Opinie | Blind hulp verlenen aan Oekraïne is zo simpel niet

De implicaties van oorlog en strategie zijn soms vreemd. Om jezelf veiliger te maken moet je soms je vijand helpen en je vriend juist streng behandelen. Logica die de talkshow-duider niet vertelt of weet, daar hoor je alleen de dagelijkse spelmomenten.

Een grimmig voorbeeld. Eind mei verraste Oekraïne de wereld met welgemikte aanvallen diep in Rusland. Na alle Russische raketten en glijbommen op Oekraïense energiecentrales en steden een verdiende straf, zou je denken. Oekraïense drones vlogen wel 1.800 kilometers ver; een steeds groter deel van Rusland wordt nu kwetsbaar. In de Verenigde Staten was men niet opgetogen, boos zelfs. President Biden draalde om de Oekraïners toestemming te geven om doelen in Rusland zelf aan te vallen.

Hoe kon hij zo onbarmhartig zijn, terwijl Macron en andere Europeanen geen moeite hadden met het overschrijden van zulke rode lijnen? Zelfs Nederland stelde geen beperkingen aan de inzet van nog te leveren F-16’s aan Oekraïne: ze mochten ook over de grens opereren. Experts vonden dat Oekraïne niet met ‘één hand gebonden op de rug’ mocht vechten, waar wachtte Biden met zijn voorzichtige ‘alleen-voorbij-Charkiv’ op?

Niet eenvoudig

Het spel is niet eenduidig. Met hun aanvallen op de ‘Voronezj M’-radar hadden de Oekraïners een strategische waarschuwingsradar van de Russen te pakken waarmee men intercontinentale raketten (met atoomkoppen) van een tegenstander ziet aankomen. Het was dus eigenlijk een verblindingsactie van Oekraïne. Rusland is voor zijn ‘ogen’ afhankelijk van dit soort radarinstallaties, het beschikt niet over de verfijnde technologie om vanuit ruimtesatellieten aanstormende raketten vanaf het moment van hun lancering waar te nemen. Wat hier werd gevierd als een staaltje van Oekraïens vernuft (en dat is technisch zeker zo) leidde in Washington tot paniek: een misverstand zou in het Kremlin tot ‘vergelding’ kunnen leiden en tot het alom gevreesde nucleaire Armageddon.

De Russische grondradars zien vijandelijke raketten niet of minuten te laat aankomen, en zelfs de baan van de pas geleverde langeafstandsraketten Atacms is vanuit een bepaalde hoek letterlijk onnavolgbaar. De Amerikanen hebben er belang bij dat er geen misverstanden aan Russische kant rijzen.

Biden is deze maand akkoord gegaan met een ruimere uitleg van de term ‘zelfverdediging’, maar dan moet Oekraïne wel bewijzen dat een Russische aanval vanuit die andere plek was gepland. Niet lukraak op zijn ‘Europees’ dus. Geen wonder dat Biden gebruiksvoorwaarden aan leveringen aan Oekraïne verbindt. In de Koude Oorlog, toen er nog militair contact tussen Amerikaanse en Sovjet-generaals was, waren dergelijke misverstanden vrijwel uitgesloten om een atoomoorlog by accident te voorkomen en is zelfs van technische uitwisseling sprake geweest om een kernoorlog per abuis (zie Dr. Strangelove) te vermijden.

Ook nu is door Amerikaanse atoomgeleerden overwogen om de Russen de ruimtetechnologie desnoods cadeau te doen om de wereld en henzelf veiliger te maken. Op zijn beurt kan Oekraïne met de huisgemaakte drone-aanval op Rusland de Amerikanen onder druk zetten om rode lijnen los te laten, in een spel dat de oorlog nogal onberekenbaar maakt.

Atoomoorlog

Het spel wordt hard gespeeld, en het zal zeker een rol gespeeld hebben bij de Amerikaanse ‘lafheid’ om altijd maar weer schoorvoetend te zijn. Oekraïne was zo aardig geweest om de door de VS geleverde Atacms-raketten nog even ongebruikt te laten. Op dinsdag 18 juni demonstreerde Oekraïne nog met ‘eigen’ Neptune-kruisraketten dat het Russische oliedepots in de regio-Rostov kon verwoesten: dat was een klap voor de Russen maar ook een signaal aan Biden dat zijn verdere dralen met het gebruik van de Atacms-raketten geen zin meer had.

Een in de Koude Oorlog gepokte en gemazelde atoomgeleerde als Theodor Postol pleit er nu meer dan ooit voor om de Russen de veilige technologie om raketten tijdig te kunnen onderscheppen te geven, zo schreef hij o.a. in het online-magazine Statecraft. Dat zou het verschil kunnen betekenen tussen wel of niet een atoomoorlog. Postol en zijn aanhangers zeggen dat je die technologie ook kunt weggeven en ‘verstoppen’ zonder militaire geheimen prijs te geven.

De ministers Kajsa Ollongren en Hanke Bruins Slot (respectievelijk Defensie en Buitenlandse Zaken) zeggen dat het oorlogsrecht geen landsgrenzen kent. De praktijk is dus anders. Uiteindelijk is het ook een Europees (en dus Nederlands) belang niet al te ‘dapper’ te zijn: hogere strategische logica.


Lees ook

Oekraïne smacht naar de F-16’s – zelfs verouderde westerse vliegtuigen kunnen zich meten met de Russische

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky bracht afgelopen zomer een bezoek aan de vliegbasis bij Eindhoven, en bekeek daar F-16's.