De zaal is afgeladen met radicaal-rechtse activisten en oerconservatieve politici uit de hele wereld. Viktor Orbán heeft net de oorlog aan het liberalisme verklaard. En nu gaat het op het podium over Dordrecht. „In dat kleine stadje geven ze inwoners 1.000 euro om veiligheidsmaatregelen te treffen, vanwege de komst van een asielzoekerscentrum.”
Aan het woord is Eva Vlaardingerbroek. Als radicaal-rechtse influencer is ze een van de uithangborden van deze editie van CPAC, het conservatieve Amerikaanse politieke circus dat voor het derde jaar op rij neerstrijkt in Boedapest. Orbán, de Hongaarse premier, is de gastheer.
Vlaardingerbroek is niet de enige Nederlandse vertegenwoordiger op het Europese CPAC-feestje. Vrijdag staat Geert Wilders geprogrammeerd. De PVV-leider zei in een aankondiging op X dat hij ernaar uitkeek om samen op te trekken met „culturele conservatieven, die in opmars zijn in Europa”.
Maar wie zijn deze culturele conservatieven? Wie luistert naar de sprekers in Boedapest op dag één, hoort dat de oorlogsretoriek van Vlaardingerbroek de boventoon voert. „Ik geloof niet in hervormen”, vertelt ze aan de zaal. „Als het fundament verrot is, zal elke poging tot herbouwen verkruimelen. De toren van Babel moet vernietigd worden. De elite is met ons in oorlog, dus moeten we het harnas van God aantrekken, terugvechten en overwinnen!”
De zaal klapt hard.
Conservatief momentum
Ultraconservatieven en radicaal-rechtse bewegingen hebben momentum. Ze doen het goed bij nationale verkiezingen, ze kijken uit naar de Europese verkiezingen in juni. Dat verhult dat er nogal wat verschillen bestaan tussen alle politici die op deze revolutionaire golf meesurfen.
De houding richting Rusland is zo’n struikelblok. Giorgia Meloni, die in 2022 nog op CPAC in Florida sprak, is met haar Oekraïnebeleid als premier veel te anti-Russisch geworden naar de smaak van velen in Boedapest. En ook over de rol van religie en Israël-kritiek schuurt het, als je doorvraagt.
„Ik hoop dat ze samen aan een big tent, een brede beweging, kunnen bouwen”, zegt Elizabeth Haney op een terras voor de partytenten die de ingang van het conferentieterrein vormen. Ze prikt met een vork in een Hongaarse bloedworst en snijdt een stuk lángos af, een Hongaarse pizza met uien en kaas.
De jonge Haney werkt bij het Amerikaanse Claremont Institute, een conservatieve denktank, waar ze leiding geeft aan de afdeling grote donaties. Afgelopen week was ze nog in Mar-a-Lago, het landgoed van Donald Trump in Florida. Waarvoor? „Dat kan ik niet zeggen.” Wat ze wél wil zeggen, is dit: je moet strategisch denken als je je linkse tegenstanders wil verslaan.
Die harde les heeft de beweging rond Trump al in de VS geleerd, vervolgt ze. „Trump had aanvankelijk niet door dat er een groot gat gaapte tussen nieuw-rechts en oud-rechts, de neocons. Daar werken ze nu aan. Als Trump president wordt, hebben ze straks al tweeduizend mensen klaarstaan die direct aan de slag kunnen. Dat moet wel, want voor je het weet gaat de Deep State dwarsliggen.”
Daarmee doelt Haney op ambtenaren en overheidsdiensten, die Trumps beleid onmogelijk zouden maken. De gedachte dat conservatieve denktanks met hun institutionele revolutie ondertussen zélf een deep state aan het vormen zijn, vindt ze maar onzinnig. „Onze tegenstanders zijn bureaucraten die zijn weggedreven van de kiezers. Wij geven die kiezers juist een stem.” Haney kijkt met een mix van optimisme en spanning naar de waaier aan stromingen die op CPAC samenkomt. „Als je nu jong en rechts bent, zijn er zoveel subculturen waar je uit kunt kiezen. Dat is echt nieuw! Maar daar hoort ook een risico bij: versplintering.”
Beschavingsalarmisme
Dat toch een gevoel van verbroedering op de conferentie overheerst, is te danken aan de gedeelde vijand die alle sprekers op het podium ontwaren. Dat is het liberale en progressieve Westen, dat er vanuit Brussel, Washington en Davos alles aan zou doen om de conservatieve leefwereld kapot te maken. Hoe groter het dreigende failliet van de westerse beschaving, hoe groter de bereidheid om de onderlinge verschillen te overbruggen.
„Laten we onze harnassen aandoen, naar het slagveld trekken en winnen!” zo roept Orbán de menigte toe in zijn openingspraatje. Eva Vlaardingerbroek slaat in haar betoog een vergelijkbare toon aan: „Als we niet serieus het gevecht aangaan, zal deze tijd de geschiedenis ingaan als het moment dat westerse landen niet langer werden binnengevallen om veroverd te worden. Onze corrupte elites hebben de binnenvallende macht actief uitgenodigd. En ze lieten hun burgers de prijs betalen.”
Lees ook
De Orbán achter Orbán: hoe Hongarije een model wil zijn voor conservatief Europa
„Net als Satan heeft onze vijand vele namen: van neoliberalisme tot internationaal communisme”, zegt Jack Posobiec, kort na Vlaardingerbroek op het podium. Posobiec is een Amerikaanse influencer die Trump al vroeg bejubelde en een hoofdrol speelde bij het verspreiden van het Pizzagate-complot, het op gebakken lucht gebaseerde verhaal dat een pizzeria in Washington de spil zou zijn in een door politici aangestuurd pedofielennetwerk. „Het is ironisch, maar alleen met onze wereldwijde beweging kunnen we de globalisten bestrijden!”
Het alarmisme van Posobiec en Vlaardingerbroek kan in de congreshal bestaan naast de praatjes van oud-bewindspersonen die de macht van binnenuit kennen. Tony Abbott, de Australische oud-premier die een detentiecentrum voor vluchtelingen bouwde op een eilandje in de Grote Oceaan, is donderdag een van de sprekers, net als Fabrice Leggeri, voormalige baas van grensagentschap Frontex, die voor het Rassemblement National het Europees Parlement in wil, en de Sloveense oud-premier Janez Janša.
Vrijdag staat ’s ochtends onder meer een genderdebat met de evangelische oud-senator en oud-presidentskandidaat Rick Santorum op de agenda, naast een optreden van de Poolse oud-premier Mateusz Morawiecki. Wilders treedt na de lunchpauze op in het blokje ‘Conservatieve Verbondenheid’, met onder meer de Chileense presidentskandidaat en Pinochet-bewonderaar José Antonio Kast.
Zo smeden relatief reguliere conservatieven en op het internet groot geworden influencers samen een verbond. Ze wisselen nummers uit, delen hun kennis. Buiten het podium lopen de bezoekers zwetend rond van de drukte. „Een soort braderie, met stalletjes”, zo vat FVD’er Freek Jansen donderdagmiddag zijn indrukken samen. „Maar mij toch te Amerikaans. Te veel zenden.”
‘No woke zone’
Voor journalisten blijft dit alles onzichtbaar. Verschillende media die zich aanmeldden, waaronder NRC, kregen in aanloop naar de conferentie een e-mail: „Als organisatoren moeten we ons aan een van de ijzeren regels van onze conferentie houden: ‘CPAC is a no woke zone’. We zien ernaar uit u in de toekomst welkom te heten, mocht uw organisatie significant minder woke worden.”
Op het conferentieterrein, op een steenworp afstand van het eeuwenoude Buda-kasteel, is over die weigering geen discussie mogelijk. „Het is vol”, zegt het hoofd communicatie desgevraagd bij de entree. Een CNN-cameraman die bezoekers bij het binnengaan vastlegt, wordt weggestuurd door een boze beveiliger. „Dit is een besloten bijeenkomst!” Journalisten zijn op een livestream aangewezen.
Binnen gaat de conferentie ongestoord verder, met discussies over de vrijheid van meningsuiting. Wie op de livestream meekijkt, ziet hoe de kruisbestuiving vorm krijgt: de ene groep sprekers deelt hun ervaring van binnenuit met de macht, de andere groep jut het publiek verder op om een strijd op leven en dood tegen het progressieve establishment te voeren.
Is dat spelen met vuur? „Soms ben ik bang dat we het kind met het badwater weggooien”, zegt Elizabeth Haney op het terras. „Er is altijd de kans dat er een meer autocratisch ingestelde persoon aan de macht komt, die die macht vervolgens misbruikt. Een soort Caesar: die werd ook steeds meer een dictator, terwijl hij zei voor het volk op te komen.”
Maar dan denkt ze weer aan haar thuisstad San Francisco, waar het linkse stadsbestuur er in haar ogen op alle fronten een potje van maakt. „Je bent aan het verliezen en aan het verliezen en aan het verliezen, zoals Trump het ooit zei”, zegt ze. Ze prikt nog eens in de bloedworst. „En ik zie steeds meer mensen die denken: deze strijd kunnen we niet meer eerlijk winnen.”
