Onlangs heeft het bedrijf Neuralink van Elon Musk bekendgemaakt dat het er in is geslaagd om een hersenimplantaat bij een mens in te brengen. Dit werd groots gevierd als een baanbrekende stap in de vooruitgang van de mens. Maar voor deze technologie betalen we een verborgen prijs, waardoor het effect ervan straks wel eens het tegenovergestelde zou kunnen zijn.
Musks bedrijf is niet het enige dat probeert om het menselijke brein met computers te verbinden. Ook techbedrijf Synchron, dat investeerders Jeff Bezos en Bill Gates achter zich heeft, werkt hieraan. Biotechnologiebedrijf Blackrock Neurotech plaatst zelfs al sinds 2008 experimentele implantaten bij mensen.
Neuralink is wél het meest doortastend. Zo heeft het de operatie waarmee het implantaat werd ingebracht al door een robot laten verrichten, wat het makkelijker maakt om straks op grote schaal mensen van hersenchips te voorzien. In principe zou je deze ingrepen zo letterlijk aan de lopende band kunnen uitvoeren.
Musk zelf heeft al enthousiast een paar toepassingen gepresenteerd waaraan het momenteel werkt. Zo moet het Blindsight-implantaat beelden in het brein gaan projecteren, waardoor beeldschermen en mobieltjes in de toekomst overbodig worden.
Zware handicaps
Neuralinks aankondiging maakte veel reactie los. Die vallen uiteen in twee categorieën: enthousiast of zorgelijk.
De enthousiastelingen – onder wie Musk zelf – wijzen op wat hersenimplantaten kunnen betekenen voor mensen met zware handicaps zoals een dwarslaesie. Zij zouden straks misschien met hun gedachten een rolstoel of robotarmen kunnen besturen. En Blindsight heet zo omdat Neuralink hoopt dat het implantaat blinde mensen kan laten zien. Wie kan daar nou tegen zijn?
Het is natuurlijk niet de bedoeling dat het bij medische toepassingen blijft. Voorstanders zien de implantaten graag een even vast onderdeel van het dagelijks leven worden als mobiele telefoons dat momenteel zijn.
De bezorgde geluiden gaan vaak over privacy. Onze telefoons spelen nu al veel persoonlijke data aan commerciële bedrijven door, dus hoe gaat het wanneer die rechtstreeks toegang krijgen tot onze hersenen en gedachten? Bestaat er dan nog wel zoiets als privacy, of kunnen we dan helemaal niets meer voor onszelf houden?
Ook de vrijwilligheid is een zorg. Tenslotte zijn ook het internet en mobieltjes eens heel vrijblijvend begonnen, terwijl we nu nauwelijks nog zonder kunnen. Betekent dit dat in de toekomst ook hersenchips onvermijdelijk gaan worden, omdat je anders niet eens meer je boodschappen af kunt rekenen of met het openbaar vervoer kunt reizen?
Levende wezens
Toch zouden al deze bezwaren wel eens in het niet kunnen vallen tegenover een veel groter probleem, waarvoor nog maar nauwelijks aandacht is. Dit probleem heeft ermee te maken dat wij mensen nu eenmaal geen machines zijn, maar levende wezens. En leven past zich continu aan. Dat gebeurt overal om ons heen in de natuur, maar ook in ons eigen lichaam. Daarom raakt je arm al zijn spiermassa kwijt wanneer er gips omheen wordt gelegd en je hem weken lang niet kunt bewegen. En wanneer je zou besluiten om morgen in een rolstoel te gaan zitten en daar drie maanden niet meer uit te komen, zou je merken dat je benen daarna het vermogen om te lopen zijn kwijtgeraakt – ook wanneer er medisch helemaal niets met je aan de hand is.
Pas relatief kort geleden zijn we gaan beseffen dat ditzelfde voor ons brein geldt. En dat de hersenen nog veel ingrijpender aanpassingen kunnen ondergaan dan de spieren. Wanneer je iets nieuws leert, ontstaan er nieuwe zenuwverbindingen in je brein. Maar die kunnen net zo goed weer verdwijnen als je de bijbehorende vaardigheden niet meer gebruikt. Zo blijkt ons oriëntatievermogen duidelijk af te nemen wanneer we regelmatig op GPS vertrouwen om ergens te komen. Door telkens zaken op te zoeken op ons mobieltje, wordt ons geheugen slechter. Je mobieltje hoeft alleen maar in de buurt te zijn om je verstandelijke vermogens af te laten nemen. En bij jonge kinderen die veel op beeldschermen kijken, zien we zelfs een verdunning van de hersenschors – iets dat normaliter alleen bij ouderen voorkomt, en vaak wordt waargenomen bij dementie.
Sluipenderwijs
Het bizarre effect van Musks implantaat zou dus wel eens kunnen zijn dat het niet alleen gehandicapten helpt, maar óók gezonde mensen opzadelt met een handicap. Hoe meer we onze vaardigheden aan apparatuur uitbesteden, hoe meer we deze sluipenderwijs kwijtraken.
Dit betekent niet dat Musks Neuralink per se slecht is. Maar het wil wel zeggen dat we op een hele nieuwe manier naar onszelf moeten gaan kijken, en goed moeten bedenken hoe we omgaan met dit soort nieuwe technologieën.
We lopen voor het eerst sinds het ontstaan van de mensheid een serieus risico om te de-evolueren in plaats van ons verder te ontwikkelen. Misschien zou het goed zijn als we alle gevolgen van de Neuralink zouden kennen vóórdat deze door miljoenen mensen gebruikt gaat worden. Zodat we niet pas achteraf beseffen dat deze een veel te hoge prijs bleek te hebben.
Lees ook
Zij denkt een beweging. En doet zo een muisklik
