Gistermiddag ging ik naar de Turkse kleermaker om mijn oranje broek te laten vermaken, zodat ik die zaterdagavond aan kan tijdens de voetbalwedstrijd. Ik vraag: „Wanneer kan ik hem komen ophalen?”
Hij grijnst, en antwoordt: „Zondag.”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
Als je de binnenstad van ’s-Hertogenbosch vanuit het oosten binnengaat, kom je in de Hinthamerstraat langs een opvallend geelgrijs pand: het Zwanenbroedershuis. Daar komen al eeuwen de leden van het Illustere Lieve Vrouwen Broederschap samen. Onder andere om te musiceren: het broederschap liet in de eerste eeuwen vanaf zijn oprichting in 1318 muziek componeren door destijds grote componisten, om te zingen in hun eigen kapel in de Sint Janskathedraal. Lijvige koorboeken (online te bekijken) uit de periode 1450-1600 met muziek van componisten als Matthaeus Pipelare, Pierre de la Rue en Jean Mouton herinneren daar nog aan.
Het nog steeds bestaande broederschap zingt niet zelf (althans niet openbaar); die rol van het klinkend houden van deze Renaissancemuziek heeft het Bossche vocaal ensemble Cappella Pratensis op zich genomen. Destijds was het normaal om één groot koorboek op een grote houten lessenaar te zetten en daar samen achter te zingen. Cappella Pratensis doet dat nu dus ook: in hun tournee Het feest van de zwaan staan vijf zangers (kleine bezetting), een dirigent en vier musici samen op een kluitje. Het geeft het concert alleen al op zicht een enorm vriendelijke uitstraling.
Ook Het feest van de zwaan is een verwijzing naar het broederschap. Elke 28 december kwamen de leden bij elkaar voor de ‘Zwanenmaaltijd’; een dure aangelegenheid, waarbij de schenker van de te verorberen zwaan van oudsher de eretitel ‘zwanenbroeder’ kreeg. Cappella Pratensis zingt deze tournee muziek die geklonken zou kunnen hebben op zo’n banket. Zoals een ‘Ave Maria’ van Jacobus Clemens non Papa, dat prachtig ingetogen en gecontroleerd klinkt.
Wel valt al snel op dat de stemmen wat individualistisch blijven, moeilijk mengen. Enerzijds klinkt dat realistisch: op een banket vroeger klonk de zang vast ook niet puntgaaf. Anderzijds vraag je je af of deze muziek niet beter tot zijn recht komt in een kerk. Op hun prachtige Obrechtalbum uit 2023 (dat in oktober nog knap een Gramophone Award won) worden de zangers geholpen door een rijke galm.
Feestelijk is niet het woord dat bij dit concert komt bovendrijven. Wel: ingetogen, intiem, voorzichtig twinkelend en met binnenpret. Het begeleidende Sollazzo Ensemble (eveneens in kleine bezetting: fluit, luit en twee vedels) voegt zich er knap naar, al zouden ze waarschijnlijk uitbundiger kunnen (en willen).
Verschillende stukken volgen elkaar slim op: devote misdelen blijken soms gebaseerd op maar al te wereldlijke werkjes, zoals de Missa Benedicti van Benedictus Appenzeller, dat gebaseerd blijkt op ‘Ick had een boelken uutvercoren’, dat verderop in het programma zit. Dat geldt ook voor ‘Myns liefkens bruyn ooghen’ van Tielman Susato, dat Jheronimus Vinders verwerkte in zijn mis. Ook dat klinkt samen. Daarin vallen ook opvallende uitspraakkeuzes op: de u in ‘Sanctus’ is bij Pratensis geen ‘oe’ maar ‘ù’ (zoals in: ‘Gut, dat klinkt grappig’). Benedictus wordt ‘Benedictès’. Agnus Dei klinkt als de vrouwennaam: Agnes. (Die in het Grieks dan weer ‘zuiver’ of ‘heilig’ betekent, dus zo gek lijkt de gedachte niet).
Dat er geen Nederlanders tussen de zangers zitten, maakt de paar Nederlandse teksten uit de Middeleeuwen nog moeilijker te verstaanbaar. En dichter Eric Alink heeft nog wel zo zijn best gedaan op de uitbundig sensuele liefdesverklaring aan de zwaan („’k Wil spelevaren in uw schoot, uw binnenzee beproeven / Bij eb en vloed en elke stoot, in uwe diepte toeven.”), op de anonieme melodie van ‘Ick had een boelken’. Maar echt lastig is het om te luisteren wanneer artistiek leider Stratton Bull als spreekstalmeester het woord neemt. Praatjes over de muziek zijn vaak nuttig of leuk. Zeker nu ‘het feest’ op geen enkele manier zichtbaar is gemaakt, is het aan Bull om je fantasie aan te zwengelen. Hij nodigt ons met luide stem en groot gebaar uit bij het rijke banket. Althans, dat probeert hij, maar zenuwen zitten hem in de weg. Hij staat zo deerniswekkend te beven dat het zweet je plaatsvervangend uitbreekt.
Als Nilüfer Yanya het publiek in de Melkweg toespreekt, oogt ze verlegen. Maar als de 29-jarige Britse zingt, is er van schroom geen sprake. Dat doet ze adembenemend mooi, en met de natuurlijke vanzelfsprekendheid van een ruisende waterval. In combinatie met haar vier voortreffelijke muzikanten leidde het tot een betoverend concert.
Yanya heeft een experimentele, ongrijpbare sound, die vele genres doorkruist, van soul en jazz tot rock en grunge. Ze maakt in essentie gitaarliedjes, maar gitaarliedjes die weelderig uitwaaieren, en voortdurend van richting, ritme en kleur veranderen – zoals in jazz en grunge.
Haar gitarist en medecomponist Will Archer wringt behalve mooi slepende melodieën ook de vreemdste akkoordenschema’s uit zijn instrument. De ritmesectie varieert doorlopend in tempi, ook omdat Yanya graag songs schrijft die plots uitbarsten in gitaargeweld. En dan heeft ze nog multi-instrumentalist Jazzi Bobbi aan haar zijde (dochter van Spargo-zanger Ellert Driessen), die op keyboards de gitaarsongs van een extra knisperende laag voorziet en op haar saxofoon voortdurend een portie zachte tonen door de liedjes vlecht.
Over dat schuimige mengsel vlijt Yanya haar hees-hoge soulvolle stem. Vaak zet ze zingzeggend in, maar als ze voluit zingt, hanteert ze vaak een bijzondere techniek, die eerder draait om klank dan om het volledig uitspreken van woorden. Dan kan de naam van Elizabeth Fraser, de etherische zangeres van de Cocteau Twins zich opdringen. Zelf noemt Yanya in interviews vaak Big Thief en Nina Simone als inspiratiebronnen voor haar zingen en schrijven.
Haar schetsmatige manier van zingen sluit aan bij haar impressionistische, poëtische manier van schrijven, die al even weinig houvast biedt. „You’re my best machine, you’re my midnight sun, always I did it for you”, luidt bijvoorbeeld karakteristiek het refrein van ‘Midnight Sun’, het prijsnummer waarmee ze het concert afsloot.
Dat lied komt van haar goed ontvangen tweede album Painless, uit 2022, die alle beloftes inloste van haar debuut Miss Universe uit 2019. Dit najaar verscheen het derde album, My Method Actor. Ook dat nieuwe album leverde weer een aantal prachtige, pakkende singles op, zoals ‘Like I say (I runaway)’ en ‘Just A Western’. Die songs kregen live een gloedvolle uitvoering, die de intensiteit van de songs nog eens extra aanzette.
Anders dan dit nieuwe album kende het concert geen enkel minder moment. In elk lied zat energie en voortdurend kon je je verbazen over het raffinement van deze band. Een groot podiumpersoonlijkheid is Nilüfer Yanya niet, maar de muziek maakt alles goed.
De Tweede Kamer neemt geen genoegen met de geruststellende woorden die minister David van Weel (VVD) van Justitie en Veiligheid tijdens het vragenuurtje in de Tweede Kamer sprak over de tapkamer van de politie.
Michiel van Nispen (SP) wilde opheldering over de onthullingen in NRC dat de politie nu moet werken met een verouderd, falend tapsysteem en dat twee nieuwe systemen, die aangeschaft waren om de problemen op te lossen, niet werken. Bovendien was de Kamer daar met verhullende woorden verkeerd over geïnformeerd en had het ministerie geheimgehouden dat het opnieuw een aankoop had gedaan bij het omstreden Israëlische defensiebedrijf Cognyte, zo schreef NRC.
Lees ook
Kamer verkeerd geïnformeerd over aanschaf van Israëlische afluistersystemen voor de politie die miljoenen kostten en na jaren nog steeds niet werken
Minister Van Weel bevestigde dinsdagmiddag dat het al ruim vijf jaar niet lukt om een nieuw gekocht tapsysteem draaiend te krijgen. Ook bevestigde de minister dat er afgelopen jaar nog een compleet ‘back-up’-tapsysteem was aangeschaft, dat volgens de minister geen „nieuw systeem” genoemd mocht worden, maar een „upgrade”. Die back-up was nodig omdat er begin dit jaar nog geen vertrouwen was dat het nieuwe systeem ooit zou gaan werken.
Inmiddels is dat vertrouwen er wel, probeerde de minister de Kamer gerust te stellen. „De vooruitzichten zijn goed”, had de korpsleiding van de politie hem vandaag nog laten weten, vertelde hij de Kamer. Zonder daarbij uit te leggen hoe het kon dat de aanhoudende problemen na vijf jaar aanmodderen opeens opgelost zouden zijn. Volgens de minister zal het in 2019 gekochte tapsysteem in de eerste helft van 2025 in functie zijn.
„Wij horen heel andere geluiden van de werkvloer”, ging Van Nispen daar tegenin. Hij kreeg bijval van onder meer coalitiepartij PVV en meerdere oppositiepartijen. Die hadden allemaal uit eigen contacten binnen de politie de bevestiging gekregen dat de problemen met de tapkamer onverminderd groot waren én dat er geen vooruitzichten waren op verbetering.
De Kamerleden kregen in hun scepsis bijval van de voorzitter van de Nederlandse Politiebond, Nine Kooiman. Die liet op X weten: „Minister zegt nu in de Tweede Kamer dat nieuwe tapsysteem geweldig werkt. Maar dat is niet wat wij horen. Zorgelijke berichten over invoering nieuw systeem. Politie en samenleving hebben recht op een veilig systeem!”
Over het Israëlische defensiebedrijf Cognyte, de leverancier van het ‘back-up’-systeem, zei de minister niets. De Kamer wilde weten waarom er opnieuw zaken zijn gedaan met een bedrijf waar ooit afstand van genomen was wegens zorgen over spionage door Israël via het tapsysteem. Bovendien kwam Cognyte afgelopen jaren meermaals in opspraak omdat het tegen de regels in afluisterapparatuur aan Myanmar verkocht waar mensenrechten mee geschonden werden. In Noorwegen stond Cognyte daarom al op een zwarte lijst.
De minister liet echter weten niet over het bedrijf te kunnen praten, omdat de naam van de leverancier volgens hem geheim moet blijven.
Meteen na het vragenuurtje kondigden verschillende partijen aan schriftelijke vervolgvragen aan de minister te zullen stellen.
Lees ook
Opsporing komt in gevaar door disfunctioneren tapkamer politie
