GroenLinks-PvdA vooralsnog het grootst, maar Nederland maakt een ruk naar eurosceptisch rechts

Nederland maakt een ruk naar eurosceptisch-rechts, maar de PVV heeft donderdag bij de Europese parlementsverkiezingen zijn politieke tegenstanders niet verpulverd zoals bij de Tweede Kamerverkiezingen in november. De partij van Geert Wilders is als het om het aantal gewonnen zetels gaat met afstand de grote winnaar, maar is volgens de exitpoll van de NOS in een nek-aan-nek-race verwikkeld met GroenLinks-PvdA om de positie van grootste partij. In die exitpoll krijgt de linkse combinatie acht zetels, en de PVV zeven, maar die uitslag kan verschuiven als zondagavond de officiële Nederlandse resultaten bekend worden.

Voor de PVV is de winst van mogelijk zes zetels ten opzichte van 2019 een groot succes. De partij van Geert Wilders was jarenlang afwezig of onzichtbaar in het Europees Parlement, en komt nu met een grote Brusselse fractie terug. PVV-leider Geert Wilders zei donderdagavond in een eerste reactie „ontzettend blij” te zijn met „de grootste winst” ooit in het Europees Parlement. Tegelijkertijd kon Wilders zijn teleurstelling niet onderdrukken over de mogelijkheid dat GroenLinks-PvdA nipt groter wordt. De PVV-leider waarschuwde in de laatste campagneweek consequent tegen een overwinning van GroenLinks-PvdA en partijleider Frans Timmermans.

Symbolisch belang

De strijd om wie de grootste partij wordt is bij de Europese verkiezingen vooral van symbolisch belang omdat de partijen opgaan in grotere Europese fracties. De geforceerde tweestrijd tussen PVV en GroenLinks-PvdA, vooral aangezwengeld door Wilders, gaf de Europese campagne in de laatste week een extra stevige landelijke dimensie. Dat hielp wellicht mee bij de opkomst, die donderdag volgens onderzoeksbureau Ipsos I&O op 46,8 procent uitkwam, met afstand de hoogste opkomst bij Europese verkiezingen in decennia.

Wie naar de nieuwe verdeling van de Nederlandse zetels in het Europees Parlement kijkt, ziet dat de kiezer een stevige ruk naar eurosceptisch-rechtse partijen heeft gemaakt. Naast de zetelwinst voor de PVV komen BBB (2 zetels) en Nieuw Sociaal Contract (1 zetel) volgens de exitpoll voor het eerst in het parlement, en zou de eurokritische SGP zijn zetel behouden. Maar de pro-Europese partijen werden niet weggevaagd. GroenLinks-PvdA en VVD verliezen één zetel, D66 kan er één winnen, het CDA houdt het verlies beperkt, en Volt komt voor het eerst voor Nederland in het Europees Parlement.

De formerende partijen hadden, op de PVV na, geen al te beste avond. De VVD verliest licht. BBB mag met twee zetels redelijk tevreden zijn, maar de ene zetel voor NSC is ronduit teleurstellend. De partij van Pieter Omtzigt haalde bij de Tweede Kamerverkiezingen van november twintig zetels, maar daalde in de maanden daarna in de peilingen. Nu mag waarschijnlijk alleen NSC-lijsttrekker Dirk Gotink naar Brussel, terwijl concurrent CDA drie zetels weet vast te houden.

Uit kiezersonderzoek dat Ipsos I&O donderdag uitvoerde in opdracht van de NOS blijkt dat bij ongeveer de helft van de kiezers (44 procent) bij hun Europese stem de formatie van het nieuwe kabinet liet meewegen. Een kwart van de kiezers, vooral van PVV en BBB, stemde naar eigen zeggen vóór de nieuwe rechtse coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB, een vijfde juist tégen de coalitie (vooral de kiezers van GroenLinks-PvdA).

Nul of één zetel

Na zondag begint in Brussel het spel rond de fractievorming. Voor NSC en BBB worden de Brusselse onderhandelingen spannend. Beide partijen willen toetreden tot de grote christendemocratische fractie (EVP), waar het CDA al decennia actief is. De partij leek lange tijd geen bezwaar tegen toetreding te hebben, maar CDA-lijsttrekker Tom Berensen hekelde de afgelopen dagen de „eurosceptische of zelfs anti-Europese houding” van NSC en BBB. Daarover wil Berendsen eerst een „stevig gesprek” voeren.

Voor de PVV zal moeten blijken of het grote aantal zetels kan worden omgezet in Europese invloed. De radicaal-rechtse partijen in Brussel zijn verdeeld over twee fracties, de vraag is of zij één nieuwe fractie kunnen vormen met bijvoorbeeld het Rassemblement national van Marine Le Pen én Fratelli d’Italia van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. De PVV wil zo’n grote nieuwe fractie, maar Meloni zou ook kunnen investeren in haar huidige, meer gematigde ECR-fractie, die de nieuwe Europese Commissie straks misschien aan een meerderheid in het parlement kan helpen.

Vanuit de andere EU-lidstaten zal donderdag met grote belangstelling naar de Nederlandse exitpoll zijn gekeken. De PVV zal in Brussel indruk hebben gemaakt, maar het zal nog niet hebben gevoeld als de radicaal-rechtse mokerslag die zondag in Europa wordt gevreesd.

Delen





Mail de redactie