Dilemma
Miljoenen werkenden in Nederland hebben een chronische ziekte, aldus de Nederlandse Patiëntenfederatie. Hoewel eenduidige cijfers ontbreken, schat de organisatie dat het gaat om een kwart tot de helft van de beroepsbevolking. Hoe open moet je op het werk zijn over ziekte? Vertel je je werkgever daarover? En wanneer?
Sollicitaties
Michelle Mens (33) vertelde bij elk sollicitatiegesprek dat ze onlangs operatief een tumor uit haar hersenen had laten verwijderen, en daarna nog een lange behandeling had gekregen. „Soms werd een gesprek dan ongemakkelijk”, vertelt Mens. „Degene met wie ik in gesprek was, stond dan met een mond vol tanden. Als ik dat merkte, begon ik over iets anders en dan praatte de ander daarover mee.”
Mens wilde graag weer aan het werk toen haar behandeling voorbij was. „Pas als je ziek wordt, realiseer je je hoe bijzonder het is om normaal te zijn, om ’s ochtends naar werk te gaan en ’s avonds thuis te komen en eten te koken.”
Hoe lang haar ziekte onder controle blijft, is niet duidelijk. „Als je thuiszit, blijf je daarmee bezig.”
Dus besloot Mens te solliciteren. Telkens op functies die aansluiten bij haar eerdere werkervaring als kwaliteitscontroleur bij farmaceutische bedrijven. Keer op keer werd ze afgewezen. De reden was altijd dat een andere kandidaat meer ervaring had. „Ik kan niet bewijzen dat ik werd afgewezen vanwege mijn gezondheid, maar je vraagt het je wel af.”
Een ander vertelt misschien niet over zijn of haar ziekte bij een sollicitatie, zegt Mens, uit angst niet aangenomen te worden. „Maar uiteindelijk zul je het toch moeten vertellen. Voor mij voelt het niet goed om er vooraf over te zwijgen.”
Slechts een enkele keer belde een werkgever Mens persoonlijk op om te zeggen dat ze de baan niet kreeg. „Ik heb iets persoonlijks gedeeld, dus ik vind het wel zo netjes als ze me even opbellen. Of ik nou ben aangenomen of niet.”
Na de zoveelste afwijzing plaatste Mens een bericht op LinkedIn, waarin ze vertelde over haar ziekte én de wens weer aan het werk te gaan. Ze kreeg van verschillende ondernemingen een aanbod. Nu werkt ze drie dagen per week bij een farmaceutisch bedrijf. „Ik geniet elke dag van m’n werk.”
Sollicitanten zijn verplicht het te melden als zij een ziekte hebben waardoor ze de functie niet volledig kunnen uitvoeren, zegt juridisch adviseur Maaike Hilhorst van werkgeversvereniging AWVN. „Als je voor de functie lang moet kunnen staan, maar daar door ziekte niet toe in staat bent, is dat een reden om te melden.” Doe je dat niet en blijkt later dat je ongeschikt bent voor het werk, dan kan het voor de werkgever een legitieme reden zijn over te gaan tot ontslag.
Voor werkgevers is het verboden bij sollicitaties te discrimineren op grond van ziekte, zegt Hilhorst. „Als de sollicitant ondanks de ziekte geschikt is voor de functie, mag je diegene niet vanwege de ziekte weigeren. Wel kan een andere kandidaat beter zijn. Dat maakt het soms ook moeilijk te bewijzen op welke grond je niet bent aangenomen.”
Op de werkvloer
Werkgevers mogen een werknemer vanwege privacyregels niet naar de aard van diens ziekte vragen, zegt Hilhorst. „Maar als de relatie met de leidinggevende goed is, is het als werknemer toch goed te vertellen wat je hebt.”
Zo geef je die leidinggevende volgens haar de kans gerichtere vragen te stellen over hoe het met je gaat. Ook kan je vaak op meer begrip rekenen als werken even niet lukt.
Erna Straatsma (61), journalist bij het Leidsch Dagblad, heeft uitgezaaide borstkanker. Na een operatie aan de hersenen en behandeling voelde ze zich mentaal en fysiek wat beter en wilde ze weer aan het werk. Straatsma werkt nu vijf dagen per week en schrijft over de zorg. „Mensen noemen dat dapper”, zegt ze. „Maar daar gaat het helemaal niet om. Voor mij is werk een houvast aan het normale leven.”
Vanaf het begin is ze tegenover leidinggevenden en collega’s open geweest over haar gezondheid. Ze vroeg de hoofdredactie van de krant in haar wekelijkse mail aan alle redacteuren te vertellen dat ze ziek is. „Een operatie aan de hersenen kun je toch niet verbergen. Mensen durven er vaak niet naar te vragen, dus dan weet iedereen het maar, dacht ik.”
In de mail liet Straatsma ook weten dat iedereen haar alles kan vragen. „Het is eigenlijk vervelender als mensen er niet naar vragen”, zegt ze. „Dan wordt het een soort olifant in de kamer en voel ik me min of meer genegeerd.”
Sommige collega’s zeggen weleens iets onhandigs – dat ze er best goed uitziet, bijvoorbeeld. „Dat heb ik nog liever dan dat ze niks zeggen.” Een beetje aandacht, merkt Straatsma, is wel prettig als je ziek bent.
Soms heeft ze behoefte aan iemand op het werk die met haar meedenkt. Bijvoorbeeld over vakantie nemen. Doordat ze met de dag leeft en niet ver vooruitkijkt, heeft ze geen vakantieplannen gemaakt. Nu gaan veel collega’s weg en kan zij geen vrij meer nemen omdat de bezetting anders te laag is. „Ik ben eigenlijk best toe aan vakantie, merk ik nu. Dus het was best fijn geweest als iemand me eerder al had geadviseerd vrij te nemen.”
Dus
Zowel bij een sollicitatie als op de werkvloer heeft het vooral voordelen om open te zijn. Bij een sollicitatie kan het soms niet anders, maar ook op een plek waar je al werkt, kan het leidinggevenden en collega’s de kans geven meer begrip te tonen of mee te denken.
