De Brusselse banencarrousel is deze keer niet ingewikkeld, maar een verrassing is altijd mogelijk

Het valt dezer dagen op in Brussel: de normaal hyperingewikkelde puzzel rond Europese topbenoemingen is deze keer eigenlijk helemaal niet zo ingewikkeld. Als Europese regeringsleiders deze maandag voor een ‘informeel diner’ naar Brussel komen, zullen ze de namen voor alle hoge Europese banen mogelijk al met potlood kunnen vastleggen.

Dat is snel – en sowieso een stuk sneller dan de eindeloze onderhandelingen die vijf jaar geleden nodig waren. Tegelijk leert de geschiedenis ook dat verrassingen altijd mogelijk blijven en de puzzel pas af is als álle stukjes vastliggen. Een officieel besluit volgt sowieso pas eind deze maand, als regeringsleiders op 27 en 28 juni nog een keer naar Brussel komen.

Of de nieuwe Nederlandse premier Dick Schoof er dan al bij is, is de vraag – volgens de officiële planning zou hij een dag eerder met zijn kabinet op het bordes moeten staan. De Nederlandse inbreng bij de Europese banencarroussel is daarom wat onzeker. Scheidend premier Mark Rutte is weliswaar topfavoriet om secretaris-generaal van de NAVO te worden, maar of de nieuwe coalitie ook ambities heeft voor een specifieke portefeuille in de nieuwe Europese Commissie is onduidelijk.

Dit zijn de belangrijkste namen die maandag waarschijnlijk komen bovendrijven (en de veel onwaarschijnlijkere alternatieven).

voorzitter Europese CommissieUrsula von der Leyen

De kansen voor Ursula von der Leyen om herbenoemd te worden als voorzitter van de Europese Commissie zijn na de verkiezingen nog groter geworden.

Op haast Amerikaanse wijze betrad Ursula von der Leyen op verkiezingsavond het podium bij haar christen-democratische partij – partijgenoten scandeerden ‘Ursula’ en ‘Nog vijf jaar!’ Met een brede glimlach claimde de Duitse er de verkiezingsoverwinning én benadrukte ze dat haar partij „het anker van stabiliteit” is en „een bastion vormt tegen extremen uit linker- en rechterhoek”.

Haar kansen op nóg een termijn waren voor de verkiezingen al groot, maar zijn sindsdien nog verder gegroeid. Haar christen-democratische partij werd niet alleen de grootse, maar verzamelde ook nog wat meer zetels dan verwacht. Het maakt het voor sceptici uiterst lastig nog iets in te brengen tegen nog vijf jaar Von der Leyen.

In aanloop naar de verkiezingen klonk die scepsis vooral vanuit Parijs, waar de Franse president Emmanuel Macron liet merken een nieuwe Von der Leyen-termijn niet zomaar te steunen. Als alternatief opperde bronnen rond Macron de Italiaanse oud-premier Mario Draghi, ook oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank.

Maar heel serieus was die suggestie eigenlijk nooit: het animo voor de partijloze, eigenzinnige Draghi was onder andere regeringsleiders zeer gering. En nu Macron verkiezingen in eigen land heeft uitgeschreven en zijn positie wankel is, staat hij ook een stuk minder stevig in de Brusselse onderhandelingen over de topjobs. Vanuit Frankrijk klinkt inmiddels dat ook Macron Von der Leyen steunt.

Voorzitter van de Europese RaadAntónio Costa

Oud-premier van Portugal, António Costa, is de kandidaat om de Belg Charles Michel op te volgen als voorzitter van de Europese Raad.

Met een christen-democraat aan het roer van de Commissie, azen de sociaaldemocraten op die andere topfunctie: aan het hoofd van de Europese Raad, het reguliere overleg tussen regeringsleiders. Zittend voorzitter Charles Michel kan volgens de EU-verdragen sowieso niet langer blijven – en is onder collega’s ook historisch impopulair.

Topfavoriet namens de sociaal-democraten is al geruime tijd de Portugese ex-premier António Costa. Hij staat bekend als een handige dealmaker, ligt goed bij andere regeringsleiders en spreekt zijn talen. Zijn soepele sollicitatieprocedure liep alleen een flinke kras op toen hij in eigen land eind vorig jaar genoemd werd in een groot corruptieschandaal rond de winning van lithium en de productie van waterstof in Portugal. Hij trad toen af als premier.

Inmiddels is duidelijk dat Costa zelf niet vervolgd wordt, hoewel het onderzoek naar hem nooit officieel gesloten is. Het lijkt vooralsnog geen groot obstakel voor regeringsleiders om hem alsnog de topbaan te gunnen. Tenzij de noordelijke EU-landen alsnog bezwaar maken en als alternatief bijvoorbeeld de Deense premier Mette Frederiksen aandragen.

Hoge Vertegenwoordiger voor BuitenlandbeleidKaja Kallas

De Europese Liberalen willen de nieuwe EU-buitenlandchef leveren. Kaja Kallas, oud-premier van Estland, is de voornaamste kanshebber.

De Europese Liberalen willen graag de nieuwe EU-buitenlandchef leveren en hebben daarvoor ook al maanden een topkandidaat klaarstaan: Kaja Kallas. Als premier van Estland draagt Kallas bovendien ook perfect bij aan een betere geografische balans in de verdeling van de Europese banen. Zelf heeft Kallas ook al meermaals gehint dat ze een prestigieuze EU-baan best ziet zitten.

Betekent dat een done deal? Dat toch ook weer niet. Als Baltische is Kallas uitgesproken fel in haar opstelling tegen Rusland, wat in sommige EU-kringen de vrees voedt dat ze te zeer ‘een havik’ is om ook diplomatie te kunnen bedrijven. Ook zou Kallas door haar achtergrond volgens andere sceptici te weinig oog hebben voor alle andere geopolitieke zorgen van de EU: de Sahel, het Midden-Oosten of China.

Tegelijk is die weerstand niet heel serieus en ook een alternatieve kandidaat dient zich niet direct aan. Vóór de verkiezingen werd die van scheidend Belgisch premier Alexander de Croo nog genoemd, maar sinds zijn grote verkiezingsverlies is zijn ster wat gedoofd.

Voorzitter van het Europees ParlementRoberta Metsola

De Maltese Roberta Metsola lijkt na goed verlopen verkiezingen door te kunnen als voorzitter van het Europees Parlement. Ze moet wel na 2,5 jaar plaatstmaken.

Met 80 procent van de stemmen die op haar partij werden uitgebracht, boekte de Maltese Roberta Metsola een historische verkiezingswinst. En niet alleen in eigen land is de christen-democrate populair: als voorzitter van het Europees Parlement werd ze de afgelopen tweeënhalf jaar door vriend en vijand geprezen om de manier waarop ze het instituut nieuwe flair gaf.

Officieel bepaalt het Europees Parlement zelf wie het de komende jaren voorzit, maar in de praktijk is ook deze topfunctie onderdeel van het grote ruilspel tussen EU-lidstaten. En de kaarten voor een nieuwe termijn voor Metsola liggen uitstekend: ook onder regeringsleiders is ze geliefd, en door de verkiezingswinst van de christen-democratische volkspartij wordt het als logisch gezien dat die ook nu weer het EU-parlement mag leiden.

Onderdeel van de afspraak is wel dat Metsola het voorzitterschap na tweeëneenhalf jaar weer overdraagt en een sociaal-democraat die rol dan mag overnemen.

Overige posities

Een deal over de topfuncties lijkt aanstaande, maar dat betekent niet dat er de komende weken niet nog genoeg te lobbyen valt in Brussel. In ruil voor steun aan een akkoord, azen overige EU-landen op de portefeuilles van belangrijke Eurocommissarissen. Ook hiervoor doen al volop namen de ronde. Zo heeft de Spaanse Energieminister Teresa Ribera al expliciet laten weten de Klimaatportefeuille te begeren.

Ook zou de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radek Sikorski interesse hebben in de nieuwe rol van Eurocommissaris voor Defensie, hoewel Polen wellicht ook voor de post ‘EU-uitbreiding’ zou willen gaan. De Roemeense president Klaus Johannis heeft zelf gesolliciteerd naar de rol van NAVO-baas, maar de verwachting is dat hij in plaats daarvan beloond wordt met een mooie plek in de Commissie.

Wat de inzet van Nederland is, blijft onduidelijk. In reactie op Kamervragen schreef demissionair minister Hanke Bruins Slot (Buitenlandse Zaken, CDA) deze week alleen dat lidstaten pas ná de officiële benoeming van de nieuwe Commissievoorzitter een voordracht voor Eurocommissaris hoeven te doen. Dat klopt, maar in de praktijk zijn juist ook de komende weken, en de bijeenkomst deze maandag, van belang om te lobbyen voor functie en persoon. Of en hoe de demissionaire of nieuwe premier dat gaan doen, is daarmee onzeker.

Delen





Mail de redactie