Stichting (Gelijk)waardig Herstel (SGH) van prinses Laurentien kan na een pauze van anderhalve maand weer verder met de afhandeling van schadevergoedingen voor slachtoffers van het Toeslagenschandaal. Staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) schrijft in een dinsdag verschenen Kamerbrief dat het nieuwe kabinet en de stichting tot nieuwe afspraken zijn gekomen over deze alternatieve herstelroute, die naar schatting van het kabinet maximaal 20.000 toeslagenouders gaan bewandelen.
Ruim tweeduizend gedupeerde ouders zaten al bij de stichting in een schadetraject, toen het vorige kabinet anderhalve maand geleden na een kritische interne evaluatie op de pauzeknop drukte. De stichting van Laurentien zou schadevergoedingen te makkelijk hebben toegekend, bijvoorbeeld aan ouders van wie het ministerie eerder had vastgesteld dat ze niet gedupeerd waren. Het ministerie gaat nu een onafhankelijke derde partij aanwijzen die de schadeberekeningen van de stichting gaat toetsen op “rechtmatigheid en uitlegbaarheid”.
De ‘Laurentien-route’ is een alternatief voor de Commissie Werkelijke Schade van de overheid zelf. Staatssecretaris Achahbar heeft er 2,3 miljard euro voor vrijgemaakt. De stichting heeft de uitgesproken ambitie om toeslagenouders sneller te compenseren. Schadevergoedingen komen tot stand op basis van standaardbedragen voor vastgestelde categorieën. Gesprekken met de gedupeerden zijn in dit proces leidend. Vanaf september kunnen ouders zich weer voor het schadetraject aanmelden.
Voormalig strafadvocaat Inez Weski is twee jaar geleden na haar arrestatie opgesloten op „een geheime locatie van de Dienst Justitiële Inrichtingen die niet in overeenstemming was met de wet”. Dit concludeert de Inspectie Justitie en Veiligheid na een eigen onderzoek naar de detentie van Weski.
Twee jaar geleden werd ze gearresteerd op verdenking van deelname aan een criminele organisatie die bezig is met internationale drugshandel en witwassen. De advocaat zou volgens het Openbaar Ministerie berichten hebben doorgespeeld van en naar haar cliënt Ridouan Taghi, die sinds zijn arrestatie in Dubai in 2019 vastzit in de Extra Beveiligde Inrichting in Vught.
Weski werd de eerste dagen van haar detentie ondergebracht in een atoombunker op luchtmachtbasis Soesterberg
De inspectie maakte maandag bekend dat Weski na haar arrestatie is afgevoerd naar een niet erkende en gecontroleerde plaats. „Haar verblijf daar was in strijd met de Penitentiaire beginselenwet en het Internationaal verdrag inzake bescherming van alle personen tegen gedwongen verdwijning (ICPPED)”, zo schrijft hoofdinspecteur Hans Faber aan de staatssecretaris van Justitie.
Tegenover NRC zegt Weski dat deze bevindingen mogelijk de niet-ontvankelijkheid van het OM in haar zaak tot gevolg hebben.
‘Hallucinant’
De Inspectie Justitie en Veiligheid besloot tot een onderzoek naar Weski’s detentie naar aanleiding van het boek dat ze vorig jaar over deze zaak publiceerde: Het geluid van de stilte. Zij beschrijft daarin dat ze van 24 april 2023 tot en met 2 mei 2023 vastzat op een geheime detentielocatie. Weski opent het boek met hoe ze „begraven wordt” in een gevangeniscel die in „een verbouwde bunker” is aangelegd. „Diep onder de grond. Het was hallucinant”.
Weski schrijft in haar boek te hebben gevreesd dat het OM haar om het leven wilde brengen. In een interview met NRC, in april vorig jaar, verklaarde Weski dat ze „met een enorme macht [werd] aangehouden en in een cel gestopt met deuren en ramen zo dik, dat er geen enkel geluid doordrong. Ik moest communiceren via een intercom die vaak niet werkte. Terwijl bekend was dat men een geval van nood zou kunnen meemaken waarin ik hulp nodig zou hebben. Dan speelt het wel door je hoofd; dat het voor justitie een aardige bijvangst zou zijn geweest als ik in de cel was overleden. Dan is er ook geen weerwoord meer van mij”.
De wellicht ijdele hoop is uiteraard dat het Openbaar Ministerie tot inkeer komt
Weski werd de eerste dagen van haar detentie ondergebracht in een atoombunker op luchtmachtbasis Soesterberg. Dat gebeurde volgens justitiële bronnen om haar juist goed te kunnen beschermen tegen mogelijke acties vanuit de onderwereld.
Op de locatie werd volgens de Inspectie geen toezicht gehouden. Dat is strijdig met de Penitentiaire beginselenwet en het ICPPED-verdrag. „Dit verdrag stelt dat niemand in geheime detentie mag worden gehouden en dat de Nederlandse staat dient te waarborgen dat eenieder wiens vrijheid is ontnomen uitsluitend op daartoe officieel erkende en gecontroleerde plaatsen mag worden gedetineerd.”
De Inspectie stelt ook dat er geen „transparantie” was over de gevangenschap van Weski. „Daarmee is zij […] deels buiten bescherming van de Penitentiaire beginselenwet geplaatst. Er was bijvoorbeeld geen Commissie van Toezicht ingesteld waarbij Weski terechtkon met klachten terwijl de wet dat wel voorschrijft. Haar is evenmin meegedeeld wie de verantwoordelijk directeur was van de locatie en bij wie ze dus een klacht over haar verblijf kon indienen.”
Lees ook
Een zeldzame blik in de spiegel van een zelfbewuste strafadvocaat
‘Quatsch’
Inez Weski is blij met het oordeel van de Inspectie. „Na twee jaar aan vruchteloze pogingen om onderzoek tot stand te brengen over die ondergrondse atoombunker waar ik levend werd begraven, is de komst van dit inspectierapport eindelijk een bevestiging van wat daar in strijd met de wet en internationale verdragen heeft plaatsgevonden.”
De baas van het Openbaar Ministerie Rinus Otte zei vorig jaar nog in het televisieprograma WNL op Zondag dat de beschuldigingen van Weski over haar onrechtmatige detentie „totale onzin” en „quatsch” waren. Tegenover NRCherhaalde Otte dit later. „Ik denk dat we een uitermate hoge kwaliteit in het detentiewezen kennen. De rechter toetst alles. Denkt u dat een rechter bij een voorgeleiding zo’n illegale, martelsituatie zou hebben gelegitimeerd? Dan zouden we wel een hele corrupte rechtsstaat zijn, denkt u niet?”
Otte was maandag niet bereikbaar voor commentaar.
Strafzaak
Weski prijst de inspectie voor „de moed om dit onderzoek uit te voeren. Helaas lijkt mijn proces zich te ontrafelen als een reeks van fundamentele schendingen. De wellicht in dat licht ijdele hoop is uiteraard, dat het Openbaar Ministerie nog tot inkeer komt. De rechtbank zou als laatste oordeel het Openbaar Ministerie nog hun recht tot vervolging kunnen ontnemen.” Een woordvoerder van het landelijk parket van het OM laat weten niet te willen reageren.
Donderdag dient de tweede openbare procesdag in de strafzaak tegen Weski. De rechtbank in Rotterdam bespreekt dan de nadere onderzoekswensen van de verdediging.
Lees ook
Het Openbaar Ministerie ziet volop bewijs tegen Inez Weski
Twee zebra’s, zes apen, een antilope, een serval, een buizerd en een zwaan zaten samen in een bestelbusje. Het is niet het begin van een slechte mop, maar de ontdekking van agenten die afgelopen vrijdag tijdens een grenscontrole het laadruim van een bestelbusje openden, bij de grensovergang in de buurt van Nieuweschans, in Groningen. Twee uit Polen afkomstige mannen waren van plan de bijzondere mix aan verschillende diersoorten Duitsland in te smokkelen, zo maakte de Duitse politie bekend. De dieren – waaronder een aantal in potentie natuurlijke vijanden van elkaar – werden daarbij ook niet veilig vervoerd.
Waar de zebra’s, apen, antilope, serval, buizerd en zwaan vandaan komen, is onduidelijk. De twee mannen, 31 en 23 jaar oud, konden daar geen uitleg over geven en de transportdocumenten waren niet op orde.
De Duitse politie heeft een proces-verbaal opgemaakt, maar laat „verder onderzoek naar de Poolse chauffeurs” over aan de Nederlandse politie, hebben ze aan de NOS laten weten.
Dat wordt bevestigd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die de dieren in beslag heeft genomen. Een woordvoerder laat weten dat het „een hele bizarre vondst” is. Ze zijn nu vooral „erg benieuwd waar de dieren vandaan komen” en of het gaat „om illegale smokkel”. De dieren in kwestie zijn ondertussen onderzocht door een dierenarts en overgebracht naar verschillende opslaghouders.
Geen van de in het bestelbusje vervoerde dieren staat op ‘de huis- en hobbydierenlijst’ met dieren die geschikt zijn om thuis te houden
‘Buitengewoon droevig’
Waar de dieren ondergebracht zijn, wordt zoals gebruikelijk niet bekendgemaakt, laat Peter de Haan, woordvoerder van Stichting AAP weten. Stichting AAP is één van de mogelijke opslaghouders van dieren die in beslag genomen worden door de NVWA. Wel kan hij zeggen dat het „buitengewoon droevig” is.
Op dit moment is het zo dat zwanen als siervogel gehouden mogen worden, en buizerds door een erkende valkenier. Maar wat betreft de zoogdieren is er sinds half 2024 een nieuwe huis- en hobbydierenlijst, met dieren die geschikt zijn bevonden om thuis te houden. Geen van de in het bestelbusje vervoerde dieren staat daarop.
In Duitsland is dat anders, laat De Haan weten. „In Roemenië heb je webshops waar je allerlei diersoorten kunt bestellen. En ook in grote delen van Duitsland is het volstrekt legaal om dit soort dieren te houden.” Dat er diersmokkel bestaat waarbij ook de Nederlandse grenzen betrokken zijn is dan ook niet uniek.
Wat betreft opmerkelijke vondsten van dierensmokkel kent hij meerdere voorbeelden. „Zo vloog”, vertelt hij, „tijdens een achtervolging waarbij smokkelaars de grenscontrole wilden vermijden de deur van het busje open”. Uit de deuropening viel „een houten kistje met daarin een leeuwenwelpje”. Ook hoorde hij over de aanhouding van „een Renault Clio” in Duitsland – een tamelijk kleine auto – waarin een houten kist werd aangetroffen, met daarin „helemaal platgedrukt een volwassen poema”.
Vier maanden lang hadden de hulporganisaties moeten wachten op een gesprek met premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) over Gaza. Dat was volgens Oxfam Novib-directeur Michiel Servaes al „symbolisch voor het gebrek aan urgentie binnen deze regering”. Maar door de uitkomst van het gesprek zelf, maandagochtend op het Catshuis, is Servaes „diep geschokt”. „De premier zei letterlijk dat er geen rode lijn of omslagpunt is waardoor Nederland zijn koers richting Israël zal verleggen.”
De directeuren van Oxfam Novib, Artsen zonder Grenzen, Amnesty International, Pax en Save the Children somden het maandag op hun persconferentie nog maar eens op. Bij de oorlog in Gaza vielen afgelopen anderhalf jaar meer dan vijftigduizend doden, in grote meerderheid burgers en veel kinderen. Ook werden al meer dan duizend hulpverleners gedood, zei Karel Hendriks van Artsen zonder Grenzen. „Geen enkel ziekenhuis in Gaza functioneert nog volledig.”
Als je mensenrechten als een menu à la carte behandelt, ondermijn je ze
Afgelopen dagen ontstond wereldwijd ophef over een Israëlische aanval op ambulances in Gaza, op 23 maart. Daarbij kwamen vijftien Palestijnse hulpverleners om het leven. Minister Veldkamp veroordeelde de aanval, maar blijft erbij, zo zei hij zondag in tv-programma Buitenhof, dat diplomatiek contact met de Israëlische regering de beste benadering is.
Ten onrechte, zei Amnesty-directeur Dagmar Oudshoorn. „Na vijftigduizend doden kunnen we voorzichtig concluderen dat de huidige diplomatieke strategie van het kabinet niet werkt.”
Ierland
In een verklaring op X schreef Schoof maandag dat het kabinet „niet doof is voor de kritiek” en dat Nederland „voortdurend [afweegt] welke stappen het beste gezet kunnen worden en op welke wijze we het meest bereiken”. Zijn woordvoerder laat weten dat de hulporganisaties de opmerkingen van de premier over een rode lijn of omslagpunt verkeerd hebben geïnterpreteerd: „Het is niet zo dat voor Nederland nooit een grens bereikt kan zijn. Maar op basis van ontwikkelingen maken we telkens een afweging over hoe we de situatie op de grond in Gaza het beste kunnen verbeteren.”
Daarbij blijft het kabinet kiezen voor een strategie van Israël diplomatiek aanspreken. Veldkamp herhaalde dat zondag bij Buitenhof: druk uitoefenen doet Nederland vooral achter de schermen, om de diplomatieke kanalen open te houden. Hij noemde landen als Ierland, die zich publiekelijk zeer kritisch uitlaten over Israël, als voorbeelden van hoe invloed juist wordt verspeeld.
Oudshoorn van Amnesty noemt het „onverstandig om te denken dat je alles achter gesloten deuren oplost”. En ze ziet een dubbele standaard bij de Nederlandse regering, die wel openlijk kritiek heeft op bijvoorbeeld Rusland, Syrië en Myanmar over oorlogsmisdaden of mensenrechten. „Als je mensenrechten als een menu à la carte behandelt, ondermijn je ze”, aldus Oudshoorn.
Lees ook
Nederland moet Israël veel openlijker veroordelen na de zoveelste schending van het oorlogsrecht
‘Klein bier’
De hulporganisaties vinden dat Nederland, als gastland van zowel het Internationaal Strafhof als het Internationaal Gerechtshof, een voorbeeldfunctie heeft – maar daar niet aan voldoet. Hendriks van Artsen zonder Grenzen: „Nederland noemt zich een voorvechter van het internationaal recht, maar laat dat nu onvoldoende zien.” Hij vindt dat Veldkamp en ook premier Schoof zich te snel tevreden tonen als Israël op sommige momenten bijvoorbeeld iets meer hulp toestaat in Gaza. „Onze premier mag best groter denken,” zei Hendriks. „Hij zet in op diplomatieke winstjes, maar het is vaak klein bier. Nederland maakt zich hiermee kleiner dan nodig is.”
De organisaties willen in plaats daarvan een „fundamentele koerswijziging”. Zo zou Nederland zich veel scherper en duidelijker moeten uitspreken over Israëlische schendingen van het internationaal recht en de bezetting van Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Ook zou het de militaire samenwerking met Israël, inclusief de aankoop en verkoop van wapens, moeten stopzetten.
In dit kader telde maandag één lichtpuntje, zei Pax-directeur Rolien Sasse tijdens de persconferentie. In een Kamerbrief maakte het kabinet bekend dat de door- en uitvoer van alle militaire goederen naar Israël voortaan worden gecontroleerd. Tot nu toe gold een algemene vergunning voor export naar landen die niet gelden als risicovol of controversieel, maar Israël staat vanaf nu niet meer op die lijst. Een jaar geleden werd de Nederlandse regering teruggefloten door de rechter vanwege de export van F-35-onderdelen, omdat hiermee de kans bestond dat Nederland bijdraagt aan oorlogsmisdaden in Gaza.
Lees ook
Nederland blijft Israël F-35-onderdelen leveren ondanks waarschuwing schending oorlogsrecht
