Europese VVD-lijsttrekker krijgt kritische vragen over de formatie in Nederland
Voor Malik Azmani, de lijsttrekker van de VVD voor de Europese Verkiezingen, staat de campagne voor 6 juni vooralsnog in het teken van tekst en uitleg geven over de kabinetsformatie in Nederland. Hoe kan het, vroegen zijn opponenten hem vrijdag bij het eerste debat tussen zes Europese lijsttrekkers in Nieuwspoort, dat hij zegt nooit te willen samenwerken met radicaal-rechtse partijen, terwijl de VVD hier in Den Haag aan de onderhandelingstafel met de PVV zit?
„Ik wil samenwerken met partijen die Europa willen versterken”, luidt Azmani’s vaste antwoord op deze vraag. „Maar gelden er dan andere regels voor Nederland?”, vroeg GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Bas Eickhout hem terug. Azmani zegt daarover niet in gewetensnood te zitten. Hij maakt het onderscheid tussen samenwerking tussen Europagezinde partijen in Brussel en Europa-kritische partijen in Nederland zoals de PVV. „Je moet binnen de nationale context recht doen aan de verkiezingsuitslag. Ik sta daar verder van af. In Europa zie ik die samenwerking niet.”
Op het moment dat zes lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen in het Haagse perscentrum Nieuwspoort met elkaar in debat gingen sprak PVV-leider Geert Wilders in Hongarije op de conferentie voor radicaal-rechtse partijen – „in de polonaise met Viktor Orbán”, noemde Gerben-Jan Gerbrandy van D66 dat. Dat is gevaarlijk, aldus Gerbrandy, die in het debat tegenover Azmani zeker drie keer begon over de samenwerking van de VVD met de PVV in Nederland.
De VVD-lijstrekker moest zich eerder terugtrekken als kandidaat-voorzitter van het Europese samenwerkingsverband Renew omdat in die liberale familie ook grote bezwaren tegen de onderhandelingen tussen VVD en PVV bestaan. Azmani leek zich te ergeren dat hij zich steeds moet verantwoorden voor de vragen die hij over de anti-Europese houding van de partij van Wilders kreeg. „Ik ben niet van de PVV.” De lijsttrekker van de PVV voor Europa, Sebastiaan Stöteler, was niet bij het debat in Nieuwspoort aanwezig, terwijl hij wel was uitgenodigd.
Over de meest dreigende kwestie die boven het Europese continent hangt – de oorlogszuchtige houding van de Russische president Poetin – waren de zes wel aanwezige lijsttrekkers het in grote lijnen wel eens. Oekraïne moet alom worden gesteund om die strijd te winnen. Dat zou ook de toekomstige veiligheid van Europa garanderen, is de gedachte.
Steun aan Oekraïne is vooralsnog vooral meer materiële militaire steun: luchtafweersystemen, munitie – nog niet met troepen. Daartoe zouden Nederland en andere Europese lidstaten snel toe moeten werken naar de Navo-norm van 2 procent voor de nationale uitgaven aan Defensie.
Ook de SP is voor steun aan Oekraïne maar heeft een minder militaristische benadering. „Wij steunen Oekraïne om zichzelf te verdedigen”, zei lijsttrekker Gerrie Elfrink. „Maar we moeten niet in een nieuwe wapenwedloop belanden. Ik hoor nu vooral de taal van de wapenindustrie.” De SP hoopt dat Rusland en Oekraïne snel bereid zijn om te gaan onderhandelen. „Echte veiligheid in Europa begint met vrede.” De andere partijen deden deze opstelling van de SP af als „naïef”.
Macron in toespraak: nú ingrijpen om Europa levensvatbaar te houden
De Franse president Emmanuel Macron hield donderdagochtend een toespraak over de toekomst van Europa. In zijn land werd dit gezien als poging om de campagne voor de Europese verkiezingen van zijn partij Renaissance uit het slop te trekken, maar het Élysée ontkent dat de toespraak onderdeel van de Europese campagne is. In de peilingen in Frankrijk gaat het radicaal-rechtse Rassemblement National met voorsprong op kop en de derde partij, de Socialisten, nadert Renaissance gevaarlijk.
Volgens Macron zijn er minder regels, meer investeringen en een betere samenwerkingen nodig om Europa levensvatbaar te houden. De opeenvolgende schokken die Europa de afgelopen jaren te verduren kreeg met de coronapandemie, wereldwijde handelsconflicten, de oorlog in Oekraïne en de oplaaiing van populisme hebben zwakheden van de Europese Unie blootgelegd en volgens de Franse president moet er nú ingegrepen worden.
Eens in de vijf jaar kiezen de inwoners van de Europese Unie een nieuw Europees Parlement. Dit jaar zijn de verkiezingen van donderdag 6 tot en met zondag 9 juni, elk land kiest zelf op welke dag de verkiezingen plaatsvinden. In Nederland is dat op 6 juni, maar de uitslag wordt pas op zondagavond 9 juni bekendgemaakt, als in alle lidstaten de stembureaus gesloten zijn.
In alle 27 lidstaten kunnen in totaal ongeveer 400 miljoen mensen hun stem uitbrengen op een kandidaat uit hun land. De gekozen Europarlementariërs sluiten zich vervolgens met hun partij aan bij een Europese fractie van partijen met dezelfde politieke overtuiging.
Het Europees Parlement telt nu 705 leden, na de verkiezingen zijn dat er iets meer: 720 leden. Het aantal Europarlementariërs per land wordt bepaald aan de hand van het bevolkingsaantal, waarbij rekening wordt gehouden met een minimum van 6 leden en een maximum van 96 leden per land. Nederland heeft nu 29 Europarlementariërs en wordt na de verkiezingen vertegenwoordigd door 31 EP-leden.
VVD-prominent en oud-informateur Johan Remkes vindt dat Ronald Plasterk zich zou moeten terugtrekken als beoogd premier. „Ik zou zelf mijn conclusies trekken”, zei Remkes zondagochtend in het tv-programma WNL op Zondag. Volgens Remkes, een veelgevraagd commissievoorzitter bij politieke problemen, is de reputatie van Plasterk „nu al stevig aangetast” door de ‘patentenkwestie’. Remkes: „Als er stevige verwijten te maken zijn, wordt het wel een hele lastige”. De moraliteit en integriteit van het ambt van de premier moeten boven elke twijfel verheven zijn, aldus Remkes.
De patentenkwestie draait om patenten voor kankervaccins die Plasterk in 2022 miljonair maakten toen hij zijn bedrijf verkocht. Het Amsterdam UMC, dat niet mee profiteerde van de verkoop, onderzoekt nu of de patentaanvraag correct is verlopen. Na eerdere onthullingen in NRC hierover kwam zaterdag het bericht dat toekenning van het patent in de VS tot juridische en financiële problemen voor Plasterk kan leiden omdat hij ten onrechte het alleenrecht heeft geclaimd.
Plasterk was een van de informateurs van het aanstaande kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB en is de door Geert Wilders gewenste premier. De PVV-leider heeft Plasterk nog niet officieel voorgedragen, omdat met name NSC-leider Pieter Omtzigt moeite met hem heeft. De twee botsten onder meer over een opmerking die Plasterk maakte tijdens een Kamerdebat over Omtzigts gebruik van Plasterks dienstauto. Een briefje in De Telegraaf waarin Plasterk hier vrijdag zijn excuses voor aanbood noemde Remkes in WNL op Zondag „volstrekt idioot”. Remkes: „Normaal gesproken bij onderhuidse spanningen ga je een kop koffie met elkaar drinken. Nu gaat alles in de openbaarheid.”
Lees ook Patentenkwestie steeds groter probleem voor Plasterk
Remkes toonde zich tegenover VVD-leider Dilan Yesilgöz, eveneens te gast in het tv-programma, ook kritisch over het afschaffen van de Spreidingswet die de coalitie heeft opgenomen in het donderdag gepresenteerde hoofdlijnenakkoord. Hiermee vervalt de verplichting voor gemeenten om asielzoekers te huisvesten die niet in de centra in Ter Apel en Budel kunnen worden opgevangen. Remkes noemde de afschaffing „een van de zeer onlogische punten in het akkoord”. Op uitnodiging van presentator Rick Nieman voegde hij daar „onverstandig” aan toe. De effecten van het nieuwe beleid zijn nog onbekend en gemeenten die bezig waren met het voorbereiden van opvang zullen daar acuut mee stoppen, aldus Remkes. Yesilgöz gaf aan dat zij de passage over de Spreidingswet liever anders had willen formuleren.
Een paar uur later ontweek BBB-leider Caroline van der Plas in het tv-programma Buitenhof de vraag van presentator Pieter Jan Hagens of zij vindt dat Plasterk zich moet terugtrekken. Hij is nog niet officieel voorgedragen, dus hij kan zich niet terugtrekken, zei Van der Plas aanvankelijk. Daarna benadrukte zij dat iemand onschuldig is totdat zijn schuld is bewezen en dat de uitkomst van het onderzoek moet worden afgewacht. Van der Plas: „We moeten in Nederland oppassen dat we niet iedereen aan de schandpaal nagelen voordat is bewezen of iets wel of niet is gebeurd.”
Lees ook In navolging van NSC, keert ook jongerenafdeling van VVD zich tegen Plasterk als premier
‘De Russische wet’, noemen demonstranten in Tbilisi de nieuwe Georgische wetgeving tegen ‘buitenlandse agenten’. De wet is ontworpen naar Russisch model en dient een doel van president Poetin: Georgië buiten de EU houden.
Volgens de wet, die afgelopen dinsdag door het Georgisch parlement is aangenomen, moeten ngo’s en mediaorganisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen, zichzelf registreren als organisaties „die de belangen van een buitenlandse macht dienen”. In het zwaar van buitenlandse hulp afhankelijke Georgië geldt dat voor vrijwel alle van dit soort organisaties.
Regeringspartij Georgische Droom, opgericht door pro-Kremlin oligarch Bidzina Ivanisjvili, stelt dat de wet er is voor meer ‘transparantie’. Onzin, zeggen critici, want Georgië beschikt al over wetgeving die inzicht in de financiering van ngo’s biedt. Eerder lijkt de wet dan ook bedoeld om in de aanloop naar de Georgische parlementsverkiezingen van oktober een hetze te ontlokken tegen pro-Europese organisaties die kritisch zijn op Georgische Droom, of om te voorkomen dat media met onthullingen over corruptie rond de regering naar buiten komen.
Zo kan iedereen, zelfs anoniem, een ‘tip’ aan het ministerie van Justitie sturen om een ‘verdachte’ organisatie aan te wijzen. Komt er een onderzoek, dan krijgt de overheid toegang tot „de nodige informatie, inclusief persoonlijke data”. Wie zich niet aan de registratieplicht houdt, kan een boete krijgen van 25.000 Georgische lari (8.500 euro). De vrees onder demonstranten is dat hier later zwaardere (cel-)straffen bij kunnen komen, precies zoals ook in Rusland een in 2012 ingevoerde wet tegen ‘buitenlandse agenten’ steeds verder werd uitgebreid.
Het begrip ‘buitenlandse agent’, dat ook in een eerdere versie van de Georgische wet stond, roept in voormalig Sovjet-landen duistere herinneringen op, want het is precies de term waarmee de Sovjet-Unie opposanten beschuldigde van spionage, om hen vervolgens uit de weg te ruimen. In Georgië, dat in 1991 onafhankelijk werd, wil bijna niemand terug naar dat verleden: 89 procent van de Georgiërs steunt toetreding tot de EU, aldus een peiling vorig jaar.
De Georgische president Salome Zoerabisjvili noemde de wet „Russisch in geest en essentie” en sprak zaterdag haar veto ertegen uit. Dat is vooral symbolisch, want Georgische Droom beschikt samen met een verwante partij over een parlementaire meerderheid en kan het veto daarmee terzijde te schuiven – en zal dit naar verwachting ook doen.
Als de wet echt van kracht wordt, zo waarschuwde de Europese Commissie, zal dit Georgiës toetreding proces tot de EU (het land werd in december 2023 kandidaat-lid) „negatief beïnvloeden” – precies zoals Poetin wil. Tegenstanders van de wet gaan daarom al meer dan veertig dagen massaal de straat op om te laten zien: wij willen bij Europa horen, niet bij Rusland. NRC ging met drie van hen – twee Georgiërs en één gevluchte Russin – in gesprek.
Lees ook ‘We moéten dit keer stand houden en een einde maken aan het Russische rijk van wreedheid’
Frankrijk heeft zondag een grootschalige wetshandhavingsoperatie in Nieuw-Caledonië, aangekondigd na uit de hand gelopen lokale protesten tegen de electorale hervormingen op het eiland. Dat heeft de Franse minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin zondag bekendgemaakt. De Franse regering gaat 600 zwaarbewapende politiemensen inzetten omdat het naar eigen zeggen de zestig kilometer lange weg die de hoofdstad Nouméa verbindt met het internationale vliegveld weer onder controle krijgen.
In Nieuw-Caledonië, een Frans gebiedsdeel met een bijzondere status ten oosten van Australië, heerst de afgelopen weken groot ongenoegen onder de oorspronkelijke bevolking over verregaande aanpassingen van de lokale verkiezingsregels. De Kanaken vrezen voor hun politieke invloed op de eilanden sinds er plannen liggen om stemrecht te geven aan alle Fransen die minstens tien jaar op de eilanden wonen. Voorheen gold dat alleen voor mensen die zich vóór 1998 vestigden hadden gevestigd. De volksprotesten, waarin die ongenoegen werd geuit, liepen echter uit de hand en mondden uit in geweld waarbij inmiddels zes doden en honderden gewonden zijn gevallen.
Het lijkt erop alsof de protesten van de afgelopen weken uiteen zijn gevallen in legitieme demonstranten en relschoppers. Bij de dodelijke slachtoffers zijn ook jonge Kanaks, al zijn de precieze omstandigheden rond hun dood vooralsnog niet duidelijk. Volgens Franse autoriteiten werd op verschillende plekken brand gesticht en winkels geplunderd.
Het Franse besluit om in te grijpen volgt op het verzoek van Nieuw-Zeeland dat Frankrijk zondag om hulp vroeg om landgenoten veilig uit Nieuw-Caledonië te kunnen repatriëren. Sinds dinsdag zijn alle vluchten van en naar Nieuw-Caledonië waren opgeschort zijn volgens een schatting van het Franse persbureau AFP zeker 3.200 mensen vast op de eilanden. Eerder deze week riep de Franse president Emmanuel Macron de noodtoestand uit.