„Uw brief raakte mij”, schreef demissionair minister van Rechtsbescherming Franc Weerwind (D66) dinsdag in een brief aan Nationaal Monument Kamp Vught, volgens de herdenkingsorganisatie. En dus blijft de voormalige SS-gevangenis van Kamp Vught toch intact.
Geert Wilders (PVV) en Ulysse Ellian (VVD) wilden de monumentale bunkergevangenis laten ombouwen om meer zwaarbeveiligde cellen te creëren voor topcriminelen. Het plan kreeg in februari een Kamermeerderheid, maar kreeg direct felle kritiek. Directeur Jeroen van den Eijnde van Nationaal Monument Kamp Vught verweet het de Kamer te hebben „ingestemd vanuit onwetendheid”.
Het Rijksmonument staat pal naast de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, een van de strengst beveiligde gevangenissen van Nederland, en heeft een beladen geschiedenis. In de Tweede Wereldoorlog stond op het terrein een SS-concentratiekamp waar tienduizenden mensen gevangen zaten. Ongeveer 12.000 Joden werden vanuit Vught weggevoerd en verzetsmensen werden in het kamp gefusilleerd.
Midden op het terrein staat de oude Bunkergevangenis waar het om draait. Binnen de muren zaten verzetsmensen vast, die tegen het einde van de oorlog werden doodgeschoten, en voltrok zich in 1944 ook een andere tragedie. In de benauwde cel 115 werden dat jaar in één nacht 74 vrouwen opgesloten, waarna 10 van hen door gebrek aan zuurstof overleden.
‘Onherstelbare schade’
Wilders en Ellian wilden het gebouw laten ombouwen zodat er acht nieuwe zwaarbeveiligde cellen in zouden komen. Verschillende herdenkingsorganisaties en de Rijksbouwmeester wezen op de „onherstelbare schade” die de beladen plek daardoor zou oplopen — en dat dit in „moreel, emotioneel en historisch opzicht” ongepast is.
De afgelopen jaren heeft de Bunkergevangenis gediend als opslagplaats, want ze is afgekeurd als gevangenis. Elke vijf jaar vindt er een sobere herdenking plaats van het Bunkerdrama.
In navolging van de kritiek dienden Wilders en Ellian vorige week een motie in met een ander plan. In plaats van het oorlogserfgoed te verbouwen stuurden ze erop aan de EBI uit te breiden met twaalf cellen om betere spreiding van topcriminelen mogelijk te maken. Ook daar zag een grote Kamermeerderheid heil in, waarna minister Weerwind van het eerdere plan af zag.
Lees ook Beroepscriminelen onderbrengen in een oude SS-gevangenis: is dat ‘moreel, emotioneel en historisch gezien’ onwenselijk?
Deal or no deal? Nu Donald Trump deze woensdag de hoge invoerheffingen daadwerkelijk heeft laten ingaan, is de periode aangebroken dat de ene na de andere minister landt in Washington DC om in onderhandelingen de hoge importheffingen voor hun land omlaag te krijgen.
Dreigen met vergeldende maatregelen kan rekenen op hard terugslaan van de Amerikanen, zo blijkt uit de escalatie tussen de VS en China die elkaar steeds hogere importheffingen opleggen. Trump laat graag zien dat China daar nu alleen in staat en verkondigt steeds luid dat al zeventig landen contact hebben opgenomen om te onderhandelen. Met de Vietnamese vicepremier zijn deze woensdag al gesprekken begonnen, Koreaanse en Japanse bewindslieden zijn onderweg.
Maar wat valt er voor ze te halen? Een opiniestuk dat Trumps belangrijkste adviseur op handelsgebied Peter Navarro dinsdag in Financial Times publiceerde kan daarbij als leidraad dienen. „Voor die wereldleiders die, na jaren van bedriegen, plots lagere heffingen aanbieden – weet dat dit nog maar het begin is”, schreef deze handelshavik uit de Trump-regering. „Het gaat ons niet om onderhandelen. Voor de VS is er sprake van een nationale noodsituatie die teweeg is gebracht door handelstekorten, veroorzaakt door een systeem dat is misbruikt.” Die woorden zouden kunnen impliceren dat er met onderhandelen betrekkelijk weinig te bereiken is.
Alles op tafel
Uit de regering van Trump komen ook andere signalen. Stephen Miran, hoofdeconoom in het Witte Huis, nodigde handelspartners uit om alles op tafel te leggen wat ze de VS kunnen bieden. „Een nauwe focus op alleen heffingen zal onvoldoende zijn om een deal te krijgen”, zei hij.
Lees ook
Wat wil Trump eigenlijk bereiken? En nog vier vragen over de importheffingen
De Amerikanen willen een einde maken aan alles wat zij beschouwen als oneerlijke handelsbelemmeringen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de btw die landen rekenen, veiligheids- en gezondheidseisen die landen aan producten stellen (geen vlees van dieren die hormonen hebben gekregen, geen gechloreerde kippen), exportsubsidies of het manipuleren van de eigen munt om exportgoederen goedkoper te maken.
Maar Miran mikt op meer. Hij roept andere landen op bij te dragen aan investeringen in de VS, bedrijven aan te moedigen hun productie te verplaatsen en grote uitgaven voor bijvoorbeeld defensie in de VS te doen om zo te betalen voor de Amerikaanse defensie-paraplu. De vraag die ieder land volgens hem moet stellen: ‘Wat hebben wij recent voor de VS gedaan?’
Minister van Financiën Scott Bessent zei eerder deze week dat hij hoopt dat „door goede onderhandelingen we de hoogte (van invoerheffingen) omlaag zullen zien gaan”.
En dan is er nog Elon Musk – de Teslamiljardair, geldschieter van Republikeinse campagnes en invloedrijk adviseur van Trump. Op X keerde hij zich de afgelopen dagen fel tegen Navarro – de architect van Trumps handelsbeleid. Musk maakte zich hard voor een vrijhandelsverdrag met de EU en schreef dinsdag dat „Navarro dommer is dan een zak stenen”.
Pressiemiddel
Voor de onderhandelaars uit andere landen is het zo lastig in te schatten waar ze op moeten inzetten. Per land verschillen die handelsbelemmeringen waar de VS over klagen. Trump spreekt over „maatwerkafspraken per land”. De hoge Amerikaanse invoerheffingen vormen zo een pressiemiddel dat andere landen, bondgenoot of niet, tot concessies moet dwingen.
Verschillende regeringen die nu een minister naar Washington hebben gestuurd, hebben al aangegeven wat voor concessies ze willen doen. En daar zitten grote verschillen tussen. Deze woensdag is de Vietnamese vicepremier Ho Duc Phoc als eerste in op bezoek voor een gesprek met Bessent. Een eerder aanbod van Vietnam om nultarieven in te stellen werden als bemoedigend, maar volstrekt ontoereikend bestempeld. Door onder andere Navarro werden dumpingpraktijken en het doorvoeren van producten uit China gehekeld. Vietnam kondigde direct maatregelen aan om dat laatste te voorkomen.
Japan heeft toezeggingen gedaan, maar dat zal vermoedelijk niet genoeg zijn
Zuid-Korea probeert de VS te paaien door investeringen te beloven. Zo zou het willen helpen de Amerikaanse scheepsbouw weer op te bouwen, nadat de VS in de afgelopen decennia bijna alle werven richting China en Zuid-Korea heeft zien verdwijnen. Ook besprak Trump naar eigen zeggen in een telefoongesprek met tijdelijk president Han Duck-soo de mogelijkheid voor investeringen van Korea in pijpleidingen voor lng in Alaska.
Japan heeft vergelijkbare toezeggingen gedaan, maar dat zal vermoedelijk niet genoeg zijn. Het land ligt onder grote druk van de VS vanwege de lage koers van de yen en de Amerikanen eisen dat de Japanse centrale bank yens zal opkopen om de munt te versterken en zo te helpen de dollar goedkoper te maken. De Japanse minister van Financiën Kato gaf aan bereid te zijn daarover te praten.
Europa
Welke concessies Europa wil doen, moet deze dagen nog blijken. Met een Europees aanbod om wederzijds voor veel goederen als auto’s, machines en chemicaliën een nultarief te rekenen, neemt de VS geen genoegen. Trump heeft al eerder aangegeven dat hij vindt dat Europa meer lng en olie van de VS moet kopen. Daar voegde hij dinsdag nog ‘het prachtige schone steenkool’ uit de VS aan toe. Hij plakte er zelfs een waarde van 350 miljard dollar op, waarmee het handelstekort in goederen van de VS direct zou zijn verdwenen. Ook grootschalige wapeninkopen in de VS zouden een manier vormen om de Amerikanen te paaien.
Lees ook
Het besef daalt in: voor de EU zijn importheffingen een drukmiddel, voor team-Trump een doel op zich
De EU neemt iets meer tijd en dreigt openlijker dan Japan, Zuid-Korea en Vietnam met vergeldingsmaatregelen. De EU zal in spanning afwachten of en hoe de eerste onderhandelaars uit de Aziatische landen iets kunnen bereiken.
Is Trump echt uit op deals? Waar neemt hij genoegen mee? Of valt hij voor de verleiding van 2.000 miljard aan jaarlijkse inkomsten uit invoerheffingen. Want dat is het bedrag dat hij dinsdag op de geschatte opbrengsten van de woensdag ingegane heffingen plakte. „Ik weet verdomd goed wat ik doe”, zei de Amerikaanse president. Nu is het aan de onderhandelaars van de handelspartners om dat te doorgronden.
Veel in de Nederlandse natuur is eetbaar, maar sommige soorten kun je beter niet opeten. Wat gebeurt er precies wanneer je een giftige plant hebt gegeten? Of wanneer je op de hei net op die ene adder trapt? Op welke giftige soorten moeten we in Nederland letten? En als je toch bent vergiftigd, is er dan nog wat aan te doen?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Eerder verdwenen al festivals als Parkpop, Tuckerville en, eind vorig jaar, Indian Summer. De afgelopen paar weken ging er ook een streep door Supercharged Festival in Zaandam, Graveland Festival in Hoogeveen, The Rock Circus in Den Bosch en Mañana Mañana in Laren (Gelderland). Het Katwijkse Haringrock gaat alleen nog door als indoor feest, festival Grasnapolsky slaat vanwege de financiële situatie een jaar over, en dancefestival Ground Zero houdt om die reden dit jaar nog een laatste editie, om er daarna definitief mee te stoppen.
Het is al vaak gezegd de afgelopen jaren, alles wordt duurder in festivalland: personeel, materialen, inkoop, energie, logistiek, vervoer, horeca, de artiesten. En die kosten blijven stijgen, zegt Berend Schans, directeur van brancheorganisatie Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF). „Vaak zijn de marges te klein en de risico’s te hoog. Het zijn de hoge kosten, maar het is ook steeds moeilijker om een vergunning te krijgen, en het traject om die wel te krijgen wordt ook steeds duurder, omdat je externe partijen moet inhuren om dingen uit te laten zoeken.” Of er deze zomer nog meer festivals op omvallen staan, wil Schans niet zeggen. „Ik ben geen onheilsprofeet. Maar ik wil wel zeggen: als je een organisator bent van een festival waar de marges niet zo groot zijn, dan is het logisch ondernemersgedrag om wel drie keer na te denken of je het wel door wilt laten gaan.”
Lees ook
Hema niet langer op Lowlands, wel Bol en Ikea – veranderen festivals in winkelcentra?
Kosten- en batencijfers voor popfestivals zijn er niet, maar Schans denkt dat die balans ongeveer hetzelfde zal uitslaan als voor podia. En daarvan maakte het CBS vorige maand bekend dat er weliswaar meer omzet was gedraaid in 2023, zo’n 6 procent, maar dat de kosten harder gestegen waren, namelijk met 9 procent.
Trendbreuk
Dankzij de problemen loopt het totale aantal festivals voor het eerst terug. Schans ziet het aantal festivals onder de leden van het VNPF slinken – organisaties die niet een jaar overslaan of een stap terug doen, maar in z’n geheel niet meer bestaan. Dat strookt met de cijfers van onderzoeksbureau Respons, dat in januari bekendmaakte dat er weliswaar 46 festivals bij kwamen in 2024, maar er ruim 100 mee ophielden. Dat maakt vorig jaar het eerste jaar in lange tijd (met uitzondering van de coronajaren) dat er minder festivals dan het jaar ervoor werden gehouden. En ook in 2025 verwachten de onderzoekers een daling.
Lees ook
Minder rock en vrouwen, meer dj’s en Nederlandstalig bij popfestivals
„Het is echt een trendbreuk”, zegt onderzoeker Martijn Mulder van Poplive, een onderzoeksproject van de Erasmus Universiteit in Rotterdam in samenwerking met de VNPF en organisator Mojo. „Niet alleen vanwege het grote aantal festivals dat stopt, maar ook vanwege het type festival dat er een punt achter zet. De afgelopen twee jaar zagen we een flink aantal dancefestivals annuleren, sinds afgelopen jaar zien we daarbij een heel groot aantal kleine, gratis toegankelijke en middelgrote popfestivals stoppen.” Het valt Mulder ook op dat het niet alleen meer de kleinere organisaties zijn die het moeilijk hebben, maar dat ook de grotere worden geraakt, zoals de Feestfabriek (Mañana Mañana), Friendly Fire (Tuckerville, Indian Summer) en Mojo (The Rock Circus). „Daaruit blijkt dat een organisatie met meer financiële slagkracht niet meer voldoende is, deze festivals hebben uiteindelijk te weinig tickets verkocht. Je zag het zelfs bij Down The Rabbit Hole, dat dit jaar veel later uitverkocht was dan voorgaande jaren.”
Kieskeurige ticketkopers
Naast de gestegen kosten en regeldruk, ziet Mulder nog een oorzaak voor de moeilijkheden: „De kaartverkoop verloopt veel moeizamer. Mensen wachten langer met tickets kopen en worden kieskeuriger, omdat die tickets steeds duurder zijn. En in zo’n markt kiest men liever voor een premium-product dan voor een festival waarvan je nog moet afwachten wat je krijgt; liever één keer veel geld uitgeven aan Lowlands dan voor datzelfde geld vier keer naar een kleiner festival met minder bekende namen.”
Lees ook
Van barpersoneel tot tourbussen: festivals hebben tekort aan alles
Zorgelijk? „Deels is het gewoon marktwerking en is het ook een logisch proces na de extreme groei van de sector tussen 2005 en 2019”, zegt Mulder. „Maar het kan wel zorgelijk zijn als er straks een heel uniform, hoogdrempelig aanbod overblijft. Dat Lowlands 350 euro kost is op zich niet erg, het wordt pas zorgelijk als er geen gratis of betaalbare alternatieven meer zijn.”
