Robbert Dijkgraaf luistert altijd, maar wie luistert naar hém?

Natúúrlijk worden juist zij eruit gepikt: „We zijn twee jonge gasten, we zien er wat slaperig uit en we rijden ook nog eens een dure auto”, zegt Daniël van Doorn (33). Ondanks zijn dikke wollen trui staat hij deze woensdagavond rillend naast zijn BMW. Het is fris. Naast hem steekt Vincent Greveling (33) een sigaret op. Net hebben ze een halfuur lang toegekeken hoe een paar Duitse agenten hun auto uitkamden. De mannen komen uit Dordrecht en rijden naar Tsjechië, waar Van Doorn familie en een weekendhuis heeft. „Ik heb pantoffels voor m’n oma mee”, zegt hij. „En koeken en thermoskannen.”

„Daar keken ze ook in”, zegt Greveling. „Het viel mij vooral op dat het allemaal erg officieel ging.” Van Doorn: „We moesten eerst onze handen naar voren houden. En daarna meelopen om te kijken wat de agenten deden, of ze niet zomaar in onze portemonnees zaten enzo.” De paspoorten van de mannen zijn ook gecheckt. Nu mogen ze weer door.

Op deze rustplaats, waar de A1 van Hengelo overgaat in de Bundesautobahn 30 richting Osnabrück, houdt de Duitse politie sinds half september – 24 uur per dag, zeven dagen per week – grenscontroles. Die zijn onderdeel van het Duitse beleid tegen illegale immigratie. Twee rijstroken op de driebaansnelweg zijn afgezet met oranje kegels. Alle vrachtwagens, busjes en personenauto’s worden één baan ingesluisd, richting rustplaats. Het gevolg is een kleine file en in de spits zo’n twintig minuten vertraging.

Afgelopen anderhalve week gebeurden bij deze grensovergang bij De Lutte twee dodelijke ongelukken. Dinsdagavond botste een 31-jarige man uit Polen op een vrachtwagen in de file voor de grenscontrole. De week ervoor overleed op dezelfde manier een 26-jarige man uit Hengelo. De Nederlandse politie doet op het moment onderzoek naar de precieze oorzaak van de twee ongelukken. Rijkswaterstaat plaatste dinsdagavond extra mobiele waarschuwingsborden.

Vrij Europa

Het is niet het langzaam rijdend verkeer dat Van Doorn en Greveling dwars zit. „In een vrij Europa is dit wel erg beperkend”, zegt Van Doorn. Greveling valt hem bij. „En ik ken dit ook gewoon niet meer. Dit komt door die rechts-nationalistische golf die door Europa gaat.” Van Doorn: „Mijn moeder is in de jaren tachtig uit Tsjechië gevlucht. Toen was het ook fijn dat ze in Nederland terecht kon.”

Alle auto’s en vrachtwagens passeren bij de rustplaats allereerst een witte partytent met daarin twee Duitse agenten. Zij sorteren hier enkel de vrachtwagens. We kijken vooral naar nummerborden”, zegt een jonge agent (24) met in zijn handen een groot geweer. Hij wil zijn naam niet in de krant. „Trucks die niet uit de EU komen, uit Turkije bijvoorbeeld, sturen we richting controle”, vertelt hij. Maar veruit de meeste vrachtwagens mogen meteen doorrijden. „Als we die allemaal door de check sturen, krijgen we een opstopping”, zegt de agent. Een man in een wit busje rijdt voorbij, kijkt de agenten aan en schudt afkeurend zijn hoofd.

Ze zijn jong en waren naar Amsterdam. Dan zijn er misschien drugs in het spel

Alle personenauto’s worden doorgestuurd naar de tweede check. Dat is een blauw tentje van waaruit de boomlange agent Dean (25) af en toe zijn hoofd naar voren buigt en door de achterruiten kijkt. Soms begint hij een praatje. Dan stuurt hij de auto’s de snelweg weer op óf naar de parkeerplaats voor een uitgebreide controle. „Ik kijk naar het soort auto, het nummerbord”, vertelt Dean. Geblindeerde ramen zijn verdacht. „Ik kijk of mensen veel tassen bij zich hebben, slecht gekleed zijn of stinken.” Dat zijn tekenen dat iemand lang onderweg is. Dean gebaart terwijl hij praat naar twee blonde mensen in een auto met Nederlands kenteken, zij mogen door. „Guten Abend”, zegt hij tegen een man van kleur in een auto met Duits nummerbord. „Sprechen Sie Deutsch?”

Twee zwarte mannen van middelbare leeftijd in een Audi worden stopgezet. Een groep Duitse jongens wordt een voor een uit hun auto gehaald en gefouilleerd, dan mogen ze doorrijden. „Ze zijn jong en waren naar Amsterdam”, zegt een agent. „Dan zijn er misschien drugs in het spel.”

‘Chauffeur kent de mensen niet’

Er komt een Flixbus aangereden. Deans collega begint in het Pools een gesprek met de chauffeur en dan moet de bus afslaan naar de parkeerplaats. „De Flixbussen controleren we áltijd”, zegt Dean. „Want de chauffeur kent de mensen in de bus niet.”

Spannend vinden Dean en zijn collega’s het hier op zijn zachtst gezegd niet. Hiervoor werkte hij vooral bij demonstraties en voetbalwedstrijden, zegt Dean. Illegale immigratie zien ze op deze grens weinig. Na ongeveer een week liet de Duitse politievakbond zich sceptisch uit over de controles aan de Duitse westgrens. Het zou wat illegale migratie betreft niet veel opleveren en controleposten worden omzeild. „Dat klopt”, zegt Dean desgevraagd. „Zo denken alle agenten er hier over.”

De grote groene Flixbus staat een halfuur stil op de parkeerplaats. De Nederlandse Bastiaan Sizoo (26) steekt zijn hoofd uit de deur. Hij is op weg naar zijn vriendin in Berlijn. „Tja, ik moet iets langer wachten. Ik koos voor de Flixbus, dus een beetje ongemak hoort erbij”, zegt hij. „Maar zo’n controle ziet er wel grimmig uit als je komt aanrijden”, zegt hij. „En het voelt niet heel erg Europees.”

Delen

Mail de redactie

Het Detentiecentrum Rotterdam, de enige vreemdelingenbewaring van Nederland, zit zo vol dat het uitgeprocedeerde asielzoekers steeds vaker moet weigeren. Hierdoor kunnen zij niet worden uitgezet naar hun land van herkomst. De vreemdelingenbewaring heeft recent zelfs een tijdelijke ‘opnamestop’ afgekondigd. Dat bevestigt het ministerie van Asiel en Migratie na vragen van NRC.

De politie en de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) konden door deze capaciteitsproblemen tijdelijk geen vreemdelingen meer vastzetten. Ongedocumenteerde asielzoekers die na een vergrijp normaal gesproken vanuit de gevangenis in vreemdelingenbewaring terechtkomen, moesten daardoor volgens bronnen weer worden vrijgelaten. Het is onbekend hoeveel mensen hierdoor niet zijn uitgezet.

De opnamestop staat haaks op wat het kabinet-Schoof beoogt. Terwijl het kabinet inzet op méér gedwongen uitzettingen, werd de capaciteit van het uitzetcentrum afgelopen maand juist verkleind door het ministerie van Justitie en Veiligheid. Een afdeling in het complex waar deze zomer nog uitgeprocedeerden werden vastgehouden, is in september leeggemaakt om te gaan dienen als huis van bewaring voor Nederlandse verdachten. „Het is een kwestie van ‘eigen criminelen eerst’”, zegt een bron uit de vreemdelingendetentie.

Beperkte opnamestop

Volgens een woordvoerder van het ministerie van Asiel en Migratie ging het om „tijdelijke capaciteit”, die begin september kwam te „vervallen”. Dit zou hebben geleid tot een „beperkte opnamestop”, waarbij een week lang alleen „risicogroepen” zoals „vreemdelingen die strafbare feiten hebben gepleegd” nog terecht konden in het uitzetcentrum. Het zou volgens bronnen gaan om de meest hardnekkige overlastgevers, de rest werd ongemoeid gelaten.

In het detentiecentrum Rotterdam worden uitsluitend mannelijke vreemdelingen vastgehouden in afwachting van hun uitzetting. De vrouwen en kinderen zitten in het Justitieel Complex Zeist. In Rotterdam is plaats voor vierhonderd gedetineerden. Volgens cijfers van de DT&V zitten op dit moment overwegend Algerijnen en Marokkanen vast. Jarenlang was het onmogelijk om deze zogeheten ‘veiligelanders’ terug te sturen. Maar sinds het vorige kabinet met Algerije en Marokko afspraken heeft gemaakt over betere samenwerking, worden er weer meer mensen uitgezet. Vorig jaar werden in totaal 1.700 vreemdelingen gedwongen teruggestuurd, in de eerste helft van dit jaar waren het er al 1.300.

De woordvoerder van het ministerie zegt dat de vele Algerijnen en Marokkanen in combinatie met het ‘capaciteitstekort’ zorgen voor de drukte. De overvolle gevangenis leidt tot spanningen en opstootjes. Door een gebrek aan personeel brengen gevangenen steeds meer tijd door in hun cel en zijn activiteiten geschrapt.

Gedetineerden mogen al enkele maanden na vijf uur ’s middags niet meer hun cel uit, zegt Revijara Oosterhuis, coördinator van het Meldpunt Vreemdelingendetentie van het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt. „Voller dan dit hebben we het nooit meegemaakt. Voorheen kregen we gemiddeld acht telefoontjes per dag vanuit het detentiecentrum, nu zijn het er twintig op een dag. Mensen zijn extreem wanhopig en gestresst.”

In mei van dit jaar liep een drugscontrole uit op een massale vechtpartij waarbij tientallen uitgeprocedeerde asielzoekers de bewaarders te lijf gingen. Zeven personeelsleden raakten gewond. Na het incident werden zeventien bewoners in een isoleercel geplaatst.

Het kabinet beloofde bij haar aantreden nog dat de „beschikbare capaciteit voor vreemdelingenbewaring zo snel als mogelijk” zou worden opgehoogd, om het aantal gedwongen uitzettingen „fors te bevorderen”. Een woordvoerder van het ministerie van Asiel en Migratie zegt dat dit nog altijd de bedoeling is. Maar daarbij moet wel „rekening” worden gehouden „met de algemene druk op de detentiecapaciteit”. Alle gevangenissen in Nederland kampen al langer met een tekort aan plekken en personeel.

Delen

Mail de redactie