Ik las in deze krant een bijzonder interview met de fractieleiders van D66, CDA, CU en Volt. Deze vier partijen, die er ogenschijnlijk toch totaal verschillende ideologieën op na zouden moeten houden, sloten een verbond en steken tegenwoordig de koppen bij elkaar in de appgroep ‘Het interruptietreintje’. Ze gaan daarnaast regelmatig bij elkaar op de koffie, plannen gezamenlijk hun interrupties en bespreken politieke strategie. Verschillende perspectieven op hoe de wereld eruit moet zien, komen nu even niet aan bod.
Pragmatisch zijn, dat is het devies. Oppositie voeren. Dat Mirjam Bikker vooral vindt dat trans mensen een beetje in de war zijn, maakt de normaliter zo progressieve Rob Jetten nu bijvoorbeeld even niet uit. En dat zijn mede-interrumpeerders pal achter Israël staan, het land dat volgens hem oorlogsmisdaden pleegt, laat Laurens Dassen nu even buiten beschouwing. Zo is de ‘interruptietrein’ exemplarisch voor een politiek van totale leegte, zonder ook maar de schaduw van waardengedrevenheid. Realpolitik, heet dat. Of in de volksmond: liberale breinwormen. En daar zullen zij extreemrechts niet mee verslaan.
Zoetsappig artikel over verzoening
Ook GroenLinks-PvdA lijdt hieraan. Frans Timmermans probeert zelfs als oppositieleider koortsachtig de centrumkiezer aan te spreken. Vooruitgang, zo zei de fractieleider tijdens de Tweede Kamercampagne in een podcast, moet immers via het midden gaan . Om dit sentiment kracht bij te zetten, schreef hij over de genocide in Gaza een zoetsappig artikel over verzoening. En dit terwijl een steeds groter wordend deel van zijn eigen partij hem vraagt zich tegen Israël uit te spreken.
Toch blijft de tactiek: zo min mogelijk positie innemen, altijd de nuance zoeken (zelfs als ‘ie er niet is), en jezelf vooral zoveel mogelijk aan de regels houden. Want als de tegenstander lak heeft aan de rechtsstaat, dan moet jij laten zien hoe het hoort. Terwijl je tegenstander ondertussen die rechtsstaat afbreekt. Erop staan dat Dick Schoof eerst een kans verdient, past dan perfect in zo’n plan van aanpak. Een linkse oppositieleider die zichzelf minder aan de stijlregels houdt, zou Schoof direct en ongenuanceerd aanvallen op bijvoorbeeld de illegale surveillancepraktijken van de NCTV. Daarvan stond onze nieuwe premier jarenlang aan het hoofd.
Glashard liegen
Parlementair-rechts is daarentegen veel verder dan de rest van het politieke spectrum. Die zijn al heel lang niet meer bezig met de regels volgen. Ze zijn bezig met winnen. Je neveninkomsten niet opgeven, glashard liegen over nareizigers, het niet nauw nemen met de Grondwet – rechtse politici hebben al geruime tijd door dat je dan helemaal niet meer hoeft op te stappen en dat er uiteindelijk geen haan meer naar kraait.
De roep om eensgezindheid zet daarmee, zowel in het ‘interruptietreintje’ als op het perron, weinig zoden aan de dijk. De ‘slagkracht’ die daarmee wordt gewonnen heeft immers geen ander doel dan de doorgang van hetzelfde falende politieke spelletje. Met meer zetels voor extreemrechts tot gevolg.
Politiek heeft geen marketingsprobleem, maar een authenticiteitsprobleem
In 2021 wond Jesse Klaver zich nog op toen een partijgenoot Thierry Baudet een nazi noemde; en toen Baudet werd aangevallen met een paraplu, waren Klaver en Timmermans de eerste die dat veroordeelden. Wilders is altijd toegestaan een agenderende functie te hebben. Hij heeft het debat in de afgelopen twintig jaar prachtig naar rechts weten te verschuiven. De hele partij hangt al jarenlang de omvolkingstheorie aan. Contrasteer dit bijvoorbeeld met België, waar partijen al 30 jaar een cordon sanitaire hebben op Vlaams Belang.
De ‘eensgezinde’ oppositie moet daar een voorbeeld aan nemen: keihard stelling nemen tegen extreemrechts. En dat vereist een afscheid van de amorfe realpolitik die ons politieke landschap de afgelopen decennia heeft gedomineerd.
Lees ook
Nederland als Europese barometer? Radicaal-rechts heeft een plek aan tafel, én het politieke midden houdt stand
Mensen zeggen wel eens dat politiek een marketingprobleem heeft. Dat is onjuist. Politiek heeft een authenticiteitsprobleem. Totdat partijen hun liberale breinwormen loslaten, zullen ze net als de interruptietrein blijven meespelen aan een spel zonder doel. Als je je fanatisch vastklampt aan de regels, wint de valsspeler immers altijd. En voor je het weet, rijdt het interruptietreintje braaf achter de PVV aan.
