Na het geruchtmakende en voor het Westen verontrustende bezoek aan Noord-Korea kwam de Russische president Poetin op uitnodiging van partijvoorzitter Nguyen Phu Trong deze donderdagochtend aan in de communistische eenpartijstaat Vietnam. De uitnodiging kwam als een onaangename verrassing voor de VS. Het leverde Vietnam al een reprimande op. „Geen enkele natie moet Poetin een platform geven voor zijn oorlogszucht of op andere wijze zijn wreedheden normaliseren”, zei een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in Hanoi maandag tegen persbureau Reuters.
Vietnam-watchers buitelen over elkaar heen om de situatie te duiden. Wat bezielt de Vietnamese partijtop om Poetin uit te nodigen? Net nu Vietnam de banden met het Westen probeert aan te halen. Want sinds de Doi Noi, de invoering van de Vietnamese Opendeurpolitiek in 1984, heeft Vietnam een tweesporenbeleid: aan de ene kant vasthouden aan communistische idealen en aan de andere kant economische groei creëren door ondernemers aan te sporen om bedrijven op te zetten. Buurland China is sindsdien een belangrijke handelspartner van Vietnam, maar ook de banden met het Westen zijn verstevigd.
Bezoek Biden
Vooral de laatste jaren is de relatie met het Westen geïntensiveerd. Veel westerse fabrieken en bedrijven zoeken door toenemende Chinese repressie en vijandige houding ten opzichte van het Westen in Vietnam alternatieve goedkope productie- en handelsmogelijkheden. Zo bezocht de Amerikaanse president Biden vorig jaar Vietnam. Ook het geplande bezoek van het Nederlandse koningspaar eerder dit jaar had het doel om handelsbanden aan te halen. Het bezoek werd door onrust in de Vietnamese partijtop weliswaar plotseling afgezegd, maar de handelsmissie is wel doorgegaan.
En nu haalt Vietnam zich de onvrede van het Westen op de hals door Rusland uit te nodigen. Waarom wil partijleider Trong zo prominent zichtbaar zijn in het rijtje overgebleven Rusland-bondgenoten: Noord-Korea, China, Iran en Myanmar? Want de Russische inval van Oekraïne wordt ook door Vietnam niet toegejuicht (Vietnam stuurde hulpgoederen aan Oekraïne) hoewel het land die ook nooit openlijk heeft afgekeurd. En de economische banden met Rusland stellen niet veel voor, aldus onderzoeker Hoang Thi Ha van het Singaporese wetenschappelijke onderzoeksinstituut ISEAS Yusof Ishak Instituut. In 2023 bedroeg de handel tussen Vietnam en Rusland 3,6 miljard dollar. Ter vergelijking: de handel met China bedroeg dat jaar 171 miljard dollar, met de VS 111 miljard en de EU 72 miljard.
Vietnam wil niet kiezen
Toch past de uitnodiging van partijleider Trong naadloos in de vermaarde ‘bamboe-strategie’, ofwel geopolitieke balanceerkunst. Voor Vietnam betekent dit: zo autonoom mogelijk laveren tussen drie grootmachten, de VS, China en Rusland. Zo nodigde Nguyen Phu Trong vorig jaar niet alleen de Amerikaanse president Joe Biden uit, maar ook de Chinese leider Xi Jinping. Trong wilde hiermee benadrukken dat hij geen keuze maakt tussen beide grootmachten. Door goede banden te onderhouden met het Westen hoopt hij China op afstand te houden. En door de nauwe relatie met China wil hij Amerikaanse dominantie temperen. Want Vietnam is geen democratie en wil niet al te veel bemoeienissen van het Westen.
Wat betreft de relatie met Rusland spelen ook historische sentimenten mee. „Poetins bezoek kan op applaus rekenen van een deel van de samenleving dat nog altijd een diepe genegenheid heeft voor Rusland”, schrijft onderzoeker Hoang in het online magazine Fulcrum. Haar analyse werd geïllustreerd door journalisten van Reuters die deze week in het hart van Hanoi bij het standbeeld van Lenin voorbijgangers interviewden. „De Russische geest is fantastisch. Die is teder en belichaamt een hang naar liefde en vrede”, aldus Tran Xuan Viet (83). Ook jongere Vietnamezen toonden zich idolaat van Rusland, geholpen door Russische propaganda dat, met medeweten van het Vietnamese regime, ook op het Vietnamese internet is doorgedrongen.
De warme gevoelens zijn geworteld in de steun van de toenmalige Sovjet-Unie aan het communistische Noord-Vietnam in haar strijd tegen de Amerikanen in de Koude Oorlog. En hoewel de wapentoevoer uit Rusland sinds de inval van Oekraïne op een lager pitje staat, is de wapenhandel nog altijd een belangrijk aspect dat Vietnam aan de Russen bindt. Anders dan China vormt Rusland geen directe militaire bedreiging voor Vietnam. Sterker nog, de relatie met Rusland speelt een rol in de afschrikking van China, dat Vietnam dwarszit in onder andere de Zuid-Chinese Zee. China claimt delen van wateren die volgens internationale verdragen aan Vietnam toebehoren. Het staatsbezoek van Poetin kan daarom tevens worden opgevat als signaal van Vietnam aan de Chinese president Xi Jinping.
Gas en olie
Het bezoek zal ook tot concrete afspraken leiden. Analisten verwachten dat er onder andere overeenkomsten zullen worden getekend op het gebied van fossiele brandstoffen. Rusland is een belangrijke partner in de exploitatie van gas en olie in de Vietnamese economische zones in de Zuid-Chinese zee. Omdat er internationale sancties staan op transacties via Russische banken, zullen beide landen, zo vermoeden experts, tevens manieren zoeken om dit obstakel te omzeilen.
Riskeert Vietnam hiermee een verstoorde relatie met de VS? De meeste kenners denken van niet. „Vietnam heeft het geopolitieke spel goed in de vingers. Hanoi weet hoe ze de grootmachten tegen elkaar uitspeelt. En hoe ze er zelf het meeste profijt van heeft”, vertelt Vietnam-kenner Nguyen Khac Giang aan de Financial Times. Defensie-expert Ian Storey, ook verbonden aan het Singaporese ISEAS Yusof Ishak Instituut, sluit eventuele consequenties niet uit. „Als Vietnam nieuwe wapenleveranties zou aangaan, dan zouden ze wel eens tegen westerse sancties kunnen aankijken,” zegt hij tegen het Singaporese nieuwsmedium CNA. Maar desastreus zullen deze sancties niet zijn. Vietnam is voor het westen een te waardevolle pion op het wereldtoneel.
Lees ook
Rusland en Noord-Korea beloven elkaar te verdedigen
