Het was naast alle hoop vooral de grote angst van miljoenen Venezolanen: een oneerlijke verkiezingsuitslag. Pas zes uur na het sluiten van de stembussen kwam de Nationale Kiesraad (CNE) met een conclusie over de zondag gehouden presidentsverkiezingen: een overwinning voor president Nicolás Maduro, met iets meer dan de helft van de stemmen. De oppositie sprak van fraude en claimde vervolgens zelf de overwinning. „We laten de hele wereld en de Venezolanen weten dat er een nieuwe president is gekozen en dat is president Edmundo González!”, riep oppositieleider María Corina Machado maandagnacht lokale tijd, terwijl ze haar arm om oppositiekandidaat González sloeg.
Lees ook
Venezuela koestert na 25 jaar voorzichtige hoop op een bevrijding van het tijdperk Chavez-Maduro
De verwarring lijkt daarmee compleet. Voor veel Venezolanen voelt de uitslag als een enorme domper. De hoop op verandering lijkt vervlogen, hoop die de afgelopen maanden juist sterk was aangewakkerd. Voor het eerst zou de verenigde oppositie een serieuze kans hebben gemaakt om de verkiezingen te winnen. Na 25 jaar zou er mogelijk een einde komen aan het chavismo, de naar de vroegere sterke man in Venezuela, Hugo Chávez, vernoemde links-politieke beweging.
De verkiezingscampagne en onafhankelijke peilingen leken te wijzen op massale steun voor de oppositie. Die zou met een ruime meerderheid van 70 procent kunnen winnen, bleek uit peilingen. Ook een exitpoll op de verkiezingsdag zelf liet zien dat González ruimschoots zou winnen.
Voor veel Venezolanen voelt de uitslag als een enorme domper, na de in de afgelopen maanden sterk aangewakkerde hoop op verandering
Een meerderheid van de Venezolanen zal het gevoel hebben dat de verkiezingen door Maduro zijn ‘gestolen’, De kans op gewelddadige betogingen is groot. Bij eerdere grote protesten vielen meer dan tweehonderd doden, waarbij de politie en ook het leger hard toesloegen. Omdat de oppositie grote populariteit geniet onder de bevolking, is de verwachting dat Maduro nog meer naar repressie zal moeten grijpen, om zijn positie te kunnen vasthouden.
De opstelling van het leger is in dat kader belangrijk. In hoeverre steunt dat Maduro nog tegenover een meerderheid van de bevolking die verandering wil? De hoogste generaal Vladimir Padrino López – Maduro’s belangrijkste steunpilaar – maakte vorige week nog toespelingen op het belang van eerlijke verkiezingen. De legertop profiteert in financiële zin volop mee van het Maduro-bewind, maar bij het middenkader van de strijdkrachten is veel ontevredenheid.
Druk uit het buitenland
Ook vanuit het buitenland wordt druk uitgeoefend. Bondgenoten als de Braziliaanse president Lula da Silva waarschuwden Maduro in aanloop naar deze verkiezingen om die vooral democratisch te laten verlopen. Lula wil alles behalve spanningen in de regio. Na het claimen van de overwinning door Maduro, is de kans groot dat opnieuw massaal Venezolanen hun land zullen ontvluchten nu ze opnieuw zes jaar lang onder zijn regime moeten leven. De afgelopen jaren sloegen al meer dan 7 miljoen Venezolanen op de vlucht vanwege de politieke en humanitaire crisis, vooral naar buurlanden als Brazilië, Colombia, Peru en andere Latijns-Amerikaanse landen.
Lees ook
Venezolanen in de diaspora mogen niet stemmen vanuit het buitenland. ‘Het is bizar dat ik het vliegtuig moet pakken’
Onmiddellijk na de uitslag van de Kiesraad lieten Argentinië, Chili en Peru al weten dat ze twijfelen aan de uitslag of die niet erkennen. De komende dagen zal blijken hoe scherp het buitenland deze uitslag veroordeelt, en of daar consequenties aan verbonden worden. Op geopolitiek vlak heeft Venezuela sterke banden met landen als Rusland, China en Iran, die het olierijke land niet graag verliezen aan de VS, met wie de oppositie de banden zou aantrekken als zij aan de macht waren gekomen. De oppositie heeft al aangekondigd door te gaan met de strijd, maar ze zal heel strategisch moeten handelen nu het land, en de eigen achterban, onder hoogspanning staan na deze uitslag.
Verschillende analisten benadrukten in aanloop naar deze verkiezingen al dat, wat de uitslag ook zou zijn, Venezuela hoe dan ook met een transitie zal moeten beginnen waarbij de oppositie wordt betrokken, juist omdat die zo’n grote aanhang heeft onder de bevolking. Het zou voor Maduro niet opportuun zijn om zo’n grote meerderheid van de bevolking tegen zich in het harnas te jagen en daarbij het risico te lopen dat er scheuren binnen zijn eigen regime ontstaan. Want ook binnen zijn eigen gelederen en de instituties die zijn regime in handen heeft, zijn Venezolanen die liever de oppositie aan de macht zien.
