Met Femke Wiersma aan het roer op het ministerie van Landbouw zit de BBB nu echt aan de knoppen van het boerenbeleid. Dat zal nog veel dilemma’s en lastige keuzes met zich mee brengen, zo liet Wiersma’s vuurdoop in de Tweede Kamer tijdens een debat over de mestcrisis zien.
Bijna was het debat er niet van gekomen. Niet nu althans. Enkele uren voordat de Tweede Kamer woensdagavond in debat zou gaan, vroeg BBB om uitstel. Partijleider Caroline van der Plas zei dat ze haar mensen, minister Wiersma voorop, wilde „beschermen”. Wiersma had meer tijd nodig om zich voor te bereiden, aldus Van der Plas. Dat wekte hoon bij de oppositiepartijen, die in het uitstel niets anders dan een politiek spelletje zagen.
De mestcrisis is dan ook een explosief politiek dossier. Nederlandse veehouders mochten van Brussel altijd meer mest uitrijden dan boeren in andere lidstaten, omdat het klimaat en het grasland hier gunstig zijn om mest op te nemen. Maar die uitzondering loopt af, en het afvoeren van overtollige mest dreigt voor veel boeren een grote kostenpost te worden.
En daar komt de grote gevoeligheid van het landbouwdossier weer om de hoek kijken: de vraag of de veestapel moet krimpen en boeren geholpen moeten worden om te stoppen. Voor BBB, dat het uitkopen van boeren steeds als een gruwel heeft beschouwd, is dat een moeilijk bespreekbare optie.
Stampij
Aanvankelijk was het debat, met hulp van de coalitiepartijen, tot na de zomer uitgesteld. Nadat de andere partijen stampij maakten, ging BBB aan het eind van de avond overstag en kwam het debat er donderdagmiddag alsnog. De poging tot uitstel werd Wiersma al snel vergeven in de Kamercommissie.
Het waren in het debat eerder haar toekomstplannen die op weerstand stuitten. Onder haar voorganger, Piet Adema (ChristenUnie), kwam dit voorjaar al een uitgewerkt mestplan tot stand. Dat bevond zich in een vergevorderd stadium en kreeg steun van een groot deel van de Kamer, ook van coalitiepartijen VVD en NSC. Maar Wiersma wil haar eigen plan trekken, zei ze.
Het plan van Adema bevat „goede bouwstenen”, aldus de minister, maar ze wil „voorkomen dat we harder ingrijpen dan nodig is”. Haar partijgenoot Cor Pierik, die het woord voerde omdat Van der Plas het woord voerde op de tweede dag van het debat over de regeringsverklaring, was nog minder buigzaam. Hij vreest voor „kapitaalvernietiging” als boeren stoppen, ook al doen ze dat vrijwillig. Pierik vond alleen de PVV aan zijn zijde.
Koude sanering
De andere partijen reageerden gestoken op zijn houding, ook aan de rechterflank. VVD’er Thom van Campen merkte op dat verder uitstel vooral boeren in onzekerheid stort. CDA-Kamerlid Eline Vedder, zelf boerin, omschreef het plan van Adema als een plan vol harde maatregelen, maar wel de minst slechte optie van allemaal. „Het alternatief is dat er een koude sanering over het platteland raast.”
Lees ook
Met een miljardenplan wil het demissionair kabinet de mestcrisis aanpakken, maar daar is BBB niet van gediend
Het toonde de spagaat waarin de BBB zich in deze kabinetsperiode vaker zal bevinden. De partij die haar succes dankt aan het opkomen voor boeren in de verdrukking zal moeilijke beslissingen over de landbouwsector moeten nemen. VVD en NSC hopen ook op begrip van de Europese Commissie bij het terugdringen van het mestoverschot, zeggen ze, maar dat zal niet genoeg zijn.
De oppositie wees er daarnaast al fijntjes op dat van de 25 miljard euro die het laatste kabinet-Rutte beschikbaar stelde om de Nederlandse natuur en landbouw te verbouwen inmiddels in het regeerakkoord van het kabinet-Schoof nog maar 5 miljard euro over is. En Adema dacht dit voorjaar alleen al voor het uitkopen van boeren 4 miljard euro nodig te hebben.
En of Brussel echt redding biedt? De Europese Commissie wordt rechtser en nationalistischer, een ontwikkeling die het kabinet-Schoof op een dossier als migratie goed van pas komt. Maar niet voor landbouw, zei VVD’er Thom van Campen. Een rechtsere Eurocommissaris zou weleens meer begrip kunnen hebben voor de boeren uit eigen land – en minder voor die uit Nederland.
