Alternatief voor partijverbod: veto van de Hoge Raad op een regeerakkoord

Posted on January 31, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Politiek Het staatsbestel is beter beschermd met het voorkomen van schadelijke coalitievorming dan met het bij voorbaat verbieden van politieke partijen, betoogt Huub Linthorst.

31 januari 2023 om 15:05

Leestijd 3 minuten

Borden met verkiezingsposters voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2022, langs de Hofvijver in Den Haag.

Foto Bart Maat / ANP

Onlangs heeft het kabinet een wetsvoorstel openbaar gemaakt, op grond waarvan politieke partijen verboden kunnen worden. Daarbij kunnen tal van vragen worden gesteld. Zoals: is het wel nodig naast de al bestaande regeling voor het verbieden van rechtspersonen? En zal het wel effectief zijn, gelet op de strenge eisen die het Europese Hof voor de Rechten van de Mens eraan stelt? En vooral: zal de kiezer de inbreuk op zijn kiesrecht, die een verbod van een politieke partij met zich meebrengt, accepteren óf zal de commotie die zo’n verbod oproept zelfs schade voor de democratische rechtsstaat opleveren?

Al deze onzekerheden roepen de vraag op of er geen alternatief is, dat minder diep ingrijpt in het beginsel van vrije verkiezingen. Daarvoor moeten we zoeken naar een procedure die zich niet richt op het verbieden van een bepaalde politieke partij, maar beoogt te voorkomen dat het tot een daadwerkelijke aantasting van de democratische rechtsstaat komt; door het politieke orgaan dat daar ook de macht voor heeft, namelijk het kabinet.

Eén enkele politieke partij zal die macht in ons staatsbestel niet snel krijgen. Daar zijn meerderheden in de Tweede en de Eerste Kamer voor nodig. Maar via een regeerakkoord en deelname aan een kabinet, of door afspraken over het gedogen ervan, kan een politieke partij ook al met aanzienlijk minder Kamerzetels dan de helft toch toegang krijgen tot de macht. Én dat gebruiken op een wijze die een bedreiging oplevert voor de democratische rechtsstaat. Mits andere politieke partijen met heel wat minder kwalijke bedoelingen zich tóch gedwongen voelen om met zo’n partij samen te werken. Ook de NSDAP kwam in Duitsland aan de macht met behulp van andere politieke partijen.

Grondbeginselen

Daarom is het effectiever en minder ingrijpend om een waarborg tegen bedreigingen van de democratische rechtsstaat niet te zoeken in een partijverbod, maar in het zo nodig verbieden van een coalitie. Dat kan gedaan worden door dezelfde instantie die het kabinet op het oog heeft voor het opleggen van een partijverbod: de Hoge Raad. Daarvoor kan een procedure bedacht worden die uitgaat van wat nu al geregeld is: de Koning benoemt en beëdigt nieuwe ministers en staatssecretarissen. Voorafgaand daaraan zou hij de Hoge Raad kunnen verzoeken om een (bindend) advies over de vraag of het laten aantreden van een nieuw kabinet een ernstige bedreiging is voor een of meer grondbeginselen van de democratische rechtsstaat. Dat zou dus niet moeten gaan over de individuele personen, maar over het beoogde kabinet in zijn geheel.

Lees ook: Moet er een aparte wet komen die een partijverbod mogelijk maakt?

Het idee moet natuurlijk zijn dat deze procedure normaal gesproken een formaliteit is. Maar geen betekenisloze. Een moment van aandacht voor de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat past uitstekend bij de rituelen van de eedsaflegging én bij de eed die de Koning zelf aflegt bij zijn inhuldiging. Daarin zweert hij onder meer dat hij de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Daaronder kunnen ook de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat worden begrepen. Weliswaar leggen ook alle nieuwe Kamerleden, ministers en staatssecretarissen zo’n eed af, maar daarin zit nou juist het probleem. Hij garandeert niet dat deze functionarissen allemaal in voldoende mate de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat zullen respecteren. Anders was ook het denken over een partijverbod niet nodig.

Kabinetsformatie

Waar het om gaat is de preventieve werking die van deze procedure uitgaat. Die zal groot zijn. Hij legt een flinke druk op politieke partijen die een ‘verdachte’ partij bij de coalitievorming willen betrekken. En zo hoort het ook. Die druk zal effectiever zijn dan de druk die voor een afzonderlijke politieke partij uitgaat van het nu voorgestelde partijverbod. Én passender: het gaat om de daadwerkelijke machtsuitoefening die aan een nieuw kabinet wordt toevertrouwd.

Een partijverbod brengt met zich mee dat de rechter een inbreuk maakt op het kiesrecht van de burger

En dat zonder het risico dat een partijverbod met zich mee zal brengen, als een groot deel van de kiezers het verbod niet begrijpt en ook niet kan accepteren. Want dát is het grote verschil tussen een partijverbod en een veto van de Hoge Raad op een regeerakkoord. Een partijverbod brengt met zich mee dat de rechter een inbreuk maakt op het kiesrecht van de burger. Als de Hoge Raad het resultaat van een kabinetsformatie verbiedt, grijpt hij in op een ondoorzichtig proces waarop de burger in ons land nooit directe invloed had. Dat zal de kiezer gemakkelijker accepteren dan een inbreuk op zijn kiesrecht. Toch blijft het ingrijpend, zeker, maar het is ook niet dramatisch. Er mislukken wel vaker formatiepogingen; om heel wat banalere redenen. En misschien blijft het wel decennialang bij een procedure, die onderdeel gaat uitmaken van de tradities rond kabinetswisselingen, zonder dat het tot een ingrijpen van de Hoge Raad hoeft te komen. Tót het onverhoopt toch een keer noodzakelijk is. En die éne keer wordt wellicht wel onze democratische rechtsstaat gered.

NIEUWS

Plastic is overal. Toch blijven oliereuzen maar produceren

admin
November 27, 2024
0

Deze week is in Zuid-Korea een VN-top over de groeiende plasticberg. Verslaggever Liza van Lonkhuyzen bezocht een nieuwe plasticfabriek van Shell in de Amerikaanse staat Pennsylvania, en zag daar de impact van de productie op milieu en gezondheid. Moet er een plasticplafond komen?

Gast:: Liza van Lonkhuyzen
Presentatie:: Egbert Kalse
Redactie:: Iddo Havinga & Tessa Colen
Montage:: Jeroen Jaspers
Foto:: Quinn Glabicki

Hoe Feyenoord in 14 minuten en 44 seconden een miraculeuze comeback maakte bij Manchester City

admin
November 27, 2024
0

Manchester City-coach Pep Guardiola zit met zijn armen over elkaar in de dug-out. Blik op het veld, tegelijkertijd druk in gesprek met assistent Juanma Lillo. Hij oogt ontspannen, met eindelijk weer zicht op een zege na vijf nederlagen op rij. City leidt in het eigen Etihad Stadium met 3-0 tegen Feyenoord in de Champions League. De 74ste minuut loopt, als de spanning ver te zoeken is. City hoeft niet meer, waar Feyenoord de indruk maakt de schade te willen beperken.

Guardiola heeft drie van zijn belangrijke spelers zes minuten eerder gewisseld – Phil Foden, Nathan Aké en Ilkay Gündogan. Ongetwijfeld om ze rust te geven met het oog op de clash tegen Liverpool FC, komende zondag op Anfield. En waarschijnlijk om het risico op het wegvallen van spelers te verminderen, dit seizoen heeft City te maken met veel blessures.

City was jarenlang de norm, met bijna perfect uitgevoerd voetbal, onder regie van Kevin De Bruyne en Bernardo Silva in combinatie met spits Erling Haaland. Vier keer op rij landskampioen, winnaar van de Champions League in 2023. Maar dit seizoen is anders. De ploeg is in fases kwetsbaar. In de Premier League heeft City al acht punten achterstand op Liverpool, gecoacht door Arne Slot. Zaterdag werd thuis nog met 4-0 verloren van Tottenham Hotspur.

Gebutst vertrouwen

De ontmoeting met Feyenoord lijkt voor City de ideale wedstrijd om het gebutste vertrouwen terug te winnen. Volgens dat scenario voltrekt City-Feyenoord zich lang, dinsdagavond in het oostelijk deel van Manchester. City combineert soepel, drukt Feyenoord ver naar achteren, doelman Timon Wellenreuther redt een paar keer knap.

Feyenoord krijgt gaandeweg wel meer controle. Het heeft langer balbezit, creëert een kansje via aanvaller Igor Paixão. Maar City blijft gevaarlijk en kort voor rust valt de goal die niet kan uitblijven: Quinten Timber raakt Haaland onhandig en de Noor benut zelf de strafschop (1-0). Na de pauze loopt City uit door een schot van Gündogan en opnieuw Haaland, via een fraaie, razendsnelle aanval. 3-0 na 53 minuten.

Manchester City-spits **Erling Haaland** (in het midden) viert zijn 3-0 met Phil Foden en Matheus Nunes.

De wedstrijd zit dan op slot. Ogenschijnlijk, want de wissels die rond de zeventigste minuut plaatsvinden zullen van groot belang zijn. En niet alleen die bij City.

Bij Feyenoord komt de talentvolle centrumverdediger Thomas Beelen voor linksback Gijs Smal, die het lastig heeft. Hancko, een van de pijlers van de ploeg, verhuist van de as naar de linkerflank. Rechtsback Bart Nieuwkoop wordt vervangen door Jordan Lotomba, die terug is na een blessure. Ook beoogde basisspits Santiago Giménez maakt zijn rentree na een hamstringkwetsuur, hij valt in voor Julián Carranza.

Deze omzettingen van coach Brian Priske zorgen ervoor dat Feyenoord – met de power van linksback Hancko en rechtsback Lotomba – meer dynamiek heeft op de flanken. En in de spits zorgt Giménez voor meer diepgang dan de vrij statische Julián Carranza.

Giménez is nog maar net in het veld, als hij meteen een bal in de diepte vraagt. Dat Feyenoord met drie goals achter staat, is niet aan Giménez af te lezen. Hij maakt een gretige indruk.

Woede en irritatie

De Mexicaan sprint in de 74ste minuut weg, als Hancko vanaf links achterin een lange bal naar voren geeft. City neemt simpel over, lijkt te controleren. Verdediger Josko Gvardiol krijgt de bal in de as. Hij wordt, en dat is cruciaal, meteen onder druk gezet door Giménez. Daardoor speelt Gvardiol een moeilijke, hoge bal terug op doelman Ederson.

Hadj Moussa, een 22-jarige talentvolle Algerijns-Franse rechtsbuiten, ziet dat het fout gaat bij City. Hij sprint meteen achter de bal aan, neemt die perfect aan, direct mee in de loop, omspeelt de uitkomende keeper Ederson en mikt vanuit een lastige, krappe hoek zonder te kijken binnen: 3-1, klokslag 74 minuten.

Feyenoord-aanvaller **Hadj Moussa** is op weg naar de 3-1.

Woede, irritatie, zorgen – het is allemaal zichtbaar bij Guardiola. Secondenlang kijkt hij naar de grond, terwijl hij zijn handen boven op zijn hoofd houdt.

Feyenoord speelt met meer durf en overtuiging, jaagt op City. Onderlinge duels worden gewonnen, waar City aarzelt, broos als het vertrouwen is. Feyenoord bouwt geduldig op, probeert met korte passes de tegenstander te lokken, zo ruimtes te creëren en de creatieve pingelaar Moussa in stelling te brengen.

In de 81ste minuut komt hij aan de bal, rechts voorin, loopt zich dan vast. Ook dat is Moussa. Maar Feyenoord blijft hoge pressie uitoefenen. Weer geeft Gvardiol een moeilijke pass, Timber en zijn kompaan Hwang In-beom duiken erop, nemen over.

Het spel wordt verplaatst naar links, naar Paixão. Die slingert de bal naar de tweede paal, waar Lotomba opduikt. Die trekt de bal terug en gaat wonderlijk via de paal en het linkerbeen van Ederson richting de borst van de inlopende Giménez: 3-2 na 81 minuten en 12 seconden.

Guardiola klapt een paar keer, lijkt zijn defensie wakker te willen schudden. Spanning – of is het angst? – is te zien in zijn ogen.

Invaller **Santiago Gimenez** nadat hij de 3-2 heeft gemaakt.

Loeren op uitbraak

Feyenoord voetbalt zonder vrees. Lotomba ontdoet zich enkele keren soepel van Haaland, een beer van een aanvaller. Er is nog even tijd voor Feyenoord, in een wedstrijd die allang als verloren beschouwd werd.

Na 88 minuten en 30 seconden begint het met de onderschepping van Hwang, als twee City-spelers elkaar in de weg lopen bij de middenlijn. Feyenoord-spelers loeren meteen op een uitbraak – waar liggen de ruimtes?

Er lijkt dan nog weinig aan de hand voor City, zoals eigenlijk de hele avond. Hwang kopt naar invaller Ramiz Zerrouki, die passt naar Moussa, die nog op eigen helft staat, zeker tien meter voor de middenlijn.

Voorin is Paixão dan aan het zwerven. De Braziliaanse linksbuiten duikt opeens diep in de rechterzone op. Daar ligt ruimte omdat Moussa zijn directe tegenstander – linksback Gvardiol – heeft weggelokt. Moussa ziet de loopactie van Paixão, geeft een splijtende bal tussen Gvardiol en Jack Grealish door.

De defensieve organisatie bij City is ontluisterend, zoveel ruimte krijgt Paixão. Noodgedwongen komt Ederson ver uit zijn doel om de aanvaller af te stoppen, meters buiten zijn strafschopgebied. Maar Paixão is hem net voor, springt iets hoger, kopt de bal vooruit, neemt hem mee, is de keeper kwijt, maar staat in een moeilijke hoek schuin rechts voor de goal.

Paixão heeft even tijd, kijkt, en doet wat je bijna niet ziet aankomen. Hij geeft een puike voorzet op de onvermoeibare, opstomende linksback Hancko. Die kopt in een leeg doel, langs de laatste overgebleven verdediger Rico Lewis. 88 minuten en 44 seconden en het staat 3-3.

Feyenoord-verdediger **Hancko** kopt kort voor tijd de 3-3 binnen.

In zijn enthousiasme valt Hancko even als hij naar het uitvak rent met 4.000 Feyenoord-fans. Het vak ernaast houden City-fans handen voor hun mond of ogen. De ontgoocheling compleet. Guardiola plukt even aan zijn neus, drinkt wat water.

Verbijstering is te zien bij Haaland – bij wie niet eigenlijk. Maar het zit zo dicht bij elkaar. Twee minuten later schiet Grealish via het been van Zerrouki nog op de paal – net niet de 4-3 dus.

Invaller De Bruyne staat druk te wijzen, met 94 minuten en 30 seconden op de klok. Dáár moet je lopen, zegt hij tegen een ploeggenoot, in een poging een opening te vinden in de Feyenoord-defensie. Maar verdediger Gernot Trauner poeiert de bal richting de tribune voor Haaland eraan kan komen.

Guardiola dirigeert zijn spelers in de laatste seconden met wilde armgebaren naar voren. En geeft dan, als na 96 minuten is afgefloten, vierde official Marcel Birsan met een zuinig lachje, waarin ongeloof verscholen zit, als eerste een hand.

Wat vindt NRC | Slachtoffers van verkrachting hoeven zich niet te schamen

admin
November 27, 2024
0

Het slachtoffer van verkrachting kreeg de afgelopen maanden niet alleen een gezicht, maar zei ook luid en duidelijk dat ze wilde dat „de schaamte van kamp wisselt”. Niet zij, Gisèle Pelicot, hoeft zich immers te verbergen. Degenen die zich moeten schamen, zijn volgens haar degenen die ervan worden verdacht dat ze haar, terwijl ze gedrogeerd en dus buiten bewustzijn was, verkrachtten. Onder wie haar ex-man Dominique, die schuld bekent en tegen wie eerder deze week twintig jaar celstraf is geëist.

Met haar optreden, in de volle openbaarheid, en vooral haar weigering het slachtofferschap op zich te nemen, heeft Pelicot het denken over seksueel geweld, over verkrachting binnen een relatie, en over consent – wederzijdse instemming bij seks – een enorme dienst bewezen. Ongeacht wat de Franse rechter zal oordelen, en niet alleen in Frankrijk, waar duizenden vrouwen de afgelopen maanden de straat op gingen om Pelicot te steunen.

Het zou daarom jammer zijn als na deze geruchtmakende rechtszaak alleen overblijft dat deze zo geruchtmakend is vanwege het grote aantal verdachten, het door Pelicots ex-man gefilmde bewijs van de vijftig mannen die op zijn uitnodiging zijn vrouw verkrachtten, en de wereldwijde aandacht.