Meer dan dertig jaar stuurde Bernard Pivot (1935-2024) de Franse televisiekijker van de bank naar de boekhandel. Dankzij zijn programma’s Apostrophes en Bouillon de culture kochten miljoenen mensen een boek van een schrijver die hij in zijn literaire salon had geïnterviewd. Nog onbekende Franse schrijvers werden in één klap beroemd, buitenlandse auteurs die Frans spraken werden met égards én kennis van zaken ontvangen, presidenten kwamen spreken over hun favoriete auteurs. Geen uitgever die niet alles op alles zette om zijn auteur bij Pivot in de uitzending te krijgen.
Wat was zijn geheim? Hij was vrolijk, enthousiasmerend, geestig en niet bang. Achter zijn bril, die hij driftig op en af zette, straalden zijn ogen – van bewondering, van oprechte nieuwsgierigheid. Pretentieus? Zeker niet. Hij liet zich er niet op voorstaan een ‘intellectueel’ te zijn, ook al deed hij decennia van zijn leven niet anders dan lezen. Hij hield, net als de gewone Fransman, van voetbal, versloeg wedstrijden voor radio en tv. En, heel belangrijk in Frankrijk: hij was ‘amateur de vin’ en bezat zelf een wijngaard.
Leeskoning
Pivot werd geboren in een middenstandsgezin in Lyon, waar zijn ouders een kruidenierswinkel dreven. Tijdens de oorlog zat zijn vader gevangen, zijn moeder, zus en tantes verhuisden naar de Beaujolais, waar Pivot opgroeide tussen de wijngaarden. Op school was hij een middelmatige leerling, alleen in Frans was hij goed, sport was zijn meest geliefde vak. Na zijn eindexamen werd hij journalist, ‘courriériste’ zoals hij zelf bleef zeggen, eerst bij Le Figaro littéraire.
In 1975 lanceerde hij het fameuze literaire tijdschrift Lire, dat nog steeds bestaat. Kort daarna begon zijn televisiecarrière als ‘Roi Lire’, leeskoning. In 1973 begon hij met Ouvrez les guillemets, vanaf 1975 presenteerde hij iedere vrijdagavond Apostrophes en van 1991 tot 2001 Bouillon de Culture. In 1985 lanceerde Pivot de Championnats de France d’orthographe, een programma waarin het grote publiek vragen werden gesteld over de Franse taal en grammatica, gevolgd door een Grande Dictée. Ook die formule is tot op de dag van vandaag in Frankrijk heel populair.
In 2001, toen Pivot stopte met zijn literaire programma op televisie, sprak historicus Pierre Nora al van ‘nationale rouw’. Maar dat was te vroeg: Pivot ging door, maar anders. Hij ging boeken schrijven. Geen memoires, dat was niets voor hem. Zijn herinneringen gaf hij een andere vorm, bijvoorbeeld als ABC, zoals zijn Dictionnaire amoureux du vin, of in de vorm van korte beschouwingen over de woorden van zijn leven (Les mots de ma vie) of in interviewvorm (Le métier de lire). Zo’n twintig schreef hij er, over de Franse taal, over zijn passies, over zijn jeugd. Hij ging fanatiek twitteren: over literatuur, voetbal, wijn, over de Franse taal en literatuur, meer dan 900.000 volgers lazen hem. Bovendien werd hij gekozen tot lid van de Académie Goncourt, de jury die ieder jaar de Prix Goncourt kiest, een invloedrijk forum waarvan hij in 2014 voorzitter werd.
Augustin Trapenard, de presentator van La grande librairie, het Franse boekenprogramma van nu, bracht in zijn recente uitzending de motto’s van zijn geliefde de voorganger in herinnering. In een van zijn laatste boeken, Mais la vie continue…, had Pivot – toen in de tachtig – ze op een rijtje gezet: ‘Nooit klagen. In een goed humeur zijn. Nieuwsgierig blijven. Me niet isoleren. Genieten. Dromen. Doorgaan.’
