Foto Getty Images
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Geneeskunde In Nijmegen hebben onderzoekers een nieuw coronavaccin ontwikkeld. Is er wel behoefte aan nog zo’n prik?
Drie jaar onderweg in de pandemie van SARS-CoV-2 onderzoeken wetenschappers van het Radboudumc in Nijmegen een nieuw type coronavaccin. Vorige week publiceerden ze de positieve resultaten van een eerste onderzoek met proefpersonen in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet Microbe. Maar komt dat vaccin niet veel te laat?
De coronapandemie heeft gezorgd voor een enorme versnelling van het onderzoek naar vaccins tegen het coronavirus. Dat leidde intussen al tot de komst van vijf verschillende prikken, waarvan de mRNA-vaccins (Pfizer, Moderna) de bekendste zijn. Is er dan nog wel ruimte voor een nieuw vaccin?
Onderzoeksleider Benjamin Mordmüller, hoogleraar medische microbiologie bij het Radboudumc, legt uit dat er „nog steeds behoefte is aan vaccins die snel zijn aan te passen”. Samen met collega’s uit Nederland en Denemarken ontwikkelde zijn team een zogenaamd VLP-vaccin. VLP staat voor ‘virus-like particles’, virusachtige deeltjes. Deze deeltjes bestaan uit de buitenkant, de ‘jas’, van een virus, waarop specifieke viruseiwitten (zoals de spikes van het coronavirus) op vastgemaakt kunnen worden. Zo lijkt het op deeltjes van het coronavirus, en roept het afweer op zonder het gevaar van besmetting.
Wat voegt zo’n VLP-vaccin nog toe aan bestaande vaccins?
Mordmüller: „Het grote verschil met bestaande vaccins zit hem in hoe het lichaam het vaccin herkent. VLP-vaccins werken beter dan vaccins waar alleen een viruseiwit in zit, of mRNA-vaccins die ervoor zorgen dat een viruseiwit in het lichaam wordt geproduceerd, omdat het immuunsysteem dankzij de ‘jas’ het virus beter herkent. Daardoor kan het latere besmettingen ook beter herkennen en voorkomen.
„Het nieuwe vaccin voor humaan papillomavirus, HPV, werkt ook met deze technologie. We zien dat het VLP-vaccin tegen HPV al zorgt voor levenslange bescherming zonder boosteren. Wij denken dat dit ook het geval is bij ons coronavaccin. Daarnaast is het vaccin goed houdbaar bij een hogere temperatuur dan andere vaccins. Wij bewaren ze zelfs op kamertemperatuur.”
Hoe hebben jullie dit vaccin getest?
„We hebben het getest op 45 mensen die niet eerder waren besmet met het coronavirus en die ook nog geen vaccinatie daartegen hadden gehad. Daaruit bleek dat het vaccin veilig is en goed beschermt tegen het coronavirus, zonder de hulpstoffen uit andere vaccins die ervoor zorgen dat het immuunsysteem extra aan het werk wordt gezet. Toch deed de immuunreactie niet onder voor die van andere vaccins.”
Het was moeilijk, zegt Mordmüller, om voor het onderzoek proefpersonen te vinden die nog geen immuniteit hadden opgebouwd – daar zijn er ook steeds minder van. Het vervolgonderzoek, dat nodig is om de effectiviteit van het vaccin echt goed vast te stellen, zal rekening moeten houden met de realiteit dat de meeste mensen al enige immuniteit hebben.
Is er nog behoefte aan een nieuw vaccin tegen het coronavirus?
„Het zou zeker fijn zijn om een extra vaccin te hebben dat goed en langdurig beschermt tegen corona. Daaraan is vooral behoefte in gebieden met een lage vaccinatiegraad, zoals in Afrika. Het is daar lastig om mensen iedere twee jaar te boosteren. Bovendien weten we nog niet wat de langetermijneffecten zijn van de vaccins die we nu gebruiken. Ons nieuwe coronavaccin zou daarom ook bruikbaar zijn als booster in landen met een hogere vaccinatiegraad, om de weerstand tegen het coronavirus zo hoog mogelijk te houden en verspreiding te voorkomen.”
Is dit vaccin goed aan te passen aan nieuwe virusvarianten?
„Er duiken steeds nieuwe virusvarianten op, dus er nog steeds behoefte aan een vaccin dat snel aan te passen is. Dat kan met een VLP-vaccin heel goed door andere spike-eiwitten aan de ‘jas’ te lijmen. Die basis blijft hetzelfde, en dat maakt de ontwikkeling relatief goedkoop.
„Bovendien kunnen we in dit vaccin meerdere eiwitten combineren, wat bescherming biedt tegen meerdere soorten virussen. Daarnaast kan een VLP-vaccin ook dienen als basis voor vaccins tegen bijvoorbeeld malaria of griep.”
