Deze week heeft de VN-Veiligheidsraad een plan aangenomen voor een staakt-het-vuren in Gaza. Hoewel de eerste reacties van Hamas en Israël positief waren, ontbreekt nog altijd een definitief akkoord. Redacteur Floris van Straaten ziet dat er tegenstrijdige belangen spelen, terwijl de internationale druk toeneemt.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Een voormalig officier van de Stasi, de geheime dienst van Oost-Duitsland, is vijftig jaar na dato alsnog veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf voor de moord op een Poolse man die de grens probeerde over te steken. Dat meldt de rechtbank in Berlijn maandag. De openbaar aanklager had 12 jaar cel geëist.
De inmiddels 80-jarige Martin Naumann schoot op 29 maart 1974 de 38-jarige Pool Czesław Kukuczka in zijn rug, kort nadat die laatste de grens tussen Oost- en West-Berlijn was overgestoken.
Kukuczka wilde naar het Westen vluchten, maar had daarvoor toestemming nodig om de potdichte grens tussen Oost- en West-Duitsland over te steken. Die toestemming had hij geprobeerd af te dwingen middels een nep-bommelding: hij dreigde dat hij een explosief zou laten afgaan bij de Poolse ambassade in Berlijn als hij niet mocht vertrekken.
Meedogenloos
Kukuczka kreeg zijn visum, maar ondertussen beraamde de Stasi een plan om hem te „neutraliseren”. Naumann, die op dat moment werkzaam was bij de grensovergang, kreeg de opdracht voor de moord.
Naumann beging de moord dus niet om persoonlijke redenen, zei de rechter in Berlijn maandag. De Stasi-man voerde het bevel echter op „meedogenloze wijze” uit; enkele weken later ontving hij zelfs een medaille voor zijn actie.
Dat is ook hoe Naumann uiteindelijk opgespoord en berecht kon worden. In de Stasi-archieven, die inmiddels openbaar zijn gemaakt, vonden onderzoekers in 2016 de documenten terug op basis waarvan de medaille was uitgereikt. Die wezen Naumann aan als degene die de trekker had overgehaald. Het is de eerste keer dat een voormalig Stasi-officier voor moord is veroordeeld. Naumann kan nog in hoger beroep.
Tussen de bouw van de Berlijnse muur in 1961 en de val van diezelfde muur in 1989 stierven volgens de Stiftung Berliner Mauer zo’n 650 mensen tijdens een poging de grens over te steken. De meesten van hen werden door Oost-Duitse grenswachten doodgeschoten.
Lees ook
Directeur van het Stasi-archief: ‘Iedereen was deel van het systeem’
Premier Dick Schoof heeft maandag gesprekken gevoerd met PVV-leider Geert Wilders en Nicolien van Vroonhoven, interim-fractievoorzitter van NSC. Het ging over het asielbeleid van het kabinet, waar de afgelopen tijd frictie over is ontstaan binnen de coalitie en de Tweede- en Eerste Kamer.
Volgens de Rijksvoorlichtingsdienst was er sprake van „prettige en constructieve sfeer” waarbij diverse opties rond de aanpak van het asielbeleid aan bod zouden zijn gekomen. De komende tijd worden gesprekken met de leiders van de PVV en NSC, en de andere twee coalitiepartners BBB en VVD voortgezet. Over de vorm van die gesprekken is verder niets bekendgemaakt.
In het hoofdlijnenakkoord is afgesproken dat er een noodwet komt om beleid te voeren op asiel. Met name de PVV is daar groot voorstander van, waar coalitiepartner NSC benadrukt dat de inzet van het noodrecht staatsrechtelijk verdedigbaar moet zijn. Ook ambtenaren zouden hebben geadviseerd een dergelijke noodwet niet in het leven te roepen, omdat er geen sprake is van buitengewone omstandigheden als een daadwerkelijke noodsituatie.
Deze maand een beslissing
Het kabinet wil waarschijnlijk deze maand, voordat het kabinet op 25 oktober met reces gaat, nog besluiten of de juridische motivering voor noodwetgeving gevonden kan worden, iets waar minister Marjolein Faber (PVV, Asiel en Migratie) al langere tijd aan werkt. Het gaat daarbij met name om het inzetten van het staatsnoodrecht, waardoor asielmaatregelen genomen kunnen worden zonder benodigde instemming van de Tweede Kamer.
De oppositie in de Tweede Kamer en een meerderheid in de Eerste Kamer is tegen die noodwetgeving, onder meer omdat genoemde buitengewonde omstandigheden ontbreken en omdat strengere asielmaatregelen ook genomen kunnen worden zonder het parlement buitenspel te zetten.
Donny M. zag de negenjarige Gino uit Maastricht bij toeval. „Het is net of een knop omging. Ik wilde iets met hem doen. Op seksueel gebied.”
Het lijkt maandag tijdens de eerste dag van de inhoudelijke behandeling van de zaak rond de ontvoering, het misbruiken en doden van Gino voor de rechtbank in Maastricht wel of er twee M.’s bestaan. Die van vóór de middagpauze verklaart tot in detail hoe hij de jongen meenam. Die van ná de middagpauze kan steeds vaker vragen niet beantwoorden. Of hij zegt te twijfelen, bijvoorbeeld over de volgorde van de gebeurtenissen.
De uit Geleen afkomstige M. (24) ging op 1 juni 2022 niet werken. Hij begon in die periode steeds vaker drugs te gebruiken. En zijn vriendin had net een miskraam gehad. Die dag doolde M. wat door Zuid-Limburg. Een „vriend” was hem nog een geleende 26 euro schuldig. Dat bracht M. uiteindelijk in Kerkrade.
Na het ophalen van dat geld nam M. een straat verderop in zijn auto drugs: cocaïne, xtc en een cocktail van verschillende soorten drugs en alcohol. Kort daarna ontwaarde hij Gino.
Speelveld
M. vertelt dat hij op een speelveldje contact zocht met Gino. Hij bood vervolgens aan om de jongen thuis te brengen met de auto. Het stepje ging op de achterbank, Gino op de bijrijdersstoel.
Gaandeweg raakte het jongetje in paniek: hij begon te huilen en te schreeuwen. Op de parkeerplaats van het zwembad in Landgraaf wilde hij hem laten uitstappen. Maar hij zag te veel mogelijke getuigen. Alleen het stepje bleef achter in Landgraaf en M. reed met Gino naar zijn huis in Geleen.
Het OM twijfelt ook over de mate van drugsgebruik. Na de dood van Gino leek M. doordacht te handelen
Daar gaf M. Gino onder meer xtc en viagra. En hijzelf nam ook een nieuwe dosis drugs. Daarna probeerde hij bij het jongetje binnen te dringen. Dat lukte niet. Het slachtoffer stribbelde bovendien tegen, begon over te geven. M. werd vervolgens naar eigen zeggen „gek” van Gino’s gehuil en gekrijs. Hij zocht op zijn telefoon naar „verstikken met een kussen”. Kort daarna kreeg Gino een kussen op zich gedrukt en na een tijdje vertoonde de jongen geen tekenen van leven meer.
De via jeugdrecht al eerder voor misbruik verdachte had aanvankelijk het idee om het stoffelijk overschot te verbranden. Maar besloot dat uiteindelijk niet te doen. Gino’s lichaam werd op 4 juni 2022 op aanwijzingen van de toen al aangehouden M. gevonden.
Weloverwogen
Het Openbaar Ministerie twijfelt over een deel van de verklaringen. Het vraagt zich bijvoorbeeld af of M. alleen na Gino’s dood tape gebruikte. Op de telefoon van de verdachte werden behalve veel kinderporno ook foto’s aantroffen van met tape vastgebonden kinderen. Het OM twijfelt daarnaast over de mate van drugsgebruik op de fatale dag. Na de dood van Gino leek M. weloverwogen te handelen, kon hij autorijden en maakte hij in een videogesprek met zijn vriendin een heldere indruk.
Waar bij eerdere pro-formazittingen nabestaanden van Gino M. met enige regelmaat verwensingen toe slingerden, bleven ze maandag – gehuld in een shirts met een foto van de jongen en de tekst „Justice for Gino” – rustig. In totaal waren negen agenten aanwezig bij de zitting om de orde te bewaren. Alle details die ter sprake kwamen tijdens de zitting, leidden wel tot zichtbare onrust en tranen.
Zo ook bij de „vriend” van de geleende 26 euro. M. misbruikte hem, toen hij nog minderjarig was, terwijl hij sliep en filmde dat. Dat materiaal werd gevonden na M.’s aanhouding in de zaak-Gino. Het slachtoffer trilde over het hele lichaam toen die kwestie ter sprake kwam tijdens de zitting.
Er volgen nog drie zittingsdagen. Dinsdag komen onder meer M.’s persoonlijke omstandigheden en de advocaten van de nabestaanden aan bod.
Lees ook
Onderzoek: begeleiding moordverdachte Donny M. had beter gekund