In deze instellingen leren getraumatiseerde kinderen: hier laten de hulpverleners mij niet vallen

Posted on April 14, 2024 by admin

Mooi werk, zeggen jeugdhulpverleners over hun baan, maar niet eenvoudig. Dagelijks zijn ze in de weer met jongeren die niet meer thuis kunnen wonen omdat ze getraumatiseerd, verwaarloosd, misbruikt, mishandeld of verslaafd zijn. Soms zijn ze verstandelijk beperkt, lijden ze aan psychiatrische stoornissen en vormen ze een gevaar voor zichzelf en hun omgeving. Never a dull moment. Het zijn, zeggen medewerkers in deze zogenoemde residentiële jeugdzorg, jongeren die zijn opgegroeid in omstandigheden die om wat voor reden dan ook onveilig kunnen worden genoemd.

Het ontbreekt de jongeren aan „fundamenteel vertrouwen” in zichzelf en de wereld, zegt orthopedagoog Ellen van der Hulst, en ze verwachten in iedere relatie dat de ander op enig moment genoeg van hen zal krijgen, hun de rug zal toekeren. „Ze zijn boos of agressief. Of verwonden zichzelf. Ze toetsen daarmee voortdurend op welk moment de ander hen zal laten vallen. Want dat zijn ze gewend. Deze jongeren worden vaak ingewikkeld genoemd. Maar ze vertonen ingewikkeld gedrag omdat ze opgroeiden in een heel ingewikkelde wereld, bijvoorbeeld met verslaafde ouders, ouders met psychiatrische problemen of in gezinnen waar ze werden mishandeld. Dan is het logisch om vervolgens dit gedrag te vertonen. Eigenlijk is het normaal gedrag.”

Van der Hulst werkt sinds vijf jaar voor woonvoorziening Heppie (t)Huis in het Brabantse Geldrop-Mierlo, een fraai maar onopvallend gebouw in een woonwijk, waar acht jongeren wonen onder begeleiding van elf ‘opvoeders’. De woongroep is een initiatief van Het Vergeten Kind, een stichting die een voorbeeld zegt te willen zijn voor „aandachtsvolle” omgang met kinderen in de jeugdzorg. Directeur Margot Ende: „Niemand vindt het goed als je een kind uit huis plaatst en vervolgens tien of vijftien keer verplaatst, waardoor het meer dan zestig verschillende hulpverleners ziet. We willen laten zien dat het anders kan. Daarom werken we hier met een vast team opvoeders. En de kinderen kunnen zo lang blijven als nodig is.”

Over de eettafels lopen

Initiatieven zoals Het Vergeten Kind hebben de wind mee, nu de intensieve jeugdzorg onder vuur ligt na onder meer het volgens staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, ChristenUnie) „huiveringwekkende” rapport van Jason Bhugwandass over wat hij en vijftig andere jongeren hebben meegemaakt in de gesloten jeugdzorg. Daarin vertellen ze over aanhoudende misstanden: van langdurige eenzame opsluiting en pesterijen tot verkrachtingen door personeelsleden.

Het ging in het rapport om de allerzwaarste vorm van jeugdzorg, voor een relatief kleine groep jongeren die regelmatig gedwongen worden opgesloten. Ook binnen de minder zware jeugdzorg staat het afzonderen van jongeren sinds een paar jaar ter discussie. Onwenselijk, is de communis opinio, onder welke omstandigheid dan ook.

Jeugdzorginstellingen hebben al de nodige successen geboekt. Zo is het aantal jongeren dat binnen de gesloten jeugdzorg wordt gehuisvest bijna gehalveerd van ruim zeventienhonderd in 2018 tot bijna duizend in 2022. En het meest omstreden deel van de zorg, de eenzame afzondering, is minder vaak en ook minder langdurig ingezet, blijkt uit Ik laat je niet alleen, een onlangs verschenen onderzoek naar het verminderen van vrijheidsbeperkende maatregelen in de intensieve jeugdzorg, uitgevoerd door de Academische Werkplaats Risicojeugd.

En dan lig je daar, met vijf, zes volwassen kerels bovenop dat kind, met man en macht te knokken om het rustig te houdenHulpverlener in rapport ‘Ik laat je niet alleen’

Wel is het aantal gedwongen afzonderingen sinds najaar 2022 licht gestegen. In het onderzoek wordt nauwkeurig beschreven wanneer daartoe wordt besloten. Jongeren zijn geïrriteerd of boos door spanningen, bijvoorbeeld om een corrigerende opmerking of nadat ze uit de klas zijn gestuurd. Pedagogisch medewerkers hebben volgens het rapport het gevoel dat de jongere daarbij „de grenzen opzoekt”. Zoals: herhaaldelijk de televisie of muziek harder zetten, instructies negeren, zich vastklampen aan een medewerker, over eettafels heen lopen. „Uiteindelijk worden jongens in alle casussen verbaal en fysiek agressief en beginnen meisjes te tikken of te bonken tegen bijvoorbeeld het bureau of de kamerdeur in hun slaapkamer.”

Als na een incident besloten wordt tot afzondering, komt het niet zelden tot fysiek ingrijpen. De jongeren beschrijven de isolatie als „angstig” en „pijnlijk” en, zo schrijven de onderzoekers, „de opgebouwde spanning en het vechten met pedagogisch medewerkers omdat ze niet in een afzonderingsruimte geplaatst wilden worden, kost hun veel energie”.

Ook de hulpverleners gaat zo’n incident niet in de koude kleren zitten, zegt een van hen in het rapport. „Het fysieke ingrijpen is natuurlijk niet waarom we dit werk doen. En dit is een jong kind en dan lig je daar met vijf, zes volwassen kerels bovenop, met man en macht te knokken om het kind rustig te kunnen houden.”

Lees ook
Jason kwam zelf in de gesloten jeugdzorg terecht. Nu onthult hij de misstanden

Te vaak hebben hulpverleners in de residentiële jeugdzorg ten einde raad en in hun machteloosheid de jongere dan maar opgesloten, daarover zijn deskundigen het wel eens. Bij de gesloten afdelingen van jeugdzorginstelling Levvel in Amsterdam wordt geen kind meer in afzondering geplaatst. De vraag is wat het alternatief is. Want wat doe je met meisjes die het personeel ernstig bedreigen, zichzelf willen verwonden met het glas van een gloeilamp, of die de deur uit willen lopen om af te spreken met een vriendje aan wiens aandacht ze verslaafd zijn, of met hun pooier, en zo een groepsverkrachting riskeren? En die om hun wens kracht bij te zetten gerust een paar uur in de gang bij de voordeur gaan zitten?

**Teamoverleg** bij jeugdzorginstelling Levvel op het behandelcentrum op een geheime locatie in Amsterdam.

Investeren in ‘nabijheid’

Levvel heeft de afgelopen jaren de behandelgroepen steeds kleiner gemaakt en investeert in wat hoofdbehandelaar Anne-Marije Hanekamp „nabijheid” noemt. „Elke keer moet je benoemen dat het meisje boos is en dat jij dat vervelend voor haar vindt, maar dat je er voor haar bent en bij haar blijft. Zeggen: ‘Als je niet meer boos bent en je wilt wel in gesprek, weet dan dat ik hier sta, dat ik klaar sta voor jou’.”

Hanekamp werkt als hoofdbehandelaar in een centrum met meerdere kleinschalige leefgroepen, meisjes vooral, even buiten het centrum van Amsterdam. PinQ heet de woonvorm, met veel aandacht voor onderwijs. „Je mag hier niet vertellen waar je woont. Het is een beschermd adres want anders staan hier voortdurend ongewenste personen, uit criminele netwerken, voor de deur”, zegt teamleider Esther Jalink. De kwetsbare meisjes met een ‘machtiging gesloten jeugdzorg’ verblijven er drie tot negen maanden en kunnen daarna blijven met een ‘open machtiging’.

Wat doe je met meisjes die het personeel ernstig bedreigen, zichzelf willen verwonden met het glas van een gloeilamp of willen afspreken met hun pooier?

Hanekamp: „Als ze hier komen, is er sprake geweest van acute onveiligheid. Meisjes die misbruikt zijn door vriendjes, vriendengroepen soms. Die in heel nare situaties hebben gezeten. En dan is onze eerste taak te kijken hoe we ze weer kunnen stabiliseren. En laten zien dat we een veilige plek hebben, waar we structuur kunnen aanbieden. Dat we het onderwijs kunnen opstarten. En dat we samen met die meisjes en hun ouders kunnen kijken hoe we ze weer perspectief kunnen bieden.”

Teamleider Jalink: „Ze mogen terugvallen in oude patronen. En als ze dat doen, zeggen wij: we zijn er voor jou. Want voorheen is tegen hen gezegd: ik heb al tien keer verteld dat je dat niet moet doen, de deur gaat dicht, ga weg.”

Hanekamp: „Als ze hier komen, moeten ze ons gaan vertrouwen. Dat is heel eng voor hen. Dus wat ze dan doen, is kijken hoever ze kunnen gaan, waar onze grenzen liggen: ‘Wil je echt voor mij gaan, of kan ik je wegjagen?’ Het gaat erom dat die meisjes merken dat wij ons niet laten wegjagen. Dat geeft rust. Het idee: ik mag boos worden zonder dat ik iedereen weer wegjaag en alleen overblijf.”

Heppie (t)Huis in Geldrop.

Foto’s: Merlin Daleman

Meedoen met voetballen

Aandacht en nabijheid in plaats van repressie, het is een terugkerende wens in de gesprekken met jeugdhulpverleners. In de gesloten instelling in Amsterdam kunnen de meisjes onder meer yoga beoefenen, muziek maken en schilderen. En ze volgen onderwijs; sommigen op de school die ze al bezochten toen ze nog thuis woonden, anderen gaan naar een eigen school, OnderwijsPlus, in een gehuurde vleugel van een school in Amsterdam-Zuidoost. Daar krijgen ze speciaal op hen afgesteld onderwijs. Ze worden er met busjes heen gebracht.

Ook bij Heppie (t)Huis in Geldrop gaan de jongeren zo veel mogelijk naar hun oude school, komen ouders regelmatig op bezoek, vieren de kinderen verjaardagen met hun ouders én hulpverleners, hangen ze in de tuin en doen ze aan sport. Opvoeder Luuk Trommelen: „Ik heb elders in de jeugdzorg gewerkt. Ik belde daar ouders alleen als hun kind een slechte dag had gehad. Na een paar maanden vertrokken de kinderen en hoorde ik later dat ze wéér waren overgeplaatst.

„Ik had geen ruimte om bij te dragen aan hun ontwikkeling. Voor overleg met collega’s was geen tijd, behalve in crisissituaties. Vaak werkte ik met invallers. Hier is die ruimte er wel. Hier voetbal ik met de jongeren en sta ik zaterdag op het voetbalveld om te kijken. Dat vind ik supergaaf. Ik ben ook wel eens scheidsrechter.”

Orthopedagoog Van der Hulst: „Het is wel eerlijk om te vertellen dat we soms moeite moeten doen om een jongere mee te laten spelen. Vaak zet de club iemand van wie ze gehoord hebben dat hij ‘ingewikkeld gedrag’ vertoont in een team voor jongeren met een licht verstandelijke beperking. Als Luuk dan met de trainer gaat praten, hem tips geeft, blijkt zo’n jongere best te kunnen meedraaien in het team van de eigen voorkeur.”

OnderwijsPlus in Amsterdam.

Foto’s: Merlin Daleman

‘Totaal ontregeld’

Wat de jeugdhulpverleners overeind houdt, zeggen ze, is enerzijds de collegiale ondersteuning en de mogelijkheid om te overleggen, anderzijds de kleine successen die ze boeken. Op de besloten behandelgroep in Amsterdam is de groepsleiding soms al blij als een meisje weer eens op een min of meer normale tijd opstaat.

„Sommige jongeren zijn totaal ontregeld als ze hier komen”, zegt kinder- en jeugdpsychiater Emma van der Meulen. „Ze hebben een verstoord dag-nachtritme. Heel veel kinderen zijn met name ’s nachts alleen op hun kamer heel angstig, omdat ze veel seksueel misbruik hebben meegemaakt. Daardoor hebben ze enorme slaapproblemen. Soms lukt het dat ritme weer te stabiliseren.” Dat is al heel wat.

Vaak zijn de kinderen ook zwaar verslaafd, aan lachgas, cannabis of alcohol. Iets simpels als tandenpoetsen kan dan als een overwinning voelen. Of een gezamenlijk uitje naar een musical, over Tina Turner. Paardrijden. Een zwemdiploma halen. Meisjes die na hun behandeling onder begeleiding zelfstandig gaan wonen. Die een baantje vasthouden, onderwijs volgen en diploma’s halen. Maar ook iets ogenschijnlijk simpels als ‘sorry’ leren zeggen.

Hoofdbehandelaar Hanekamp: „Sommige meisjes werden gepest op de basisschool en hebben op de middelbare school bedacht: dat gaat me niet nog eens gebeuren, nu ben ik degene die gaat pesten. Veel kwetsbare meisjes denken dat ze boos moeten worden om gehoord te worden, ook om niet meer als slachtoffer te worden gebruikt. Dan is het al een stap als een meisje kan herstellen en zeggen: ‘Sorry, ik had niet zo agressief mogen worden.’ Of: ‘Ik had het niet mogen doen en ik wil kijken hoe ik dat de volgende keer anders kan doen.’”

Teamleider Jalink: „Er worden hier geen reuzensprongen gemaakt. Maar van kleine stapjes kun je samen genieten. Samen een wandeling maken, even fruit halen op de markt.” En er is nog iets, zegt psychiater Emma van der Meulen: „We zijn hier niet alleen maar het gedrag van de kinderen aan het verdragen. We zijn ze ook aan het motiveren. Wat ik opvallend vind, is dat ze pedagogen vaak zien als een voorbeeld. Veel van de jongeren willen later zelf ook groepsleider worden.”

Lees ook
Was ik ontspoord of was de gesloten jeugdzorg dat?

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.

Over de eettafels lopen

Investeren in ‘nabijheid’

Meedoen met voetballen

‘Totaal ontregeld’

Related Posts

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

Demonstratierecht

Twee maten

Symbolische pleisters

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

Gaten in het rooster

‘Wát een service!’

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

Regenbroek

Zilverreiger

Puzzel