Dilemma
Ik ervaar een hoge werkdruk en overweeg om minder te gaan werken. Tegelijk kampt mijn werkgever nu al met personeelstekorten. Wat moet ik doen?
Een verzoek indienen
Wil je minder gaan werken vanwege de hoge werkdruk? Je bent niet de enige, zegt Wieteke Graven. Met de door haar opgerichte organisatie Het Potentieel Pakken (HPP) spreekt ze geregeld mensen die vanwege stress op het werk een stap terug willen doen. Zo’n „negatieve spiraal”, waarbij werknemers door personeelstekorten nog harder moeten gaan werken, vervolgens uitvallen of stoppen en het tekort nog meer toeneemt, is in sectoren als de zorg en het onderwijs al de realiteit. De komende twintig jaar zal het aantal mensen met werkstress bovendien verder toenemen, waarschuwden onderzoeksorganisatie TNO en het RIVM eind maart. Dat komt door personeelstekorten, maar bijvoorbeeld ook doordat mensen buiten hun werk meer mantelzorg moeten verlenen.
Als je het voornemen hebt om bijvoorbeeld je 40-urige werkweek terug te schroeven naar 32 uur, dan kun je daarvoor een formeel verzoek indienen bij je werkgever. Daar kleeft wel een aantal voorwaarden aan, legt Jitte Rickli van het Utrechtse advocatenkantoor BVDV uit. Zo moet je al minimaal een halfjaar in dienst zijn, moet het verzoek twee maanden voor de urenvermindering zijn ingediend en moet de organisatie meer dan tien werknemers hebben. „Een werkgever moet hieraan meewerken, tenzij er zwaarwegende bedrijfsbelangen zijn”, zegt Rickli. „Dat kunnen ernstige roostertechnische problemen zijn. Of neem de veiligheid in een fabriek, die door het wegvallen van een bepaalde werknemer in het geding zou kunnen komen.” Hoewel de weigeringsgronden erg breed zijn, mag een werkgever er volgens Rickli „niet lichtzinnig” over denken. „Een rechter zal bijvoorbeeld vragen waarom hij niet iemand anders voor de vrijgekomen uren kan aantrekken.”
Niet dat het vaak tot zo’n formeel verzoek komt, laat staan een rechtsgang: meestal staan werkgevers volgens Rickli in een informeel gesprek al open voor een vermindering van de contractuele uren. „Beide partijen willen een fijne arbeidsrelatie behouden, dus vaak lukt het om het onderling af te stemmen.” Bovendien heb je als werkgever het risico dat iemand bij een weigering uitvalt of de organisatie verlaat, zeker in een krappe arbeidsmarkt. „In eerste instantie lijkt het voor een werkgever niet aantrekkelijk om mee te gaan in een verzoek, maar vaak is het ook in zijn belang.”
Werkdruk anders aanpakken
Minder gaan werken kan een uitkomst zijn voor iemand die gebukt gaat onder een hoge werkdruk, maar volgens Graven van HPP wordt soms wel heel snel naar die oplossing gegrepen. Met haar organisatie zet ze zich in om het potentieel op de arbeidsmarkt – en dan vooral van deeltijdwerkers – beter te benutten. „Belangrijk is om eerst te achterhalen waar de werkdruk vandaan komt. Het kan bijvoorbeeld ook komen door de privésituatie, of door de combinatie van werk en privé. Bij iemand die net van school komt, zal de oorzaak van de hoge werkdruk anders zijn dan bij iemand met jonge kinderen, of iemand die bijna met pensioen gaat.”
Ze wijst op een onderzoek dat HPP met Vernet eed naar het verband tussen de contractgrootte en het ziekteverzuim. Het bleek dat het verzuim relatief het hoogst was bij contracten tussen de 18 en 22 uur. „Een mogelijke erklaring is dat juist de mensen in kleinere deeltijdbanen ook veel verantwoordelijkheden hebben in de privésfeer.” DEze groep zorgt voor de kinderen, of verleent ook nog mantelzorg. „De druk staat bij hen zowel in het professionele leven als privé op de ketel, het zogeheten double-burdensyndroom.”
Vervolgens kan de werkgever in gesprek over aanpassingen aan het werk of de contractgrootte. „Flexibiliteit van de werkgever is daarbij het toverwoord”, zegt Graven. Bijvoorbeeld door meer thuiswerken toe te staan, of het werk anders in te delen. Soms kan het volgens haar zelfs helpen om meer uren te gaan werken, in een prettiger rooster. Ze haalt een voorbeeld aan uit de thuiszorg, waar personeel diensten van vier uur draait. „Als je 24 uur werkt, moet je elke week zes keer op komen dagen. Wij proberen met zo’n thuiszorgorganisatie te kijken of je het rooster kan oprekken naar vier diensten van 6 uur.” En dat komt weer ten goede van de werk-privébalans.
Bovendien heeft minder werken ook gevolgen voor de portemonnee. „Helaas zijn er nog steeds veel mensen die onvoldoende zicht hebben op de financiële gevolgen van minder, of juist meer werken”, zegt Graven. „Ze begrijpen dat minder werken betekent dat ze ook minder salaris krijgen, maar realiseren zich niet dat het ook weer doorwerkt op de hoogte van het pensioen. Ook denken ze dat meer werken amper loont, doordat ze toeslagen kwijtraken” Ze raadt mensen aan met een speciale rekentool van HPP en budgetinstituut Nibud die kennis op te doen, voordat ze de knoop doorhakken over hun werkuren.
De laatste jaren ziet Graven werkgevers zich al een stuk flexibeler opstellen als het om werktijden gaat. En dat is positief, vindt ze: „Door de schaarste van mensen is er veel aan gelegen om mensen op hetzelfde aantal uren te houden, of zelfs meer te laten werken.”
Dus
Als je minder uren wilt werken dan nu in je contract staan, dan is dat vrijwel altijd mogelijk. Je werkgever zal een weigering heel goed moeten beargumenteren. Maar denk ook na over andere oplossingen die de werkdruk verlagen, waardoor je die stap terug misschien niet hoeft te maken. Je helpt je werkgever ermee, en financieel kan zo’n besluit ook nog eens goed uitpakken.
