Hij moet de medicijnen soms „van heinde en verre” halen om te zorgen dat de patiënten aan de balie het juiste middel meekrijgen. Lukt dat altijd? Apotheker in het Erasmus MC en bestuurslid van de vereniging voor ziekenhuisapothekers NVZA Jan-Dietert Brugma laat een lange pauze vallen. Nee, het lukt niet altijd.
Want naast de voorkeursmiddelen raken ook de alternatieven daarvoor op: steeds meer fabrikanten halen essentiële geneesmiddelen van de Nederlandse markt, waardoor er steeds minder alternatieven beschikbaar zijn om de aanhoudende medicijntekorten op te lossen. Dat blijkt uit een inventarisatie van de NOS. Verzekeraars hanteren een zogenoemd ‘preferentiebeleid’, of voorkeursbeleid, waarbij zij voor vergelijkbare medicijnen één leverancier – de goedkoopste – aanwijzen die vergoed wordt. Dat is volgens critici een oorzaak van de tekorten: iedereen gebruikt hetzelfde merk, fabrikanten kiezen voor goedkope productielocaties in Azië met lange aanvoerlijnen, en de lage prijzen maken Nederland voor fabrikanten minder interessant dan andere Europese landen.
Leveranciers van niet-preferente medicijnen maken vervolgens wel jaarlijkse kosten voor handelsvergunningen, maar kunnen hun middel dus amper verkopen in Nederland – slechts als alternatief bij een tekort van het preferente middel. Sinds 2015 halveerde het aantal beschikbare middelen in Nederland, volgens cijfers van branchevereniging Bogin.
De tekorten zijn er al jaren en worden steeds ernstiger. Dat zou kansen kunnen bieden voor leveranciers van niet-preferente middelen, maar het gat om in te springen is weer niet genoeg voor een rendabele bedrijfsvoering. En dus vertrekken steeds meer fabrikanten van de Nederlandse markt. „Aanwezigheid op de Nederlandse markt wordt steeds meer een bedrijfseconomisch risico”, zei voorzitter van Bogin Jean Hermans woensdag tegen de NOS.
En dat merkt de apotheker, als die vanwege weer een tekort op zoek moet naar alternatieven. „Die alternatieven verdwijnen”, zegt Feyzullah Mermi, apotheker in Den Haag en ook werkzaam bij apothekersbranchevereniging KNMP. „Neem astmamedicijn salbutamol. De twee preferente leveranciers hebben dat niet meer. De twee alternatieve leveranciers zijn onlangs vertrokken.”
De optie die dan overblijft: import. Steeds vaker kijken Mermi en Brugma naar het buitenland voor medicijnen. En wel „overal waar ze het nog hebben”, zegt Mermi. „Dat kan in Frankrijk zijn, maar ook in de VS het Verenigd Koninkrijk of Japan.” Brugma heeft dagelijks „vijf medewerkers rondrennen die niets anders doen dan tekorten oplossen”. Dat kan, zegt hij, omdat hij in een academisch centrum werkt – “voor de gemiddelde apotheek is dat niet betaalbaar”.
Maar import brengt ook weer nieuwe moeilijkheden met zich mee: als een product eenmaal van de Nederlandse markt verdwenen is, is het hier ook niet meer geregistreerd. „Als ik een alternatief uit Duitsland haal, heeft dat geen code waaraan ik het kan hangen in mijn computersysteem voor medicatiebewaking”, zegt Brugma. Dat zorgt voor extra handmatige administratie. „Eerst moet je iets zien te importeren, dan moet je het veilig weten te verstrekken en registreren en dan moet je het nog vergoed zien te krijgen. Zo stapelt het werk zich op, terwijl we al te weinig personeel hebben in de hele sector.”
Bedenker van het preferentiebeleid Henk Eleveld wees vorig jaar in NRC op andere oorzaken van het medicijntekort, zoals tekorten aan grondstoffen, en meende dat het preferentiebeleid geen hoofdoorzaak van de tekorten zou zijn. Ook Zorgverzekeraars Nederland wijst nu naar grondstof- en transportproblemen. Nog niet gepubliceerd onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat de NOS wist te bemachtigen, laat echter wel een causaal verband zien tussen het preferentiebeleid en de tekorten. Tekorten van medicijnen die als voorkeursmiddel werden aangewezen, zouden binnen drie maanden zijn gestegen met 8,1 procent. En fabrikanten die de voorkeur misliepen, haalden hun medicijn van de Nederlandse markt.
Lees ook
Speciaal beleid dat medicijnkosten moest drukken, zorgt nu mogelijk voor tekorten. Werkt het systeem nog?
