„Luie flikkers”, „verwende rotzakken”, „psychopaten” – zo scholden Michel K. (37) en Paul W. (63) de bewoners van hun zorgboerderij Aurora Borealis in het Groningse dorp Wedde uit. Ze noemden ze ‘Hitler’ en ‘Goebbels’ en gebruikten gewelddadige methodes. Mensen met ernstige psychische en lichamelijke beperkingen verbleven er volgens deskundigen in een onveilige omgeving, waar ze met „een volstrekt gebrek aan compassie” werden behandeld. Dat stelde het Openbaar Ministerie (OM) in de rechtszaak tegen de twee eigenaren, die maandag en woensdag in Groningen plaatsvond.
Een cliënt die suiker had gestolen moest een kwartier met gestrekte armen staan, met twee zakken suiker die aan zijn handen waren vastgemaakt. Op het gezicht van een bewoner werd een Hitlersnor getekend. Een cliënt die niet goed had geholpen met opruimen in de tuin kreeg het tuinafval in haar bed. Bewoners moesten in een tent slapen, zonder kussen en matras. Een bewoner werd op de grond gelegd en kreeg pindakaas op zijn gezicht gesmeerd die door een hond werd afgelikt. De lijst met misstanden in de zorgboerderij die het OM tijdens de rechtszaak naar voren bracht, lijkt eindeloos.
Undercover
Dat bewoners van de zorgboerderij mishandeld en vernederd werden, kwam in oktober 2022 naar buiten door een uitzending van het SBS-programma Undercover in Nederland van journalist Alberto Stegeman. Nadat Stegeman meldingen had gekregen van twee voormalige hulpverleners van de zorgboerderij, werkte een medewerker van zijn programma vijf dagen undercover in het bedrijf. Met een verborgen camera filmde ze hoe Paul W. en zijn schoonzoon Michel K. de bewoners mishandelden en vernederend toespraken. De zorgboerderij werd na een rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) gesloten. Een deel van de door het OM in de rechtszaak genoemde misstanden waren in het programma te zien.
In Nederland zijn zo’n 1.500 zorgboerderijen. Het lukt niet om op al die zorgboerderijen volledig toezicht te houden, zei de officier van justitie woensdag tijdens de tweede zittingsdag. „Dat maakt dat eventuele misstanden helaas lang onder de radar kunnen blijven.” Bij Aurora Borealis gaat het om een periode van tweeënhalf jaar waarin de misstanden plaatsvonden, van juni 2020 tot december 2022.
Twee gezichten
Het OM verdenkt Michel K. en Paul W. van mishandeling met voorbedachten rade en eist de maximale straf van vijf jaar en vier maanden gevangenisstraf en een beroepsverbod van tien jaar en vier maanden. Vier medewerkers worden verdacht van het medeplegen van mishandelingen.
Paul W. toonde volgens medewerkers twee gezichten. Hij zou ervan genieten bewoners te straffen en was agressief. Maar naar ouders toe was hij heel beleefd en meelevend. Dat past ook bij het voorkomen van de zorgboerderij. Van buiten ziet Aurora Borealis er „keurig verzorgd uit. Met een mooie tuin erbij en alles netjes in de verf”, zei de rechter maandag. „Maar hoe ging het er binnen aan toe?”
Dat liet het OM maandag met videobeelden zien. In veel fragmenten spreekt Paul W. over bewoners en de behandelmethodes die hij gebruikt.
De tien bewoners hebben zware beperkingen, kunnen veelal niet praten en de meesten zijn cognitief niet ouder dan een jaar of vier. Michel K. en Paul W. beschouwden hen als mensen met een „eigen karakter”. „Die jongens zijn ontzettend lief. Maar ze hebben ook momenten dat het etterbakken zijn en dat ze lui zijn”, zei Michel K. in de rechtbank. De rechter: „U zegt dat niets werkt bij deze figuren. U noemt ze heel manipulerend.” Michel K.: „Dat zijn ze ook. Ze kunnen je het leven zuur maken.”
‘Satan van boven’
Michel K., die boven de zorgboerderij woonde, werd door medewerkers ‘Satan van boven’ genoemd. Medewerkers zeggen dat bewoners bang voor hem waren. In een video die het OM toont, is te zien hoe K. een bewoner een tuinborder induwt, op hem ligt en hem bedreigt.
K. zegt nu dat hij niet geschikt is om in de zorg te werken en heeft spijt van wat er gebeurd is. Paul W. geeft toe dat sommige dingen anders hadden gemoeten en zegt daar spijt van te hebben, maar „de intentie was altijd goed”.
Iris Djordjevic, de advocaat van Paul W., zegt dat zijn cliënt al sinds 1985 in de zorg werkt en een goede reputatie had. Ze laat ook videobeelden zien, met huiselijke en gezellige taferelen in de zorgboerderij. Paul W. wilde volgens zijn advocaat de bewoners „niet opsluiten en minder medicatie geven. Dat gaat niet zonder incidenten.” Volgens zijn advocaat zijn veel van de handelingen waar het tijdens de rechtszaak over gaat niet door hem gepleegd.
Lees ook
Zorgboerderij gesloten na fysieke en mentale mishandeling van ernstig gehandicapte patiënten
Bas Koster, advocaat van Michel K. vindt dat er geen sprake is van voorbedachten rade, het gedrag van K. was altijd een reactie op het gedrag van bewoners. „Hij plande het nooit vooraf.”
De zaal zat beide dagen vol met familieleden van slachtoffers en oud-medewerkers. Tijdens het bekijken van de beelden verlieten familieleden soms de zaal.
‘Volkomen afhankelijk’
De mishandelingen en vernederingen hebben grote gevolgen voor de slachtoffers en hun ouders, verklaarden de advocaten van zes van hen in de rechtbank. „Ouders hebben in het volste vertrouwen hun kinderen aan de zorg van de verdachten toevertrouwd”, zei Nelleke Stolk, advocaat van drie van de slachtoffers. „Ze hadden geen enkel idee wat zich achter de voordeur afspeelde. De slachtoffers waren volkomen afhankelijk van zorg. Ze hebben zich niet kunnen verweren. Ze konden niet vertellen wat ze hebben meegemaakt. De angst die ze hebben gevoeld is nauwelijks voorstelbaar.”
De advocaten van zes slachtoffers eisen een schadevergoeding van in totaal ruim 120.000 euro. De rechtbank doet op 18 juli uitspraak.
