Maria van Hongarije was veel meer dan de zus van Karel V

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Regentes der Nederlanden Josephine Rombouts schrijft over onderbelichte prestaties van opmerkelijke vrouwen. Deze week: de ‘nederige dienares’ die keizerlijke decreten negeerde.






Maria van Hongarije (olieverf op paneel, (1550-1560, diameter 9 cm), van een onbekende schilder, in bezit van het Rijksmuseum in Amsterdam.
Maria van Hongarije (olieverf op paneel, (1550-1560, diameter 9 cm), van een onbekende schilder, in bezit van het Rijksmuseum in Amsterdam.

‘Neem nu bijvoorbeeld Maria van Hongarije.” Niet direct mijn eerste keus, want er gaat in mijn hoofd maar een heel bescheiden belletje rinkelen bij het horen van haar naam. Maar Ger Jochems, voormalig journalist/programmamaker bij de VPRO en mijn oom, noemt haar met enthousiaste vanzelfsprekendheid.

We zitten onder hoge platanen op het terras bij het Utrechts Archief, waar ik zojuist een lezing heb gegeven over de invloed van de achttiende-eeuwse schrijfster Belle van Zuylen op mijn schrijfwerk. We praten na over Belles politiek getinte oeuvre, komen op Anna Maria van Schurman, die alleen van achter een gordijntje college mocht volgen aan de Universiteit van Utrecht, en over de hordes die vrouwen moesten nemen om een rol te kunnen spelen in het publieke leven.

Mijn oom is ook de man van Agnes Jongerius, voormalig voorzitter van de FNV en tegenwoordig Europarlementariër, en hij mijmert hardop: „Als ik me nou Agnes voorstel, iemand met haar karakter en kwaliteiten, die steeds achter een gordijntje zou moeten zitten en zich in bochten wringen om maar geen aanstoot te geven, dan vraag ik me af hoe dat zou werken.”

„Enne, Maria van Hongarije?” Want om nu te zeggen dat ik ondertussen begrepen had wat die in het verhaal deed, is overdreven.

„Maria van Hongarije was van 1530 tot 1555 regentes in de Nederlanden voor haar broer Karel V”, vult mijn gespreksgenoot gelukkig eerst dit hiaat in mijn kennis van de vaderlandse geschiedenis op. „Ze ging de geschiedenis in als het jongere zusje van de keizer, die van hem weinig bevoegdheden kreeg, en zich door haar politieke onervarenheid moest laten leiden door de Nederlandse raadslieden. Ik heb ooit de wetenschapper geïnterviewd die onder de loep heeft genomen of dat beeld klopt.”

We zetten het gesprek een paar weken later voort in zijn huis, met tussen ons in het boek van historica Laetitia V.G. Gorter-van Royen. Zij is de eerste die systematisch de brieven tussen de keizer en zijn zuster heeft bestudeerd. Brieven waarin Maria aan haar broer schrijft: „Mijnheer, mijn persoontje is niet geschikt om U erg veel goede diensten te kunnen bewijzen, hoewel de wil er wel is. Ik hoop dat U mij tot aan de dood uw nederige dienares en slavin zult weten.” Gorter-van Royen ontdekte dat dezelfde nederige dienares de keizer ook vertelt dat ze het pakket voor hem bestemde brieven van de ambassadeurs uit Engeland vast heeft geopend – en haar mening over de inhoud gelijk meestuurt.


Dit vind ik wel een moment om Agnes te vragen wat haar ervaringen zijn, herkent ze iets in het verhaal van Maria van Hongarije? Is het in onze tijd nog moeilijk om als vrouw aan een vergadertafel je stem te laten horen? Ze denkt even na.

„Kijk, ik ben nu 62 en ik draai al een tijdje mee. Er zijn niet veel dingen die me nog van m’n stuk brengen. Maar iets wat me in het begin erg opviel, was dat als ik een voorstel of een oplossing inbracht en een man ná mij daarop inhaakte, dat dan de rest van de vergadering die man werd aangehaald. Het kwam zo vaak voor dat ik me afvroeg: wat gebeurt hier eigenlijk? Word ik over het hoofd gezien?”

Hoe ging je daarmee om?

„Ik ging door op de inhoud, want daar gaat het voor mij om. Je wilt ook geen zeikerd zijn. Ook als ze ‘ach meisje’ zeiden, negeerde ik dat.”

Wát zeiden ze?

„Oh, dat verbaast je? Ja hoor, regelmatig, als ik iets zei dat iemand niet zinde. Wat ik vaak te horen krijg als ik mensen ontmoet, is: ‘In het echt bent u best aardig.’ Ik weet niet waarom ze aannemen dat ik niet aardig ben. Omdat ik een mening heb, omdat ik mijn werk doe in de politiek? Mannen heten dan slagvaardig, besluitvaardig, scherp. Vrouwen zijn dan bozig, schel, niet aardig.”

„Koningin Maria is levendig en amusant…”, leest Ger voor uit de studie van Gorter-van Royen. „Verzot op luxe, klein, lelijk, hooghartig, harteloos en wraakgierig. De Hongaren verafschuwen haar, zij veroorzaakt allerlei problemen voor haar man. Ze haat de Venetianen.” Dit schreef de Venetiaanse gezant die in 1514 aan het Hongaarse hof kwam. „Zij rijdt de hele dag op steigerende paarden, houdt van feesten en lekker eten op ieder uur van de dag, zodat zij de ene indigestie op de andere stapelt wat de oorzaak is van haar onvruchtbaarheid.” Agnes knikt: „Nog steeds herkenbaar. Vrouwen worden op veel meer aspecten aangesproken dan mannen. Op hun uiterlijk, kleding, stem. Bij vrouwen wordt er veel meer bijgehaald.” Maar tijden en meningen veranderen, zegt ze stellig. „Dat mannen mijn plannen aan een ander toeschrijven, gebeurt nu niet meer. Er is ook al heel lang niet meer ‘ach meisje’ tegen me gezegd.”

Karaktervastheid

Gorter-van Royen toont aan dat Karel de voormalig koningin van Hongarije uitgebreide bevoegdheden gaf en dat haar nederige uitroepen worden afgewisseld met passages waaruit blijkt dat ze zelfstandig handelt, en ook wel tegen zijn decreten in, waar hij haar meestal gelijk in geeft. Tien jaar later schreven de Venetiaanse gezanten: „Haar karaktervastheid valt niet hoog genoeg te prijzen. Zij bezit ook een grote lichamelijke kracht. Zodra de regeringszaken het toelaten, stijgt zij te paard en gaat op jacht. Sinds lange tijd al is er waarschijnlijk geen vrouw te vinden die ergens beter in is dan zij, vooral niet op het gebied van de paardrijkunst.”

Europa was een vat vol tegenstrijdige belangen en vorstendommen met een kort lontje, een strijdtoneel waarop Maria ook nog eens de Battle of the Sexes moest zien te overleven. Het ene moment wendde ze zich tot haar broer als een gelijkwaardige gesprekspartner: „Het lijkt mij dat de Franse koning meer zijn emoties dan zijn verstand gebruikt door zijn leger, dat zover gevorderd was in Luxemburg, te splitsen.” Maar even later schreef ze weer als een klein meisje: „Mijnheer, ik vrees dat ik weer te ver ben gegaan. Ik hoop dat u mij wilt vergeven. Het was mijn ijver, die me ertoe bracht en mijn dwaasheid, waar ik meer gebruik van maak dan zou moeten.”

Ik moet opeens denken aan de bruiloft van Ger en Agnes. Voor een interview had Ger een paar jaar eerder FNV-voorzitter Lodewijk de Waal uitgenodigd, maar die kon niet. „Wat is er mis met Agnes Jongerius, waarom vraag je haar niet?”, vroeg de voorlichter. „Niks”, zei Ger, beschaamd dat hij nog nooit van haar had gehoord. Hij nodigde haar uit en de rest is geschiedenis. Tijdens het huwelijksfeest lieten ze de opname van dit interview horen. Eerst gingen professioneel de vragen en antwoorden heen en weer, toen begonnen ze steeds onsamenhangender te stamelen. „Hebben ze dit echt uitgezonden?”, vroeg ik verbaasd aan mijn tafelheer, Harry Jekkers. „Nee joh, dit is een grap. De technici hebben het zo gemonteerd.”

„Ik ben er zeker van dat u dat niet zonder te lachen hebt neergeschreven”, vertrouwde Karel zijn zuster toe, „en ik moest ook lachen toen ik het las.” Deze twee Habsburgse vorsten bevonden zich in een roerige tijd van verbeten oorlogen en moesten ook nog hun genderrollen zorgvuldig uitspelen. Ze wierpen daarvoor het machtigste wapen in de strijd dat ze konden vinden: humor. Karel aan Maria: „Ik schrijf u dit alles om te lachen en om onszelf belachelijk te kunnen maken, want dat heb ik erg nodig.”

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.