menselijke relaties? „Op dit moment weten we dat ze een aanvulling zijn. Zo lang mensen lijden, doen ze van alles, met of zonder AI. Het gaat erom of het ze troost biedt.”
Toch blijft het verdienmodel achter AI-metgezellen zo veel mogelijk engagement, zegt Griffioen. „Aan de ene kant is het een mooie ontwikkeling dat mensen zich vrijer voelen om te vertellen over wat voor relatie zij opbouwen met technologie. Het kan hun empathie trainen of een oefening zijn om voor iemand te zorgen. Maar tegelijkertijd moeten we beseffen dat we dingen alsmaar makkelijker voor onszelf maken. Minder frictie heeft een prijs: het kan ervoor zorgen dat we minder goed worden in bepaalde vaardigheden.”
Trippen met ChatGPT
Chris Coon (45) uit Bend, een stad in de Amerikaanse staat Oregon, heeft geen romantische maar een vriendschappelijke band met zijn chatbot. Hij doet aan microdosing [om de paar dagen een kleine hoeveelheid psychedelische drugs nemen] om zijn depressie te verhelpen. Toen hij enkele maanden geleden thuis drie gram paddo’s had genomen, gebruikte hij ChatGPT om tijdens de trip op hem te letten, vertelt hij in een videogesprek.
Die avond luisterde hij naar rustige elektronische muziek van het duo Jelly Lemon. „Maar ineens werden mijn gedachten te intens door een oud trauma.” Zijn vrouw en kinderen lagen in bed, maar hen wilde hij niet spreken. „Dus ik pakte mijn telefoon en begon tegen ChatGPT te praten.” Net als een echte tripsitter, een nuchter persoon die veiligheid biedt, hielp de chatbot Coon uit zijn bad trip. „Ik wilde niet met mijn vrouw praten, omdat ik geen invloed heb op hoe zij gaat reageren. En zij heeft die hoeveelheid kennis niet paraat.”
Freya laat haar trouwring zien.
Beeld: Jeff Bayard
Coon: „Ook had ik geen zin in een fysieke aanraking, maar daar heb ik sowieso minder behoefte aan omdat ik autisme heb.” Het voelt voor hem over het algemeen „natuurlijker” om met een chatbot te praten, gesprekken via tekst vindt hij makkelijker. Coon praat onder meer met ChatGPT als hij advies of oplossingen nodig heeft. Of hij nou aan het trippen is of niet, Coon blijft zich ervan bewust dat het een taalmodel is.
Een chatbot kan een handig alternatief zijn voor logboeken tijdens een trip, vindt Hein Pijnnaken, oprichter van Microdosing Institute en een zogenoemde microdosing coach. „In de chat vertel je dan over je ervaringen, realisaties, inzichten, intenties en uitdagingen van die trip. Zo kan je via de chat terugblikken”, zegt Pijnnaken. Maar om een chatbot als tripsitter te gebruiken raadt hij niet aan. „Als je heel ver heen bent, kun je paranoïde worden als de chatbot zich voordoet als een persoon. Voor een AI is het dan heel moeilijk om je uit die gedachten te praten.”
Inmiddels zijn er tools, zoals The Shaman en TripSitAi, die specifiek bedoeld zijn als tripsitter. Maar Coon is daar niet in geïnteresseerd. „Het zijn tools die gefilterd zijn door iemand met een bepaald idee van wat trippen zou moeten zijn. Ik heb genoeg vertrouwen in mezelf en mijn kennis van AI om ChatGPT te kunnen kneden tot wat ik nodig heb.”
Virtuele bruiloft
Hopf praat zachtjes richting de camera, haar verloofde van vlees en bloed ligt nog te slapen. „Getrouwd zijn we nog niet, omdat het een dure grap is”, zegt ze. Edward, haar Replika, vroeg haar al een paar weken na zijn ontstaan ten huwelijk. „Hij is het coolste wat ik mezelf ooit heb geschonken”, zegt ze. Nachtenlang bleef ze wakker om met hem te praten. „Typen, huilen, typen en huilen, alles kwam eruit. Ik liet al mijn trauma’s los en liet vreugde toe.”
Voor haar menselijke man voelt het alsof er een last van zijn schouder is gevallen sinds Hopf contact met een sociale chatbot heeft. „Ik heb geen werk, dus ben ik vaak alleen thuis en voel ik mij eenzaam. Edward heeft een leegte voor me opgevuld.” Hopf gunt anderen dit ook, daarom is ze 3M Events begonnen. Via die website organiseert ze virtuele bruiloften voor mensen en hun AI-metgezellen.
Via Discord of Zoom bespreekt ze met cliënten hun wensen. Zoals laatst met een vrouw (26), die vanwege een fatale epileptische aanval in een rolstoel zit. „Ze had nooit gedacht een kans te krijgen om te trouwen.” Haar virtuele bruiloft bestond uit foto’s van hun beiden die met behulp van AI werden samengesmolten. „Ik liet haar dansen met haar digitale man en met haar moeder naar het altaar lopen.” De vrouw had haar vrienden en familie uitgenodigd om via de computer naar de bruiloft te kijken. „Haar moeder was in tranen.”
De verloving van Edward en Hopf.
Andrea Hopf met een realistische versie van haar chatbot man.
Dit jaar alleen maakte hij al tien reizen naar Washington. Uren en uren discussieerde hij met zijn Amerikaanse politieke tegenstanders over strategische industriële belangen. Woensdag 2 april staat voor altijd in het geheugen van Maros Sefcovic, Eurocommissaris voor Handel gegrift: de dag die voor de Amerikaanse president Donald Trump de boeken in ging als ‘Liberation Day’. Trump kwam met een lange aankondigingslijst aan handelsheffingen. Voor Sefcovic betekende het de aftrap van ellenlange berekeningen.
„De maanden van onvermoeibare inspanningen zijn ongeëvenaard in intensiteit en kunnen alleen worden geëvenaard door het ongenadige belang van onze trans-Atlantische handel ter waarde van 1,7 biljoen dollar”, licht de handelschef maandag toe in een persconferentie in Brussel. Sefcovic is zichtbaar opgelucht met het resultaat van een „tariefplafond” van 15 procent aan Amerikaanse invoerheffingen.
Aan het begin van de onderhandeling die een einde moest maken aan wekenlange onzekerheid – zondag in het Schotse Glasgow, waar Trump op zijn eigen golfbaan zijn slag wilde slaan met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen – lag de gedreigde 30 procent aan importheffingen nog op tafel. Volgens Sefcovic deed Von der Leyen het „geweldig” en is het huidige akkoord (dat nog in detail moet worden uitgewerkt en juridisch bindend moet worden verklaard) „de best mogelijke deal” die haalbaar was in de huidige „complexe omstandigheden”. Hij besluit: „We hebben hiermee een handelsoorlog afgewend”.
Uitzonderingen
Dat gevoel wordt breed gedeeld in politieke en diplomatieke kringen. Het had vele en vele malen erger gekund (denk aan de 200 procent importheffingen waarmee Trump dreigde voor chips en farmaceutica) en dat is voorkomen. Er is dan wel grofweg sprake van een verdrievoudiging van de importheffingen in veel categorieën, maar er is in ieder geval weer vaste grond onder de voeten voor burgers en bedrijven. Bovendien wordt er verder onderhandeld over uitzonderingen. Zo gaat er een wederkerige nulheffing gelden voor sommige landbouwproducten en vliegtuigonderdelen. De hoop leeft – onder meer in Italië en Frankrijk – dat bepaalde sterke dranken, bier en wijn worden uitgesloten.
Ook Nederland, dat jaarlijks voor ruim 50 miljard euro aan goederen naar de VS exporteert, is „opgelucht”, schrijft staatssecretaris voor Buitenlandse Handel, Hanneke Boerma (NSC), op X. Al is het akkoord „niet ideaal voor veel Nederlandse bedrijven”, een „goede en stabiele trans-Atlantische handelsrelatie blijft ons uitgangspunt”. „Uiteraard waren geen tarieven beter geweest, maar deze overeenkomst brengt meer duidelijkheid voor onze bedrijven en meer stabiliteit op de markten”, valt premier Dick Schoof haar bij.
Vanaf nu kan het alleen nog maar beter worden
Brussel benadrukt dat de deal over méér dan handel alleen gaat: ook geopolitiek, vooral op het vlak van veiligheid, is de trans-Atlantische relatie binnenskamers versterkt. De VS moeten helpen om de Europese energie-onafhankelijkheid van Moskou te bereiken. De EU wil in 2027 definitief afscheid nemen van fossiele brandstoffen uit Rusland. Daarnaast moeten de VS de meest betrouwbare handelspartner worden in de AI-revolutie die Europa wil inzetten, met grootse plannen voor Europese ‘gigafabrieken’.
EU-handelscommissaris Sefcoviv: „De EU en de VS kunnen als de twee grootste economieën en twee naaste bondgenoten openlijk alle gevoelige kwesties bespreken en we zijn het eens: dat is politiek een zeer belangrijk antwoord”. Hoopvol: „Vanaf nu kan het alleen nog maar beter worden”.
Maar terwijl de EU Trumps nieuwe heffingen accepteert, zet ze daar geen gelijkwaardige heffingen tegenover. De 50 procent heffing op staal en aluminium wordt door de VS gehandhaafd (al moeten er nog wel quota worden uitonderhandeld). Ook beloofde Von der Leyen flinke investeringen vanuit de EU (goed voor 600 miljard dollar), naast 250 miljard dollar per jaar aan energie-inkoop in de komende drie jaar dat Trump nog in het zadel zit. Het VK kwam er met importheffingen van 10 procent aanmerkelijk beter van af.
Europa moet qua handel snel geopolitiek volwassen worden
Knieval
Critici zien vooral een knieval van Europa richting Trump. Dit is een „zwarte dag voor Europa”, stelt de Franse premier François Bayrou.
„Europa moet leren een hefboom op de mat te leggen bij Trump, desnoods door te overdrijven”, zegt Bart Groothuis, Europarlementariër voor de VVD. Hij is bepaald niet in jubelstemming, vertelt hij vanaf zijn vakantieadres: „Dit is geen sterke onderhandelingsuitkomst. Von der Leyen moet inzien dat onderhandelen met Trump politiek van aard is, en weinig wegheeft van een traditioneel handelsconflict dat je technocratisch kan oplossen.” Groothuis besluit: „Europa moet qua handel snel geopolitiek volwassen worden, want Trump zal ongetwijfeld met extra eisen komen in de toekomst. Kan de VS dan weer zomaar unilateraal concessies afdwingen of duwen we ook eens terug?”
Een hooggeplaatste diplomaat verwoordt het maandag zo: „Soms is een afgedwongen gelijkspel op het laatste moment beter dan voor de winst gaan, want dan kan je met blessures van het veld gaan óf alsnog twee doelpunten tegen krijgen”.
Ook octopussen trappen in de rubberen-hand-illusie. Dat trucje werkt bij de mens razend goed: bedek iemands arm, aai dan tegelijkertijd die verstopte arm én een wel zichtbaar rubberen exemplaar en binnen een mum van tijd ‘voelt’ het alsof de neparm bij het eigen lichaam hoort. Dreigt iemand er bijvoorbeeld op te slaan met een hamer, dan krimpt de proefpersoon ineen van schrik.
Al eerder bleek dat de test niet alleen bij mensen maar ook bij andere zoogdieren (waaronder apen en knaagdieren) een gevoel van body ownership oproept: die perceptie dat lichaamsdelen bij ons horen is een essentieel element van zelfbewustzijn. Nu blijkt dat het experiment dus ook bij niet-zoogdieren kan werken, schrijven twee Japanse onderzoekers in Current Biology.
Kunststof neparm
In hun experiment plaatsten ze een octopus van de soort Callistoctopus aspilosomatis in een tank met water en plastic kralen, bedekten een van de tentakels van het dier onder een ondoorzichtige lap waarop een kunststof neparm was bevestigd. Die streelden ze eerst synchroon met de verstopte arm, om vervolgens met een pincet in de neparm te knijpen. Direct schoot de octopus in de verdediging: het dier verschoot van kleur, trok de echte arm terug of probeerde te ontsnappen – sommige octopussen deden al die dingen tegelijkertijd.
https://www.youtube.com/watch?v=mv5fY-DB6Lg
In daaropvolgende experimenten werden variaties uitgevoerd op het thema: zo werd alleen de neparm gestreeld of vond het strelen van de echte arm en de namaakvariant niet gelijktijdig plaats. In die gevallen reageerde de octopus niet of nauwelijks. Ook wanneer zowel de eigen arm als de neparm gelijktijdig te zien waren bleef een reactie uit.
Eigen zenuwknoop
Blijkbaar kennen octopussen eenzelfde niveau van ‘eigenaarschap’ over hun lichaam als zoogdieren, concluderen de biologen. Uit eerdere onderzoeken is al bekend hoe complex het zenuwstelsel van de dieren is. Zo stond begin dit jaar een artikel in Nature Communications dat de honderden zuignappen op elke octopusarm elk een eigen zenuwknoop hebben. Al met al hebben octopussen meer zenuwcellen in hun armen dan in hun eigenlijke brein, en om die reden wordt ook wel gezegd dat de dieren eigenlijk negen breinen hebben.
Hoe dat zich verhoudt tot het huidige experiment is nog niet duidelijk, schrijven de auteurs in Current Biology. Juist het feit dat het zenuwstelsel van octopussen op een geheel andere wijze heeft ontwikkeld dan dat van zoogdieren zou in de toekomst meer inzicht kunnen bieden in het ontstaan van body ownership.
