Dilemma
„Ik tel de maanden af richting mijn pensioen. Nu gaat mijn werkgever over op een nieuw administratiesysteem, dat ik nog voor een korte periode zou moeten gebruiken. Ik zie hier tegenop, omdat ik een cursus moet volgen en het me moeite zal kosten om dit nog aan te leren. Wat kan ik doen?” – Man (66), naam bekend bij de redactie.
Weigeren
Of je nou oud bent of juist jong, de kans is klein dat je meteen staat te springen als je werkgever een nieuw ict-systeem introduceert. Het betekent dat je het werk weer net wat anders moet gaan uitvoeren dan je gewend bent. Zeker in de eerste maanden rond de invoering kost dat tijd, energie en soms de nodige frustratie.
Maar voor een oudere werknemer weegt zo’n aanpassing extra zwaar, zegt bedrijfsarts Annemieke van Vliet van Arbo Unie. Wie ouder wordt, leert nu eenmaal langzamer. „Ik kan me voorstellen dat het stress oplevert. Mensen vragen zich af wat er staat te gebeuren, of maken zich zorgen over de weinige tijd die ze krijgen om het systeem eigen te maken.” Niet dat iedereen worstelt met een nieuw ict-systeem, benadrukt ze: „Er zijn ook zat oudere werknemers die het zich wel snel eigen maken.”
Hoe je er ook in staat, je ontkomt er bijna niet aan om met zo’n wijziging mee te gaan. „Een werkgever kan moeilijk zeggen: Pietje en Jantje hoeven hun dossiers niet in dit nieuwe systeem in te voeren”, zegt Van Vliet. „Het is goed om als werkgever een duidelijk plan te communiceren. Wat gaat het betekenen, en dit is hoe we het gaan doen. Zo krijg je de hele populatie mee.”
Op hoge poten weigeren om een cursus te volgen kun je volgens Kim van Zanten beter niet doen. Ze werkt als arbeidsrechtadvocaat bij het Helmondse kantoor Trust Advocaten. Of een werkgever scholing kan opleggen aan een werknemer die richting de AOW-leeftijd gaat, hangt volgens haar af van meerdere factoren. „Van wat er over scholing geregeld is in de arbeidsovereenkomst of cao, bijvoorbeeld. Of er een wettelijke plicht geldt ten aanzien van de scholing, en wat de belangen van beide partijen zijn bij deze specifieke situatie. Zwart-wit is het niet.”
Goed werkgever- en werknemerschap speelt ook een rol, zegt Van Zanten. Het voorstel van de werkgever moet bijvoorbeeld redelijk zijn, maar het is ook belangrijk om te kijken naar wat de werknemer aan kan. „Er zijn allerlei omstandigheden waarin je niet van iemand in het laatste jaar van zijn werkzame leven kan verwachten dat hij of zij nog een opleiding gaat doen. Misschien is iemand ziek, of kan hij of zij om andere redenen niet voldoen.”
De vraag is dan ook: een cursus is voor het behoud van de functie van de bijna-pensionado dan misschien wel nodig, maar in hoeverre kan dat ook van die werknemer gevergd worden? „Wellicht kan het werk, of de cursus, ook anders ingericht worden zodat de werknemer wél mee kan komen in het restant van zijn loopbaan.”
Zoek naar een alternatief
Misschien dat een oudere werknemer het systeem wel wil aanleren, maar daar meer tijd voor nodig denkt te hebben. Of dat diegene maar een deel van het systeem hoeft te gebruiken om zijn taken te volbrengen. Van Zanten ziet een uitkomst in onderling overleg: „Het werk of de cursus kan dan misschien zo worden ingericht dat de werknemer alleen datgeen hoeft te leren dat van toepassing is.”
Bedrijfsarts Van Vliet ziet in het aanpassen van het takenpakket ook een uitkomst, zodat de 66-jarige misschien wel helemaal niet meer met het nieuwe systeem hoeft te werken.
„Je moet dan wel als werkgever goed bekijken hoeveel ruimte daarvoor is.” Er moet immers ook iemand gevonden worden die de taken van de oudere collega weer overneemt.
Zelf oppert Van Vliet het idee van een werkvloerbuddy: „Dat is iemand die het systeem in de vingers heeft, en bij wie de oudere werknemer met vragen terecht kan.” Bijkomend voordeel: de jongere buddy kan op andere vlakken weer profiteren van alle werkervaring van degene die hij of zij begeleidt.
Hoe vaak het voorkomt dat onvoldoende wordt nagedacht over de gevolgen van een systeemwijziging voor oudere werknemers, kan Van Vliet niet zeggen. „Maar je ziet wel gebeuren dat met name een jonger management de impact op ouderen onderschat. Als werkgever moet je dan ook niet in één keer zeggen: zo gaan we het vanaf morgen doen en zo zit het. Laat medewerkers eraan wennen en communiceer goed, dat neemt al veel zorgen weg.”
Dus
Haal na de aankondiging van het nieuwe (ict-)systeem eerst even diep adem, en ga na waarom je tegen de invoering opziet. Wil je meer tijd om het aan te leren, of zou je liever de laatste maanden van je carrière je werkzaamheden anders willen invullen? Daarover kun je altijd in gesprek met je werkgever. Die mag een cursus in principe opleggen, maar zal ook willen dat jij gezond en tevreden je pensioen haalt.
