Op de kade aan de Donau in Regensburg staat een voetganger dinsdag ruimschoots onder het waterpeil. Met twee rijen mobiele damwanden wordt het water, dat ongeveer tot aan het middel zou komen, geweerd. De rivier kolkt met een ontzagwekkende snelheid voorbij. Over de eerste rij schotten golft het water steeds weer heen; door een sleuf in de tweede rij stroomt het water de straat op.
De constructie trekt veel bekijks. Mensen eten onbekommerd een ijsje in de zon of drinken witbier uit de fles. Een arts die met zijn vriendin is komen kijken, en niet met zijn naam in de krant wil, zegt met oog op de constructie: „Wij zijn Beieren, wij hebben de boel im Griff.”
Verderop langs de Donau heeft architect Rüdiger Schmid zijn kantoor. Het water raast pal onder de vensterbanken door, een pomp houdt het waterpeil binnenskamers op enkelhoogte. Schmid kijkt gelaten naar het natuurgeweld. Ook hij heeft vertrouwen in de maatregelen die de stad heeft genomen. „Het eerste hoogwater dat ik hier meemaakte was in 1988. In 2013 stond het water nog veel hoger, het waterbeheer was toen nog niet zo goed. Maar nu zijn we voorbereid.”
Na dagen van extreme regen in het zuiden van Duitsland is veel van het overtollige water via kleinere rivieren in de Donau beland. Het peil van de Donau bereikte dinsdagmiddag een piek in Regensburg en in het stroomafwaarts gelegen Passau, en zal pas op donderdag iets zakken, is de verwachting. „Regensburg gaat nog één, twee zeer spannende dagen tegemoet”, aldus de burgemeester van de stad, Gertrud Malz-Schwarzfischer (SPD). Het hoogwater in Regensburg en Passau is het staartje van de watersnoodramp die de afgelopen dagen aan vijf mensen in Beieren en Baden-Württemberg het leven kostte. Meerdere mensen worden nog vermist. De materiële schade is enorm.
Noodtoestand
In Passau, op de grens met Oostenrijk, is de noodtoestand uitgeroepen, ook omdat de rivier de Inn die in de stad in de Donau uitmondt eveneens overstroomt. Regensburg dankt zijn naam aan de rivier de Regen, die er in de Donau uitkomt. Op maandagavond evacueerde de stad zo’n tweehonderd inwoners die op een eiland tussen Regen en Donau wonen. Ook daar, langs de eilandoevers, staan de mobiele damwanden opgesteld. Maar de grond is dusdanig doorweekt dat die waterkering volgens het waterschap ieder moment kan worden weggespoeld. De bodem is „nat en sponzig als een drilpudding”, aldus burgemeester Malz-Schwarzfischer. In de nacht van dinsdag op woensdag lieten de hulpdiensten het waterpeil op de eilanden stijgen om de druk op de schotten te verminderen.
Regensburg gaat nog één, twee zeer spannende dagen tegemoet
Roland Ochs, een inwoner van het eiland, heeft maandagavond niet geheel vrijwillig zijn woning verlaten en logeert sindsdien bij vrienden. Nu staat hij gefrustreerd op de brug over de Donau om vandaar een indruk te krijgen van hoe zijn huis eraan toe is. Hij snapt wel dat het wonen op een eiland risico’s met zich mee brengt. „Ja, de wanden staan op slappe grond”. Maar hij heeft nu juist „waanzinnig veel stress” omdat hij zijn huis niet in mag, omdat hij niet weet of het al ondergelopen is en hij de pomp niet kan bedienen die hij al in stelling had gebracht.
Minister-president van deelstaat Beieren Markus Söder (CSU) was dinsdag in Regensburg om de situatie te bekijken. Hij beloofde alle getroffenen van de watersnood „snelle en onbureaucratische” hulp. Nog deze week zouden slachtoffers vijf- tot tienduizend euro kunnen krijgen voor de geleden schade. Uiteindelijk, zei Söder, zal er „100 miljoen plus x” beschikbaar zijn, oftewel, hoeveel er maar nodig is. Zulke gulle beloftes te kunnen doen komt Söder, en diens partijgenoot en CSU-lijsttrekker Manfred Weber in Brussel, vermoedelijk niet slecht uit zo kort voor de Europese verkiezingen.
Niet voldoende uitgerust
Maar, de Beierse zelfverzekerdheid ten spijt, op veel plekken was de situatie de afgelopen dagen niet im Griff. Juist in de plaatsen langs kleinere rivieren als de Günz, de Kammel, Mindel, Zusam of Ilm, waren gemeentes niet voldoende uitgerust tegen het snel stijgende water. In Pfaffenhofen aan de Ilm zei een bestuurder dat „we de strijd hebben verloren”. Op veel plaatsen konden mensen alleen nog per boot geëvacueerd worden, of moesten ze op hogere verdiepingen van hun huis wachten tot het water wegebde.
Lees ook
Zandzakken, pompen, bassins: het water tegenhouden was kansloos in Zuid-Duitsland
Söder zei weliswaar dat er meer moet worden gedaan om de klimaatcrisis te vertragen, maar hij meende ook dat niet met iedere extremiteit rekening kan worden gehouden. Dat klinkt alsof alle mogelijke voorzorgsmaatregelen zijn genomen. Dat is niet het geval: de aanleg van een aantal geplande dammen en uiterwaarden in Beieren kwam de afgelopen jaren niet van de grond, onder meer door weerstand van bewoners, boeren, natuurorganisaties en sommige politieke partijen. In 2014 maakte de regering in Berlijn een nationaal plan voor hoogwaterbestrijding. Van de 168 voornemens in dat plan waren er eind 2023 negen gerealiseerd.
In de middeleeuwse stad Regensburg is tien jaar, qua waterbeheer, een schijntje. De stad, in en om de Donau gebouwd, is er aan gewend eens in de zoveel jaar ondergelopen straten te hebben. Veel middeleeuwse huizen aan het water hebben extra hoge vensterbanken. „De mensen hier en in Passau zijn er relatief kalm onder”, zegt Marcel Holler van de Duitse rampenbestrijding Technisch Hilfswerk. „Het zijn hoogwaterroutiniers.” Het hoogwater in de kleinere rivieren is veel uitzonderlijker, zegt Holler. „De plaatsen aan de kleine rivieren zijn een stuk harder getroffen.”