Het Pompeï van de trilobieten ligt in Marokko

Posted on by admin

Nog nooit hadden paleontologen fossielen van trilobieten in zulke fijne details kunnen waarnemen als nu op een vindplaats in Marokko. In een studie in Science maakten de onderzoekers een driedimensionale röntgenscan met behulp van een microtomograaf om te analyseren hoe deze uitgestorven geleedpotigen eruit moeten hebben gezien. Bijzonder is dat ze hierbij een goed beeld kregen van de ‘zachte delen’ van de dieren en de details van hun antennes en borstelharen.

De Tatelt-formatie in de Hoge Atlas in Marokko.
Foto Abderrazak El Albani, Arnaud Mazurier | University of Poitiers

Het is te danken aan uitzonderlijke geologische omstandigheden, waardoor de fossielen in de Tatelt-formatie in de Hoge Atlas in Marokko bewaard zijn gebleven. Een vulkaanuitbarsting bedolf zo’n 515 miljoen jaar geleden een ondiepe zee met een dikke laag fijne vulkanische as. Al het leven kwam in de pyroclastische modderstroom op slag tot stilstand, op de manier waarop bij een explosieve uitbarsting van de Vesuvius het leven in de stad Pompeï in 79 na Christus door aswolken werd gefossiliseerd. De trilobieten van nog geen centimeter groot werden in één klap van alle kanten door fijn stof ingesloten. Door de reactie met zeewater kwam de kristallisatie zo snel op gang dat er een hard afgietsel ontstond voordat het dier zelf onder zuurstofloze omstandigheden kon verteren.

Trilobieten hebben een hard, verkalkt exoskelet, waardoor ze vanzelf makkelijk fossiliseren. De alomtegenwoordigheid van hun fossielen heeft ze iconisch gemaakt onder amateurverzamelaars en paleontologen. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 22.000 soorten beschreven, daterend van het vroege Cambrium tot aan de massale uitstervingsgolf aan het einde van het Perm.

Inzicht in het spijsverteringskanaal van een fossiel.
Foto Abderrazak El Albani, Arnaud Mazurier | University of Poitiers

Bij de nieuwe vondsten is het exoskelet echter bijzaak. De vorm van de kalkachtige schaal is zelfs een beetje aangetast door het zure milieu dat ontstond bij de menging van zeewater en vulkaanstof. Maar die omstandigheden waren juist ideaal om de vorm van de weke delen te conserveren. De onderzoekers konden zien dat trilobieten een spleetvormige bek hadden en kregen een beeld van zijn spijsverteringskanaal, doordat een van de trilobieten kennelijk voordat hij bezweek een plens vulkanische modder had ingeslikt. Ook ontwaarden de onderzoekers op de kop van een trilobiet piepkleine schelpdiertjes, die zich daar als commensalen op het harde schild hechtten zoals moderne zeepokken dat zouden doen.

De vier trilobietfossielen, twee van de soort Gigoutella mauretanica en twee van het geslacht Protolemus (Hupeolenus), worden bewaard in het museum van het Marokkaanse ministerie van Energie en Mijnbouw in Rabat.

Related Posts

Brief geschreven aan boord van de Titanic geveild voor bijna 350.000 euro

Een brief die werd geschreven door een van de overlevenden van de Titanic, enkele dagen voor de ramp, is zaterdag geveild voor 300.000 pond (circa 350.000 euro) in Engeland. De brief, gedateerd 10 april 1912, is van de eersteklaspassagier kolonel Archibald Gracie en gericht aan de oudoom van de verkoper. Gracie schreef: „Het is een prachtig schip, maar ik zal het einde van mijn reis afwachten voordat ik er een oordeel over vel.”

Het veilinghuis Henry Aldridge & Son in Wiltshire verkocht de brief aan een particuliere verzamelaar uit de Verenigde Staten. De hamerprijs lag ver boven de aanvankelijk geschatte waarde van 60.000 pond.

Gracie overleefde de scheepsramp van 15 april 1912, waarbij ongeveer 1.500 mensen omkwamen, door zich op een gekapseisde reddingsboot te hijsen. Hij werd gered door andere passagiers in een reddingsboot en overgebracht naar de R.M.S. Carpathia. Zijn gezondheid herstelde echter niet volledig van de opgelopen onderkoeling; acht maanden later stierf hij aan complicaties van diabetes.

Volgens het veilinghuis is de brief vermoedelijk het enige nog bestaande exemplaar dat Gracie aan boord van de Titanic schreef. De brief, die over vier zijden is beschreven, bevat ook de passage: „De Oceanic is als een oude vriend en hoewel zij niet de uitgebreide stijl en het gevarieerde amusement van dit grote schip bezit, mis ik haar toch vanwege haar zeewaardige kwaliteiten en jachtachtige uiterlijk.” Met de ‘Oceanic’ verwijst Gracie naar een ander schip waarop hij eerder had gevaren. Volgens de veilingmeester Andrew Aldridge komen „brieven van overlevenden die zo spraakmakend zijn als kolonel Gracie zelden op de markt”, en „is dit stuk nooit eerder te koop is aangeboden”.

Omslag van de geveilde brief.

Foto Henry Aldridge & Son via AP

Archibald Gracie stapte in Southampton aan boord van de Titanic en kreeg daar eersteklas hut C51 toegewezen. Na zijn terugkeer in New York schreef hij een boek over de ramp getiteld The Truth about the Titanic, Zijn verslag van de gebeurtenissen in de nacht dat het schip zonk, geldt volgens Aldridge als een van de meest gedetailleerde. De brief is afgestempeld in Queenstown, Ierland, een van de twee havens waar de Titanic nog aanlegde voor het schip verging.

Hoge bedragen

Ook andere voorwerpen uit de geschiedenis van de Titanic leveren nog steeds hoge bedragen op. Zoals het zakhorloge van de Deense passagier Hans Christensen Givard, dat veel belangstelling trok. Givard, toen 27 jaar oud, kwam om bij de ramp. Zijn horloge, een verguld damesmodel met Romeinse cijfers en sporen van zoutwatercorrosie, werd teruggevonden bij zijn lichaam. Het bleef decennialang in familiebezit en werd zaterdag geveild bij Henry Aldridge & Son. De verwachte opbrengst ligt tussen de 30.000 en 50.000 pond, maar er is geen bericht naar buiten gebracht over de uiteindelijke verkoopprijs of de koper.

Onlangs werd een 18-karaats gouden zakhorloge van kapitein Arthur Rostron, commandant van de R.M.S. Carpathia die ruim zevenhonderd overlevenden van de Titanic redde, verkocht voor 1,56 miljoen pond. Het horloge, vervaardigd door Tiffany & Co., was een geschenk van de weduwen van drie rijke passagiers als dank voor zijn optreden. Niet eerder werd zo’n hoog bedrag betaald voor een stuk dat direct aan de Titanic is verbonden.


Zuid-Soedan: chemische aanvallen zijn nieuw wapen in de machtsstrijd tussen oude rivalen

Het is een oorlog zonder naam, maar niettemin een oorlog. In Zuid-Soedan bestoken vliegtuigen de bevolking in oppositiegebied en zijn tienduizenden burgers op de vlucht geslagen. Oeganda heeft militairen naar Zuid-Soedan gestuurd om president Salva Kiir te beschermen in zijn confrontatie met oppositieleider Riek Machar. Bij luchtaanvallen worden volgens sommige bronnen chemicaliën als wapen gebruikt.

NRC ontving beelden van de bombardementen en van verbrande slachtoffers in onder meer de belangrijke stad Nassir en de dorpjes Kuich en Mathiang, die vlakbij de Ethiopische grens liggen. Door middel van open bronnenonderzoek zijn deze beelden geverifieerd en de exacte locaties van de aanvallen achterhaald. Of de aanvallen zijn uitgevoerd door de Oegandese of de Zuid-Soedanese luchtmacht is onduidelijk. Oeganda ontkent betrokkenheid.

Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) vonden vorige maand in Nassir en omliggende plaatsen vier luchtaanvallen plaats, waarbij 58 doden vielen en vele anderen brandwonden opliepen. Daarbij werden volgens HRW chemische wapens gebruikt. „Deze wapens hebben tientallen mensen gedood, onder wie kinderen”, schrijft Nyagoah Tut Pur, Zuid-Soedan-onderzoeker bij de organisatie.

„De vaten vergif vielen die zondagavond uit de lucht”, vertelt een gemeenschapswerker die anoniem wil blijven vanuit Nassir. In het stadje in de regio Upper Nile, dat deze week werd heroverd door het Zuid-Soedanese leger, nam hij na een bombardement op 16 maart foto’s van patiënten met ernstige brandwonden. Een nabijgelegen kliniek ontving de dagen daarna elf patiënten, van wie er vijf aan hun verwondingen stierven. „Hun brandwonden waren zeer ernstig”, vertelt een arts aan NRC, „maar we missen de expertise om vast te stellen of chemische wapens de oorzaak waren.”

Nieuwssite Sudans Post schreef dat er aanwijzingen zijn dat ethylacetaat is gebruikt, een zeer brandbare chemische verbinding. Op door NRC geverifieerde beelden zijn op de bewuste locaties deels gesmolten blauwe vaten te zien met daarop de tekst „ethyl acetate”.

Chemische bombardementen in Nassir

„Ethylacetaat kan gebruikt worden als chemisch wapen”, zegt een veiligheidsexpert van Artsen zonder Grenzen, die vanwege veiligheidsredenen anoniem wil blijven. „In dat geval worden de chemicaliën gedropt vanuit een vliegtuig of helikopter. De vloeistof heeft een laag kookpunt, waardoor damp ontstaat. Die damp is zwaarder dan lucht en verspreidt zich snel en wijd over de grond. Vervolgens wordt de damp aangestoken, wat een enorm explosief effect heeft.”

Human Rights Watch interviewde een ooggetuige van een bombardement op Mathiang die zag hoe de vaten uit een vliegtuigje werden gegooid. Een 39-jarige vrouw zei: „Het vat kwam naar beneden, ik dacht dat het op ons huis zou vallen… Terwijl ze vielen, vatten de vaten vlam.” Een andere ooggetuige vertelde hoe het gebied waar de vaten terechtkwamen dagenlang brandde. Regen doofde het vuur uiteindelijk. „Maar het ruikt nog steeds… en het is niet de geur van benzine of kerosine”, zei hij.

Machtsstrijd

Zuid-Soedan, ’s werelds jongste natie, is een van de meest corrupte en slechtst bestuurde landen ter wereld geworden sinds zijn onafhankelijkheid in 2011. Het is geen land met een leger, maar een leger met een land, waar militairen politici worden en elkaar beconcurreren zonder samen te werken. En vaak bedrijven ze die competitie met wapens. Zo is een kleptocratie van krijgsheren ontstaan.

„Zuid-Soedan is geen natie, maar een dorp, een soort veekamp”, zegt politicus en auteur Peter Adwok Nyaba. „Soldaten van het nationale leger beroven burgers en de geheime dienst pakt dissidenten op. Zuid-Soedanezen durven niet meer te praten en als ze van zich willen laten horen uiten ze onvrede door op basis van stamafkomst te rebelleren”.

Na de onafhankelijkheid in 2011 brak een burgeroorlog uit tussen Kiir en Machar, waarbij 400.000 doden vielen. Deels was die etnisch gebaseerd: Kirr is een Dinka, Machar een Nuer. In de vredesovereenkomst die in 2018 werd gesloten, werd onder andere bepaald dat een gezamenlijk leger zou worden opgericht en dat er vrije verkiezingen zouden komen. Beide gebeurden niet.

Gesmolten vaten ethyl acetaat, gefotografeerd door bewoners van de gebombardeerde steden.

Wel werden ministers, generaals en andere functionarissen uit het kamp van de oppositie opgenomen in het regeringsapparaat. Eind vorig jaar begon Kiir hen weg te zuiveren, wat de aanleiding werd voor een nieuwe ronde van militaire confrontaties.

Begin maart schoot het Witte Leger, een militie met jonge strijders die Machar steunt, een VN-helikopter neer met regeringssoldaten en een hoge commandant aan boord. In een furieuze reactie op die aanval plaatste president Kiir zijn politieke rivaal Machar onder huisarrest.

Die arrestatie deed de situatie ontvlammen. Inmiddels is behalve in de regio Upper Nile ook gevochten met Nuer-soldaten in de zuidelijke regio Equatoria, vlakbij de hoofdstad Juba.

Misschien zouden de gevechten in Zuid-Soedan beheersbaar zijn als er niet gelijktijdig een nog grotere oorlog zou woeden in buurland Soedan. Niet alleen komen er wapens Zuid-Soedan binnen via de twee strijdende partijen in Soedan – het regeringsleger van president Burhan en de Rapid Support Forces (RSF) van generaal Hemedti – ook slaan de gevechten over. Vorige maand raakten in het grensgebied met Soedan soldaten van Machar slaags met de RSF, vertellen medewerkers van Machar aan NRC.

Aanhangers van Machar gingen onlangs naar Port Sudan, vermoedelijk om steun van Burhan te verkrijgen. Kiir op zijn beurt reisde naar de Verenigde Arabische Emiraten, de grote steunpilaar van de RSF, om over een lening van 1,5 miljard dollar te onderhandelen voor zijn financieel ingestorte regering.

Grootschaliger conflict

„De oorlog in Zuid-Soedan is al in volle gang, met meer wapens zouden we al in de tegenaanval hebben kunnen gaan”, zegt een familielid van Machar tegen NRC. „Met de arrestatie van Machar heeft Kiir het vredesverdrag opgezegd en zijn wij vrij om terug te vechten.”

Chemische bombardementen in Kuich

Nicholas Haysom van de VN-missie in Zuid-Soedan waarschuwde afgelopen week voor zo’n grootschaliger conflict. „Het zou niet alleen Zuid-Soedan verwoesten, maar de hele regio, die zich eenvoudigweg geen nieuwe oorlog kan veroorloven.”

Daar komen de zorgen over het gebruik van chemische wapens bij. Human Rights Watch stelt: „De regering moet onmiddellijk stoppen met het willekeurig gebruiken van dergelijke wapens tegen gemeenschappen.”


Auto rijdt in op menigte bij straatfestival Vancouver, meerdere doden

In de Canadese stad Vancouver is zaterdag een onbekend aantal mensen om het leven gekomen nadat een auto op een menigte tijdens een straatfestival is ingereden. Dat meldt de lokale politie op X. Ook raakten meerdere mensen gewond. Het incident vond plaats rond 20.00 uur lokale tijd (05.00 uur Nederlandse tijd) op een evenement van de Filipijnse gemeenschap van Vancouver.

De chauffeur van de auto is aangehouden. Volgens Canadese media gaan er beelden rond waarop te zien is hoe hulpdiensten zich naar de locatie van het incident haasten. Op die beelden liggen meerdere mensen, mogelijk gewond, op de grond.

De premier van de Canadese provincie British Columbia reageert geschokt op het aantal doden en gewonden op het zogeheten Lapu Lapu festival. Ook de burgemeester van Vancouver heeft gereageerd, hij spreekt van een „gruwelijk incident”.

Eerder op de avond was de leider van de Canadese politieke partij NDP, Jagmeet Singh, op het evenement voor de verkiezingscampagne van de partij. In Canada vinden maandag landelijke verkiezingen plaats. „Mijn gedachten zijn bij de slachtoffers en hun families, en bij de Filipijnse gemeenschap die bijeen was gekomen om haar veerkracht te vieren”, zegt Singh na het incident op X.