Hoe natuurbeheerders in Afrika ook iets anders worden: folteraars, of grenswachten

Posted on April 30, 2024 by admin

Voor de Britse pers is het duidelijk: African Parks is het troetelkind van prins Harry. Eerst was hij vijf jaar ‘president’ van deze ngo, die 22 natuurparken in Afrika runt met een totaal oppervlak van vijf keer Nederland. Vorig jaar werd hij lid van de internationale raad van bestuur, een post met meer verantwoordelijkheid. Al het nieuws over African Parks (AP) wordt dan ook aan hem gekoppeld.

‘Dodental stijgt tot 7 bij olifantenproject rond ngo prins Harry’, kopte de Britse krant The Guardian bijvoorbeeld in februari. Na de verhuizing van 263 olifanten van het nationale park Liwondo in Zuid-Malawi naar het noordelijker gelegen park Kasungu in 2022, waren zeven mensen omgekomen bij meerdere confrontaties met olifanten. Volgens The Guardian vond de verhuizing plaats voordat het hek met elektrische bedrading rond Kasungu helemaal af was, waardoor olifanten zó het park uitliepen en omwonenden aanvielen.

‘Ik werd verkracht door een ranger van Harry’s Afrika-liefdadigheidsclub’, kopte The Mail on Sunday kort ervoor. Eigen onderzoek van de krant had een lijst opgeleverd van wandaden begaan door AP-rangers in Congo-Brazzaville tegen de Baka, vroeger wel pygmeeën genoemd, die bij een door AP beheerd park wonen. Louter het verzamelen van honing, zoals de Baka al eeuwen deden, was goed voor een vernederende en traumatiserende afranseling door rangers.

Vorige week zondag voegde The Times zich in de rij met het artikel ‘Druk op prins Harry na nieuwe claims van martelingen van Afrikaanse liefdadigheidsclub’. De aanleiding dit keer: de verschijning, enkele dagen daarvoor, van Ondernemers in het wild – Het ontluisterende verhaal van een club witte weldoeners in Afrika, een boek van de Nederlandse journalist Olivier van Beemen.

Prins Harry helpt mee met het omduwen van een olifant, die net een kalmeringsmiddel heeft gekregen.

Foto Frank Weitzer/Camera Press/African Parks

Van Beemen deed ruim drie jaar onderzoek en sprak met ruim 250 bronnen, onder wie rangers, ex-rangers en omwonenden van een aantal door AP beheerde parken in Zambia, Malawi, de Democratische Republiek Congo (DRC) en Benin. Het boek is een aanklacht tegen de uitwassen bij de strijd van AP-rangers tegen veronderstelde stropers, onder wie vissers en houtsprokkelaars. Tegelijkertijd staat het boek vol kritiek op de vorm van natuurbeheer die overal in Afrika wordt toegepast en wel fortress conservation wordt genoemd: een hek zetten om een beschermd natuurgebied om olifanten, giraffes, leeuwen en andere dieren binnen te houden, en om mensen buiten te houden, ook al leefden die al eeuwen tussen de dieren.

Lees ook
Arabieren willen als ze gaan jagen in Tanzania geen koeien en Maasai zien’

Dat beleid ontstond in de koloniale tijd. Zo werden al in 1959 alle Maasai, die hun vee tussen de antilopen en de gnoes lieten grazen, uit het nationaal park Serengeti in Tanzania verdreven. Het wildpark van bijna 15.000 vierkante kilometer is een van de bekendste in Afrika. Ze mochten wel leven rond de immense Ngorongoro-krater verderop, een natuurpark dat ook erg in trek is bij toeristen – totdat de regering besloot dat er te veel mensen woonden. Zij begon in 2022 met omstreden hervestigingsbeleid in de hoop zo’n tachtigduizend Maasai onder te brengen in zuidelijker gelegen dorpen.

‘Zebra’s stemmen niet’

Het was niet het Britse, maar het Nederlandse koningshuis dat een rol speelde bij de oprichting van African Parks. De steenrijke Paul Fentener van Vlissingen, destijds topman van de Steenkolen Handels Vereeniging (SHV), nog altijd een miljardenbedrijf dat veel handel drijft in fossiele brandstoffen, wilde zich inzetten voor het natuurbehoud in Afrika. Vooral de door stropen bedreigde dieren – olifanten, neushoorns – moesten volgens hem bescherming krijgen.

Koningin Beatrix wist dat en nodigde hem in 1999 uit voor een diner met de Zuid-Afrikaanse president Nelson Mandela, die toen op staatsbezoek was. De prioriteit van Mandela’s regerende ANC lag bij mensen, woningen en banen, niet bij natuurbeheer, legde de president uit. „Komt dat omdat zebra’s niet stemmen?”, reageerde Fentener van Vlissingen naar eigen zeggen, waarop Mandela hard zou hebben gelachen en hem het groene licht gaf voor een project met natuurbeheer, grenzend aan het nationaal park Marakele in Zuid-Afrika. De miljardair investeerde er naar eigen zeggen 25 miljoen dollar (omgerekend met de koers van nu zo’n 23,3 miljoen euro) in, vooral om landerijen op te kopen van boeren in die omgeving. ‘Zijn’ park ging open in 2003, met prins Bernhard en Mandela op eerste rij.

In de twintig jaar die sindsdien verstreken, waarvan de in 2006 overleden Fentener van Vlissingen slechts de beginjaren meemaakte, wist AP, wier hoofdkantoor nog altijd in Johannesburg ligt, twaalf landen ervan te overtuigen het beheer over nationale parken over te dragen. De begroting groeide tot 100 miljoen euro per jaar. Dat geld is afkomstig van rijke filantropen, grote donoren als de EU, en in Nederland onder andere de Nationale Postcode Loterij.

De militarisering van het natuurbeheer kan echter tot excessen leiden, merkte Van Beemen. In het nationaal park Garamba in de Democratische Republiek Congo, dat AP sinds 2005 in beheer heeft, „gelden andere wetten dan daarbuiten”, vertelde ex-ranger Etienne Koliwa hem bijvoorbeeld. „Daar gelden de mensenrechten niet meer.” Sterker: „Als je de mensenrechten vooropstelt, krijg je een slechte naam onder je collega’s en riskeer je ontslag.”

500 dollar per stroper

Koliwa joeg tien jaar op allerlei stropers in en om Garamba, van lokale vissers tot zwaar bewapende professionals die het op olifanten hebben gemunt vanwege het ivoor. Hij spreekt over stropers als „de vijand” die „geneutraliseerd” moet worden. In het park werden zij gemarteld. Extra stimulans vormen de premies die rangers kregen: elke uitgeschakelde stroper, dood of levend, levert de patrouille 500 dollar op, elke in beslag genomen kalasjnikov nog eens 200 dollar.

De lokale bewoners haten hem erom. „De bevolking is nog steeds bang voor me”, zei hij tegen Van Beemen. „Ik heb daardoor geen vrienden binnen de gemeenschap.”

In Zambia sprak Van Beemen ook met ex-rangers die openlijk vertellen over martelingen. Zo wordt de martelmethode kampelwa gebruikt (de schommel). Daarbij wordt een veronderstelde stroper met handen en voeten op de rug gebonden en zo aan een stok gehangen.

„Dan draai je hem rond terwijl je hem slaat. Lang duurt dat niet, omdat het heel veel pijn doet”, vertelt ex-ranger Foster Kalunga hem, die tot 2022 in het nationaal park Liuwa Plain werkte. „Als hij daar hangt, zegt hij alles wat je wilt, ook dingen die hij niet weet.” Ofwel: onschuldigen zeggen soms toch dat ze hebben gestroopt.

African Parks weigerde Van Beemen in eerste instantie elke medewerking, om uiteindelijk één interview met topman Peter Fearnhead toe te staan en een bezoek aan één park. In de wederhoor – onder meer bij de voorpublicatie in weekblad De Groene Amsterdammer en bij de podcast van Van Beemen – zegt AP een „zero-tolerancebeleid” te voeren tegen mensenrechtenschendingen. Ook zou de organisatie niets weten van de kampelwa-martelmethode. Donoren als de Europese Commissie, de Amerikaanse hulporganisatie USAID en de Wereldbank lichten de organisatie bovendien geregeld door, aldus AP. „Overeenkomsten met deze publieke instellingen zouden niet gesloten zijn als deze grondige onderzoeken systeemproblemen aan het licht hadden gebracht waarvan Van Beemen African Parks nu beschuldigt.”

Wat Van Beemen alleen al beschrijft over martelingen zou reden genoeg moeten zijn voor organisaties als de Nationale Postcode Loterij om te stoppen met sponsoring, zegt Bram Büscher, hoogleraar ontwikkelingssociologie aan Wageningen University. „Die zijn niet goed te praten.”

Büscher doet al jaren onderzoek naar het natuurbeheer in Zuid-Afrika en werkte aan een groot onderzoek over de gevolgen van de militarisering van natuurparken in Brazilië, Indonesië en Zuid-Afrika. India laat zien dat het ook anders kan, zegt hij. „Daar zijn natuurparken met tijgers, waar géén hek omheen staat, waar lokale bewoners samen met de natuur leven. Ook in die parken wordt gepatrouilleerd, en er staan hoge straffen op stropen. Maar het komt minder vaak voor, wellicht omdat er een breder gedragen besef is dat natuurbeheer belangrijk is voor het land en nationale parken een bron zijn van nationale trots.”

Vergelijkbare Afrikaanse voorbeelden zijn „op één of twee handen te tellen”, zegt hij. „In Namibië, ten noordoosten van het nationaal park Etosha, zijn er interessante voorbeelden van gemeenschapsnatuurbeheer. En in Zuid-Afrika wordt nu het nationale park Grasslands ontwikkeld volgens dit concept, langs de grens met de bergstaat Lesotho. Wie daar woont, mag er blijven en wordt echt betrokken bij het beheer van het park.”

Harry werd afgelopen jaar lid van de internationale raad van bestuur van African Parks.

Foto Frank Weitzer/Camera Press/African Parks

Büscher noemt het convivial conservation, verbindend natuurbeheer, een concept dat hij met onderzoekers uit zes landen en vier continenten heeft ontwikkeld. „Dat slaat erg aan, merken wij.” SAN-parks, het overkoepelend orgaan voor wildparken in Zuid-Afrika, dat Grassslands nu samen met het Wereld Natuur Fonds opzet, „heeft ons anderhalve maand geleden laten weten dat dit concept waarschijnlijk een grote rol gaat spelen in de Visie 2040, het beleid voor de komende jaren. Heel positief.”

Jihadisten

African Parks zegt op zijn website ook met de lokale gemeenschappen samen te werken en wijst op de ruim vierduizend mensen die het in dienst heeft. Zo stimuleert de organisatie honingverzamelaars in de bufferzone rond het Rwandese park Akagera. Dit is financieel gezien het succesvolste park van AP en het enige dat zich bijna geheel zelf kan bedruipen met inkomsten uit toerisme.

President Patrice Talon van het West-Afrikaanse Benin, vol bewondering voor de autoritair regerende president Kagame van Rwanda, was bij zijn bezoek aan Akagera in 2016 zo onder de indruk dat hij AP het beheer gaf over twee parken in het noorden van Benin. Die parken kampen inmiddels met infiltraties vanuit Burkina Faso en Niger door zwaar bewapende jihadisten, waardoor de rangers de facto ook aan grensbewaking en terreurbestrijding doen, hoewel ze daar niet voor zijn opgeleid. Begin februari 2022 kwamen er bij zo’n confrontatie acht rangers om en werden er twaalf gewond.

Lees ook
Voor het wilde dier moet alles wijken

Van Beemen, die onderzoek deed in Benin en het land werd uitgezet op beschuldiging van spionage, schrijft dat onder de voorganger van AP in Benin, de nationale organisatie Cenagref, het zo slecht niet was gesteld met het natuurbeheer. Zij had in elk geval een betere relatie met de omwonenden, wier vee destijds nog wel eens in het park mocht grazen.

Hoogleraaar Büscher: „Natuurbeheerders als African Parks zeggen dat hun strenge anti-stroopbeleid duidelijkheid verschaft, waar dier en mens baat bij hebben.” Daardoor zou alle betrokkenen weten waar ze aan toe zijn en worden dieren gered. „In de praktijk blijkt juist vaak dat waar de grenzen wat vager zijn, en er over zaken te praten valt, de onderlinge relaties beter zijn.”

Toch hebben parken zonder hekken ook nadelen, blijkt ook uit de slachtoffers die de olifanten in Malawi maakten. „In India komt het voor dat dorpelingen een tijger omleggen als die een mens heeft aangevallen”, erkent Büscher. „Daar heb ik geen enkel probleem mee, dat hoort er bij. Hetzelfde geldt voor een lokale gemeenschap die op traditionele wijze een walvis ombrengt.”

Mede daarom vindt hij de terugkeer van de wolf in Nederland zo interessant. „In plaats van te denken: laten ze in Afrika de problemen met leeuwen maar oplossen, moeten we nu zelf nadenken over hoe we met grote roofdieren kunnen samenleven.”

Ondernemers in het wild – Het ontluisterende verhaal van een club witte weldoeners in Afrika. Olivier van Beemen, uitgeverij Prometheus, 2024, 328 pagina’s. In Pakhuis De Zwijger is er op 15 mei een debatavond over natuurbeheer in Afrika, naar aanleiding van dit boek.

Opinie | NSC, Nieuw Sociaal Geknakt

admin
November 23, 2024
0

In de praktijk heeft de kiezer vaak ongelijk. Volgens het cliché is het omgekeerd, maar bekijk alle nieuwe politieke partijen sinds de eeuwwisseling en zie het resultaat. Ik maakte een lijst en kwam tot zestien nieuwe partijen die sinds 2000 door professionele media en opiniepeilers relevantie werden toegekend.

Leefbaar Nederland, de LPF, de Partij voor de Dieren, Trots op Nederland, 50Plus, Forum voor Democratie, Volt, Nieuw Sociaal Contract, etc.

Vaak gevormd uit betrokkenheid bij de democratie: burgerzin. Ze debatteerden onderling, schreven beginsel- en verkiezingsprogramma’s, ze presenteerden hun leider – Pim Fortuyn, Peter R. de Vries, Rita Verdonk, Pieter Omtzigt, etc.

Daarna volgde doorgaans een periode van populariteit – meestal alleen in peilingen, soms ook op verkiezingsdag. Vervolgens zakten ze weg in een complex van onderlinge kift, zelfoverschatting of, meestal het belangrijkste, een gebrekkig inzicht in de democratische praktijk.

Democratie is aan de tekentafel eenvoudiger dan in de werkelijkheid. Zorgvuldig geformuleerde idealen botsen er op die van anderen. En democratische gezindheid kan ook ongemakkelijke conclusies oproepen: zie de NSC-Kamerleden die na de uitslag vorig jaar, hoewel hun partij een gedoogrol wilde, moesten aanzien dat de PVV aanstuurde op regeren met NSC.

Stapjes

Je las het in het oprechte interview dat de opgestapte Rosanne Hertzberger (NSC) aan NRC-collega Guus Valk gaf. Zij had weinig tot niets met de wereld van Wilders. Maar zij is ook democraat. „Hadden wij tegen Nederland moeten zeggen: wij gaan onder geen beding met de PVV samenwerken, ondanks haar grote democratische mandaat?”

Zo vrat de democratie aan haar wereldbeeld. „Kunnen we het niet tóch proberen, met rechtsstatelijke waarborgen, met goede afspraken vooraf? Het is een proces van acceptatie geweest, het is in stapjes gegaan. Ook bij mij.”

Het veranderde de culturele afstand tussen beide partijen niet. NSC-oprichter Omtzigt noemde eerder zijn katholieke achtergrond „een bron van inspiratie”. Het populisme van Geert Wilders is altijd volmaakt atheïstisch geweest. Voor politiek gewin is wat hem betreft vrijwel elke normoverschrijding een optie.

Omtzigt wist het uit eigen waarneming. Maar ook hij zette de stapjes die Hertzberger zette. Zo gebeurt het nu dat de man die als CDA-Kamerlid in 2010-2012 ervoer dat het CDA door de samenwerking met de PVV in crisis raakte, nu ervaart dat NSC door de samenwerking met de PVV in crisis raakt.

Geknakt

Hoewel ik me afvraag of hij dit voldoende doorziet. In korte tijd twee bewindslieden verloren, twee Kamerleden, al bijna een jaar beroerde peilingen. Een partij die een gezonde bestuurscultuur nastreeft, maar deelneemt aan een coalitie met een zeer ongezonde bestuurscultuur. Een partij die het belang van visie onderstreept maar in een coalitie werkt met een stapeltje standpunten – het ‘Hoofdlijnenakkoord’ – dat allesbehalve een visie bevat.

Wat dit betreft had Omtzigts zonnige terugkeer naar het Binnenhof, woensdag, iets absurdistisch: de grondlegger, voor de tweede keer hersteld (?) van een burn-out, die het gedeelde leiderschap van een partij op zich neemt die na een jaar werken met de PVV ook zelf opgebrand lijkt: Nieuw Sociaal Geknakt.

Nu keek ik van een afstand vaak wel op van de aanhoudende berichtgeving over Omtzigts welbekende grillen. Niet altijd onlogisch gezien zijn rol in de formatie. Tegelijk veranderden de normen.

Premier Ruud Lubbers (1982-1994, CDA) was zo hyperactief, leert een recente biografie, dat hij een dwangmatige behoefte had zich met andermans portefeuille te bemoeien. Zijn opvolger Wim Kok (1994-2002, PvdA) kon zo ijzig chagrijnig zijn dat sommige bewindslieden hem liever uit de weg gingen. Mark Rutte (2010-2024, VVD) werd soms zo boos zijn dat hij de gordijnen uit de rails trok.

Allemaal bekende feiten, die tijdens hun politieke leven hooguit zijdelings aandacht kregen: media concentreerden zich op inhoudelijke keuzes en machtsverhoudingen. In deze coalitie is het anders: de media-aandacht voor inhoud en macht verliest het van media-aandacht voor Omtzigts gecompliceerde persoonlijkheid. Maar is dat nou de kern van het probleem?

Ontluisterend

Deze coalitie heeft een andere handicap die het gemier over personen verre ontstijgt: het totále gebrek aan bestuurlijke capaciteit van de PVV. Toen de eerste verkenner, PVV-senator Gom van Strien, afviel na enkele dagen NRC-onderzoek – deze week bevestigd door het Hof – had de PVV niemand meer om haar regierol in de formatie waar te maken.

Wilders koos voor een verkenner uit de PvdA, Ronald Plasterk, die ook in de problemen kwam door NRC-onderzoek. Hij werd later niettemin Wilders’ kandidaat-premier maar moest zich, mede onder druk van VVD-kopstuk Johan Remkes, terugtrekken voor die functie.

Het gevolg: een formatie die tegen het einde niet eens een kandidaat-premier had. Ontluisterend.

Een krankzinnige zoektocht volgde, talloze kandidaten werden gepolst, uiteindelijk zei Dick Schoof ja. Intussen kwam Wilders’ kandidaat-vicepremier, beoogd minister van Asiel en Migratie Gidi Markuszower, niet door de AIVD-screening. Andere PVV-brekebenen zonder rechtsstatelijk besef traden aan.

En de vrouw die Markuszower verving, Marjolein Faber, grossiert op het belangrijkste beleidsterrein voor dit kabinet – asiel en migratie – in blunders en ander geknoei. Om maar te zwijgen van haar kappersrekening, waar Henk en Ingrid zich een heel jaar van kunnen laten knippen.

Capitulatie

En het pijnlijkste tijdens Omtzigts afwezigheid was dat NSC zelfs afzag van steun aan een D66-voorstel dat de PVV zou hebben gedwongen een ledendemocratie te vormen, waardoor ook die partij mensen zou gaan opleiden.

Eerder bepleitte Omtzigt zelf dat alle parlementaire partijen „intern democratisch” moeten worden. Waarna Wilders hem toebeet: „Waar bemoei jij je mee?”

Dus toen vorige maand uitkwam dat NSC er zich inderdaad niet meer mee bemoeide, gaf de partij de autonomie op die ze in de formatie bedong: ze capituleerde voor Wilders.

Notulen

Het voorlopige dieptepunt was dinsdag, toen oppositieleider Frans Timmermans (GL-PvdA) een debat aanvroeg na berichtgeving over het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) wegens beladen discussies in het kabinet. Hij vroeg daarom ook publicatie van ministerraadnotulen. Nog in 2021 publiceerde het kabinet beladen uitingen in de ministerraad over de Toeslagenaffaire.

Het verschil:

Wilders in 2021, toen oppositie: „Alle stukken vrijgeven en morgen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat en geen steun voor de notulen.”
De VVD in 2021, toen coalitie: „Wij steunen een debat.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor dit debat.”
Caroline van der Plas in 2021, toen oppositie: „Wij steunen de aanvraag voor dit debat, en wel zo snel mogelijk.” In 2024, nu coalitie: „Geen steun voor het debat.”

Niets stond NSC op papier in de weg de oppositie te steunen. Maar fungerend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven zei: „Voor ons is de kous af.”

Er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen

In de democratie blijven in dit soort modderige omstandigheden alleen de beste politici overeind. Vaak is het acteertalent. Vaak is het democratische intelligentie: het vermogen voldoende principiële winst te boeken in een omgeving die je voortdurend uitdaagt je principes op te geven. Vaak zijn het de politici die (later) het verwijt krijgen dat ze geen visie hebben, dat ze opportunistisch zijn, plucheplakkers, leugenaars.

En juist dit soort kritiek op de politiek is sinds de eeuwwisseling de basis voor de populariteit van nieuwe partijen. Maar die basis blijkt telkens te smal. De visie, principes en zuiverheid die ze aanbieden, worden in de Haagse praktijk vanaf dag één op de proef gesteld, in de partij, in de Kamer, in een coalitie, en dat vergt een evenwichtskunst die maar weinigen beheersen: ziedaar de val van NSC.

Lego

In dat opzicht was de systeemkritiek van NSC achteraf vooral een Nieuw Sociaal Construct. Het had alles te maken met Omtzigts weerzin tegen de monistische houding van Rutte, diens beslotenheid, en het opereren van het CDA daarin. Vandaar zijn hang naar goed bestuur, visie, tegenmacht en openheid.

Hij bouwde een partij als een Lego-project. Mooi uitgedacht, correct opgezet, veelkleurig uitgevoerd. Maar niet bestand tegen de realiteit. Want als je kiezers na dit jaar van chaos zou vragen naar de premier van hun voorkeur – Schoof, Wilders, Omtzigt, Rutte? – lijkt me de kans erg groot dat ze Rutte aanwijzen.

De realiteit na deze week is dat de coalitie, mocht het echt niet meer gaan, het kabinet met een gerust hart kan laten vallen. Na alle vernietigende berichtgeving dit jaar, recentelijk gevoed door het vertrek van vier NSC-politici in twee weken en Omtzigts wankele terugkeer, staat de schuldige van de verstoorde coalitieverhoudingen in de beeldvorming wel vast: NSC. Het maakt het voor de anderen relatief veilig zo nodig aan te sturen op een val: de veroorzaker is bekend.

Dus als één van de andere drie het echt niet meer houdt: er is een uitweg. Een uitweg met een bonus: er liggen een slordige twintig NSC-zetels voor het oprapen.

Column | Schoofhondje

admin
November 23, 2024
0

Grappige kappersrekening van minister Marjolein Faber. Ze heeft haar dooie punten laten snoeien voor het schamele bedrag van 571 euro en 74 cent. Die Haagse kapper heeft het inmiddels drukker dan ooit. Honderden kansloze koppies grijpen hun kans. Zo ook ik.

Donderdag zat ik er en het was gezellig. We namen de wereld door. Iedereen vroeg of ik afgelopen vrijdag de persconferentie van dappere Dickie had gezien. Onze premier was na zijn door de mand gevallen kabinet in bloedvorm. Vooral dat mantra over racisme was adembenemend. Hoe zei hij het ook alweer? Er was in Den Haag geen racisme. Hij kon het niet vaak genoeg zeggen. Niet in de regering en niet in de fracties. Ik dacht aan staatssecretaris Jansen. Dat is die van die Marokkanen. Inderdaad geen racisme rond het Binnenhof.

„Maar wel in de tram, de kroeg en de voetbalkantine”, lachte een klant die Dickie steevast ‘het schoofhondje van Geert’ noemde. Op dat moment belde een woedende Sywert. Omdat we met de hele zaak zin hadden om een beetje te lachen zette ik hem op de speaker. Sywert stak meteen van wal. Of ik nu mijn zin had?

„Ik niet alleen”, lachte ik, „het hele land vindt het leuk.” Hierop gaven alle klanten een spontaan applausje. Op datzelfde moment begonnen Bernd en Camille op de achtergrond keihard te schreeuwen.

„Zijn de heren overspannen of nog steeds gillend rijk?”, vroeg ik aan onze Melkmuil des Vaderlands. Nu begon Sywert zelf ook radeloos te foeteren. Hij was onschuldig en dat ging hij nu bewijzen. Het woord smaad viel. Laster uiteraard ook. Ik was nog niet van hem af.

Jij ook niet van mij, dacht ik zacht in mezelf, waarop de klanten vroegen of ik die gluipkop wilde ophangen. Op dat moment zwaaide de deur open. Een sterk vermagerde Frans Timmermans betrad de winkel. Glimmend van trots zei hij: „Ik ben afgevallen.” Een oude dame keek de limbo smalend aan en zei: „Maar dat was je toch al bij de verkiezingen schat!” Hierop draaide Fransje zich geïrriteerd om en beende de Van Loostraat in. Vroeger konden die zuiderlingen nog wel eens tegen een geintje.

Voor ik het wist kreeg ik weer telefoon. Netanyahu dit keer. Of Wilders in de zaak was? Nee, alle blondeerstoelen waren bezet met onzekere botoxdames. Dan wilde hij Casper.

„Bedoel je Veldkamp?”

Ja, die bedoelde hij en of ik tegen hem wilde zeggen dat hij niet hoefde te komen. Ze zouden hem daar meteen arresteren of gewoon laten omleggen door de harde kern van Maccabi. Of ik had gehoord dat hij gezocht werd door dat Strafhof?

Wat ik er van vond? Ik legde uit dat ik nog wel eens schrik van fotootjes van uitgemergelde kindertjes met hongerogen en dat die plaatjes me ergens aan doen denken. Net als de hulpgoederen die worden tegengehouden. Daarna fluisterde ik voorzichtig dat ik 40.000 doden ook wel wat aan de hoge kant vind.

„Antisemiet” brieste hij en hing op.

„Hij heeft zijn dag niet”, sprak mijn buurman die alleen zijn snor liet bijpunten.

De klanten vroegen me om het niet over politiek te hebben. Een oude dame lachte: „Voor je het weet heb je bonje met humorloze rechtse of linkse minkukels.”

We kregen het veilig over de tuinkabouter van MDMA die in Brabant is aangehouden. Daarna vroegen we ons af of in die roomse provincie een kerststalletje met het hele zootje van geperste cocaïne een leuk idee zou zijn. Dus Jozef, Maria, de herders, de os, de ezel en dat je na het kerstdiner met de hele familie de kleine Jezus uit zijn kribbe snuift.

Een keurige Haagse meneer begon over het Belgische bejaardenhuis waar ze strippers hadden ingehuurd en dat hij zich daar nu ging inschrijven.

„Of moet ik tot mijn urn sjoelen en scrabbelen?”, lachte hij.

Toen was ik aan de beurt. In tien minuten was ik geknipt. Kosten 10 euro.

Ik zei tegen de kapper dat ik dacht dat hij hartstikke duur was.

„Soms”, knipoogde hij, „heel soms!”

Wat vindt NRC | Europa mag zich niet laten verblinden door vage hoop op vrede in Oekraïne

admin
November 23, 2024
0

Sinds de overwinning van Donald Trump hangt de belofte van een spoedig staakt-het-vuren in Oekraïne in de lucht. Trump heeft beloofd dat hij dat binnen 24 uur na betreden van het Witte Huis wel even zal regelen. Niemand neemt die aankondiging letterlijk en het duurt ook nog twee maanden voordat Trump president is, maar een staakt-het-vuren beheerst inmiddels het gesprek over de oorlog.

Het vooruitzicht op een wending ten goede in Poetins oorlog is na ruim 1.000 dagen een perspectief waar velen zich graag aan vastklampen. Wie gunt Oekraïners niet een leven in vrede en veiligheid?

Maar met de belofte ligt ook wensdenken op de loer. Om tot een staakt-het-vuren te komen, moeten nog vele hordes worden genomen. En als het al lukt, betekent dat geenszins dat Europa zal terugkeren naar een onbekommerd tijdperk van vredesdividend en goedkoop gas uit Rusland.

Ook met een staakt-het-vuren zit in het Kremlin een onberekenbare autocraat die gezocht wordt voor oorlogsmisdaden. Europa zal daarop nog jaren moeten antwoorden met een stevige én kostbare militaire afschrikking én met vergaande militaire en economisch steun voor Oekraïne.

Vooruitlopend op eventuele onderhandelingen is de oorlog in de afgelopen week geëscaleerd. Mocht het tot gesprekken komen, dan willen beide partijen zo sterk mogelijk staan. De VS gaven, eindelijk, de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied vrij en leverden omstreden antipersoonsmijnen. Oekraïne nam doelen in de regio Bryansk onder vuur. Rusland wees weer eens uitdrukkelijk op zijn kernwapens.

De twee hoofdrolspelers hebben alvast hun posities gemarkeerd. Het Kremlin liet doorschemeren dat het wel wil praten, maar dat het niet van plan is bezet gebied op te geven en het niet zal accepteren dat Oekraïne lid wordt van de NAVO.

Onduidelijk is of president Poetin daadwerkelijk bereid is te onderhandelen, of dat hij alleen maar aan de onderhandelingstafel gaat kijken of er iets te halen valt. En er is altijd het risico dat hij een gevechtspauze aangrijpt om te hergroeperen. In de entourage van Trump is geopperd dat de VS nog genoeg economische machtsmiddelen hebben om druk op Poetin uit te oefenen. Ook de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied zou een drukmiddel kunnen zijn.

De Oekraïense president Zelensky heeft Trump onthaald op een charme-offensief. Zo zei hij deze week dat de kans op vrede met de komst van Trump is gestegen. Eerder uitte hij zich positief over zijn ontmoeting met Trump in september in New York. Zijn overwinningsplan bevat suggesties die duidelijk bedoeld zijn om Trump te paaien. Zo oppert Zelensky de mogelijkheid om gezamenlijk met bondgenoten de delfstoffenrijkdom van Oekraïne te ontginnen. Ook spiegelt hij de VS voor dat het goedgetrainde en ervaren Oekraïense leger straks de taken van Amerikaanse militairen in Europa kan overnemen.

Zelensky wil met steun van de VS het gesprek aangaan, maar zal formeel nooit accepteren dat bezet gebied Russisch wordt en hamert op snelle toetreding tot de NAVO, de beste veiligheidsgarantie die hij zich kan wensen. In de VS is geopperd dat een bestandslijn bewaakt moet worden door een internationale of Europese troepenmacht.

Het is aan Zelensky om te bepalen wanneer hij gesprekken aangaat en wat hij over heeft voor een staakt-het-vuren. Maar wat daar straks op tafel komt is ook van groot belang voor de veiligheid van Europa.

Zo zou het uit moreel én strategisch oogpunt moeilijk verteerbaar zijn als Poetin een overwinning zou kunnen claimen. Rusland houdt nu ongeveer een vijfde van Oekraïne bezet. Het zou onacceptabel zijn als Rusland dat als oorlogsbuit zou kunnen houden. Het zou een signaal zijn dat agressie loont. Het zou een aanmoediging zijn voor Poetin én voor andere autocraten met ambitie om basale omgangsregels tussen staten te schenden.

De gedachtevorming over onderhandelingen is nog pril, maar dit is wel het moment om vooruit te denken over randvoorwaarden. Een Oekraïense vrede is ook een Europese vrede. Het zou een geschenk zijn voor Oekraïne als het in 2025 langs diplomatieke weg tot een staak-het-vuren komt, zoals Zelensky hoopt. Maar het is ook van het grootste belang dat Poetin en geestverwanten niet tot nog meer agressie worden aangemoedigd. Europa moet intussen beseffen dat een staakt-het-vuren iets anders is dan langdurige vrede en zich voorbereiden op een lange fase van afschrikking met hoge defensie-uitgaven.