Duizenden dode aangespoelde bruinvissen. Vogels die zich in groten getale te pletter vliegen. Walvisstrandingen, dode kreeften en zelfs de recente mosselsterfte in de Oosterschelde. Windmolens krijgen van veel zaken de schuld.
Maar hoe terecht is dat? Het vele onderzoek dat de laatste jaren is gedaan laat een veel genuanceerder beeld zien. Zeker; windparken gaan grote gevolgen hebben voor de Noordzee. Maar die gevolgen kunnen zowel positief als negatief zijn en verschillen per diersoort en per locatie.
Zo blijkt er in de Belgische windparken een hoge soortenrijkdom aan bodemdieren te ontstaan, zowel rond de windturbines als in de geulen ertussen. Ook sommige vissen profiteren: de schol gebruikt de windparken als toevluchtsoord, waardoor de directe visserijsterfte mogelijk wordt verminderd en de vissen zich beter voortplanten. En met de vis profiteert ook de visser: vissersschepen vangen net buiten de windparken meer schol dan vóór de bouw, wat zou kunnen betekenen dat de parken fungeren als een soort kraamkamer, met positieve effecten voor de visserij in het gebied.
Zeezoogdieren zoals bruinvissen lijken de windparken dan juist weer te vermijden; waarschijnlijk door het geluid, want ze blijven ook uit de buurt van scheepvaartroutes. En vogels kunnen windparken vermijden, maar sommige soorten lijken zich juist aan te passen aan de windparken. Sterfte door wieken treedt nauwelijks op, blijkt uit onderzoek met camera’s bij een windpark bij het Schotse Aberdeen, waar in tienduizend video’s geen enkele dode vogel werd gevonden. Hoewel dat op andere plekken weer anders kan liggen, afhankelijk van vogeltrekroutes.
Meer sediment en voedingsstoffen
Er zijn ook voorspellende studies naar de effecten van de vele windparken die er nog gaan komen. Modelonderzoek van de hele Noordzee laat zien dat hierdoor waarschijnlijk meer sediment en voedingsstoffen worden opgewerveld, waardoor de groei van algen kan worden afgeremd in de windparken. Maar mogelijkerwijs zal er benedenstrooms van de windparken juist meer algenproductie zijn omdat daar meer voedingsstoffen beschikbaar komen.
Kortom, het ligt allemaal genuanceerd. Niet voor niets wemelt het in deze tekst van woorden als ‘waarschijnlijk’ en ‘mogelijkerwijs’. Er is namelijk nog veel onbekend. Zo is de vogelsterfte sterk afhankelijk van de tijd en de plaats en zouden windmolens wat dat betreft op sommige plekken dus wél een probleem kunnen vormen. En de effecten op de algengroei kunnen heel anders zijn in de ondiepe Zuidelijke Noordzee dan in de diepere delen in het Noorden. Maar dat windparken alleen maar desastreus zouden zijn voor de natuur is totaal uit de lucht gegrepen, zeker als de effecten worden afgezet tegen die van andere sectoren. Zo sterven er jaarlijks miljoenen vogels door huiskatten en verkeer.
Desastreuze effecten
Ik sta als marien bioloog ook niet te juichen over een Noordzee vol windmolens. Maar de uitrol van wind op zee is de snelste en goedkoopste route om onze CO2-uitstoot omlaag te brengen. En juist ook de zee heeft dat keihard nodig. Opwarming van het oceaanwater en verzuring door het oplossen van kooldioxide in het water hebben namelijk wél bewezen desastreuze effecten op de oceanen. Hittegolven in zee leiden nu al tot massale vissterfte; de groei van schelp- en schaaldieren wordt afgeremd door verzuring; de helft van de koraalriffen is al verdwenen. Het afremmen van de opwarming en verzuring is belangrijker dan de plaatselijke en beperkte negatieve effecten die de windparken met zich mee kunnen brengen.
Laten we daarom volop (blijven) investeren in het minimaliseren van de negatieve effecten van wind op zee. Door bellenschermen te gebruiken tijdens de plaatsing van de molens, door goede detectiesystemen voor vogels, door de gebieden in te richten als toevluchtsoorden voor vissen, door zorgvuldige ruimtelijke ordening op zee en door stevige eisen in de aanbesteding van windparken op te nemen. Laten we de kansen benutten die windparken bieden, door pilots op te starten naar het verbouwen van zeewier en schelpdieren in de parken en door de windparken te benutten als kraamkamer voor vis waar vissers buiten de parken weer van kunnen profiteren.
Lees ook
De stille ramp van een lawaaiige Noordzee
Het afremmen van de opwarming van de aarde is het beste wat we kunnen doen voor een gezonde zee, want als het water nog warmer wordt zullen er in de toekomst nog veel meer dode bruinvissen, kreeften en mosselen op onze stranden liggen. En dat is dan zéker niet de schuld van de windmolens.
