Seks, builenpest, komedie, meeslepende avonturen – Decamerone van Giovanni Boccaccio heeft het allemaal. Anders dan andere laat-middeleeuwse klassiekers is de verhalenbundel uit 1353 zeer vermakelijk en makkelijk leesbaar, ook zonder honderden voetnoten. Niet voor niets is het boek tientallen malen verfilmd, met als bekendste versie die van de Italiaanse regisseur Pier Paolo Pasolini uit 1971. Netflix heeft het boek nu bewerkt tot een verrukkelijke achtdelige serie. Naar het voorbeeld van het succesrijke Bridgerton draait de zwarte komedie om broeierige erotiek, adellijke intriges en sterke vrouwen in uitzinnige jurken. Net als Bridgerton is het een kostuumdrama met een cast van gemengde afkomst.
Decamerone is het schoolvoorbeeld van escapistische literatuur: in de eerste bladzijden beschrijft Boccaccio in geuren en kleuren de pestepidemie van 1348 die minstens de halve bevolking van Florence wegvaagde. De stad werd volkomen ontwricht en de moraal ging het raam uit. Lijken werden in diepe kuilen gestapeld met laagjes modder ertussen, „zoals men lagen kaas op lasagne legt”, zo meldde de Cronaca Fiorentina. Om aan de Zwarte Dood te ontkomen vlucht in Decamerone (‘De tiendaagse’) een groepje jonge edelen naar een villa op het platteland. In dit vakantieoord geven ze zich over aan luieren, dansen en verhalen vertellen. Die honderd korte verhalen, verdeeld in tien dagen, vormen het boek.
Bijna de helft van de verhalen gaat over seks – vrijwel altijd buitenechtelijk. Vooral de derde, de zevende en de achtste dag zijn ermee gevuld. Een op de drie verhalen gaat over overspel, doorgaans door de vrouw. Boccaccio schrijft voor het vermaak, de verhalen zijn verfrissend vrij van christelijk moralisme. De bedrogen man wordt hartelijk uitgelachen, de sluwe vrouw die aan haar gerief komt wordt toegejuicht. Bij Boccaccio hoeft seks voor vrouwen niet samen te gaan met liefde. In een van zijn verhalen moet een doofstomme tuinman een heel nonnenklooster bedienen. Ze houden hem voor achterlijk, hij zal in ieder geval zijn mond niet voorbij praten. De man raakt uitgeput waarna moeder overste een dek-rooster voor hem opstelt. De God van de christenen is in Decamerone ver weg. Vrouwe Fortuna (het Lot) en Vrouwe Venus zijn de heersende godinnen voor wie je beter zo snel mogelijk kunt buigen.
Door gender veroordeeld
Vrouwen zijn bij Boccaccio vrijwel altijd de meerdere van mannen. Als de man een keertje wint, is dat doorgaans door vals spel. In zijn voorwoord vertelt de schrijver dat zijn verhalen voor vrouwen bedoeld zijn omdat die door hun gender veroordeeld zijn tot een leven binnenshuis waar ze zich stierlijk vervelen. De alfabetisering onder vrouwen nam in de wake van de Rennaissance flink toe, tot grote schrik van de mannen die bang waren dat hun echtgenotes in de bibliotheek hun vieze boekjes zouden gaan lezen. Daar speelde Boccaccio op in.
Klinkt feministisch, maar Boccacio geeft zijn vrouwelijke personage maar één bezigheid. De mannen gaan op handelsreis, trekken ten strijde, mogen de hele dag buiten spelen. De vrouwen zijn alleen maar bezig met seks en liefde, of met het maken van plannen om seks en liefde te krijgen, of om onder de consequenties uit te komen. Wanneer mannen hen begeren gaan ze er vrijwel altijd onmiddellijk op in. Dit sluit aan bij het middeleeuwse idee dat vrouwen van nature seksueel passief maar onverzadigbaar waren. Verzet tegen de natuur is volgens Boccaccio zinloos.
In de ‘Rampzalige Veertiende eeuw’ werd Europa dramatisch ontvolkt, niet alleen door de pest maar ook door oorlogen, opstanden en klimaatverandering. Het continent ging door een kleine ijstijd, met veel overstromingen. Tegelijk was het een bloeitijd waarin de steden met zijn welvarende handelaren de functie van culturele centra overnamen van de kerk. Dat gold zeker voor de machtige, steenrijke stadsstaat Florence.
Boccaccio was kind van een handelsman en bestuurder, zelf was hij onder meer ambassadeur voor de Florentijnse Republiek. Hij verloor zijn ouders en veel vrienden aan de pest. In zijn latere leven leidde hij, samen met zijn vriend en humanistische leermeester Petrarca, zijn stad de Renaissance in.
Alleen het raamwerk
Bovenstaande kunt u trouwens allemaal weer vergeten, want de Netflixserie The Decameron heeft vrijwel niets met het boek te maken. Serieleider Kathleen Jordan gebruikte alleen het raamwerk – groepje jongeren gaat in quarantaine in villa – en verzint verder haar eigen verhaal. De adellijke personages zijn verwende egoïstische Prinsesjes Nooitgenoeg die hun huisbediendes als vuil behandelen. Ieder heeft zijn eigen geheimen en geheime agenda. De dienster doet zich voor als de jonkvrouw en vice versa. Een jonkheer en een dienstmeid zitten in de kast. De huismeester probeert te verhullen waarom de gastheer en beoogde bruidegom niet komen opdagen.
De dynamiek tussen de hogere en lagere klasse speelt een belangrijke rol in de serie. Kathleen Jordan kreeg het idee voor de serie tijdens de covid-pandemie. In The New York Times zei ze: „Terwijl mensen stierven en eerstelijnshulpverleners het moeilijk hadden, klaagden beroemdheden dat ze het gevoel hadden alsof ze in de gevangenis zaten in hun herenhuizen van miljoenen dollars.” Als inspiratiebron noemt ze de postapocalyptische klassieker Lord of the Flies en de realityserie Survivor.
De serie heeft een sterke cast die zich er met zichtbaar plezier in heeft gestort. Tanya Reynolds (Lily in Sex Education) speelt de straatwijze huissloof Licisca die als jonkvrouw poseert. Zosia Mamet (Shoshanna in Girls) speelt de manipulatieve bruid Pampinea die over lijken gaat om de villa te verkrijgen. De relatief nieuwe Franse actrice Lou Gala speelt het vrome kindvrouwtje Neifile die spiritualiteit met wellust vermengt, net zoals mystici uit die tijd. Lustobject van de serie is de zwartmanige Amar Chadha-Patel die als lijfarts Dioneo te pas en te onpas zijn indrukwekkende torso mag tonen.
The Decameron is een zwarte komedie die licht en luchtig begint, waardoor de lengte van bijna een uur per aflevering aanvankelijk wat lang aanvoelt. Eerst gaat het om de paleisintriges en de seks, zowel gay als straight, maar allengs wordt de serie duisterder en serieuzer. De edelen kunnen hun glamoureuze vakantieoord niet langer beschermen tegen de oprukkende, post-apocalyptische ommelanden die Monty Pythonesk gevaarlijk en goor zijn neergezet. Door alle rampspoed veranderen de bedorven edelkinderen in empathische mensen die begrijpen dat het leven kort en smerig is en dat het niet draait om geld en aanzien, maar om liefde, vriendschap, vrijheid.
In de slotscène zitten de gehavende overlevenden, verenigd in rouw, in een kring elkaar verhalen te vertellen – waarmee we toch nog een paar zinnen meekrijgen uit het oorspronkelijke Decamerone.
Lees ook
Kijk hier voor een overzicht van de beste series van het moment
