Dwangsom of niet, het is het Centraal Orgaan opvang Asiel(COA) de afgelopen maand geen enkele dag gelukt om zich te houden aan de afspraken met de Groningse gemeente Westerwolde, waar Ter Apel in ligt. Vanaf 9 maart sliepen iedere nacht meer mensen in de opvang dan de toegestane tweeduizend.
Het ging een tijdje goed, vlak na de uitspraak van de rechter dat er vanaf 22 februari een wettelijke bovengrens zit aan het aantal overnachtingsplekken in het aanmeldcentrum. Maar de ene na de andere tijdelijke opvanglocatie sloot haar deuren omdat contracten met de betreffende gemeente afliepen. Sindsdien is het COA elke dag koortsachtig op zoek naar plekken om mensen de nacht door te laten brengen, zonder genoeg resultaat. Dinsdag sliepen weer 256 mensen te veel in het aanmeldcentrum.
De boete is inmiddels opgelopen tot meer dan 500.000 euro. Iedere nacht dat er meer dan tweeduizend mensen in de opvang slapen komt daar 15.000 euro bij. De rechter legde een maximale dwangsom van 1,5 miljoen euro op, maar het einde van de opvangcrisis lijkt nog lang niet in zicht.
Noodopvang in tenten
Al vóór de uitspraak van de rechter was het een dagtaak voor de medewerkers van het COA, rondbellen om noodbedden voor de nacht of hotels om statushouders door te kunnen laten stromen. Maar sinds de dwangsom is het al helemaal bidden en smeken. Tot dinsdag werd onder meer tijdelijk uitgeweken naar een nachtopvang met tenten in 2e Exloërmond op vijftien minuten rijden van het aanmeldcentrum, maar die locatie sluit. De komende twee maanden worden mensen ‘s avonds naar Zuidwolde gebracht, zo’n vijfenveertig minuten van Ter Apel, voor een bed en een avondmaaltijd. In de ochtend keren zij steeds terug voor de rest van de aanmeldprocedure.
„Het blijft een noodsituatie”, zegt een woordvoerder van het COA tegen NRC. „We zijn iedere dag in gesprek met gemeentes van locaties die moeten sluiten, om te vragen of die sluiting nog even kan wachten.” Vorige week bracht het COA 125 mensen vanuit de Groningse gemeente naar een hal in de Jaarbeurs in Utrecht, waar ook Oekraïners op kampeerbedjes slapen. In december en januari gingen asielzoekers op en neer naar Stadskanaal.
De gemeente Westerwolde erkent dat het COA in het hele land structureel moeite heeft om opvangplekken voor asielzoekers te vinden; mede daarom zit Ter Apel zo vol. Maar op de vraag of de boete daadwerkelijk geïnd gaat worden, laat een woordvoerder van de gemeente een volmondig „ja” horen.
„We hebben niet voor niets die rechtszaak aangespannen. De rechter heeft gemeend een prijskaartje te hangen aan die capaciteitsoverschrijding, maar ons gaat het er echt om dat het hier té vol is.” Volgens de gemeente is al meer dan tien jaar geleden bestuurlijk vastgesteld dat het niet goed is om meer dan tweeduizend mensen te huisvesten in Ter Apel. „Het doet iets met de omgeving, met de inwoners van Ter Apel, maar ook met de mensen die er werken en de kwetsbare asielzoekers die er verblijven”.
Het COA laat weten de boete gewoon te gaan betalen.
Instroom blijft hoog
De komende maanden zien er allesbehalve hoopvol uit, het COA voorziet grote problemen bij de opvang. De afgelopen week is de instroom met zo’n 900 aanmeldingen iets gedaald ten opzichte van de weken ervoor, blijkt uit wekelijkse cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid over de asielinstroom, maar het niveau ligt nog steeds hoger dan een jaar geleden. Nu de ramadan voorbij is, verwacht het COA een toename van het aantal aanmeldingen in de komende weken. De opvang in Ter Apel kan niet, zoals andere opvangcentra, de deuren sluiten als de limiet van het maximale aantal asielzoekers is bereikt. Iedere asielzoeker zal zich eerst in het aanmeldcentrum moeten melden.
De doorstroom van statushouders stokt door een gebrek aan vaste woonruimte. Waar het lukt worden zij ondergebracht in hotels. „Meer dan de helft van alle asielzoekers in Nederland, zo’n 26.000 mensen, zit nu in een noodopvang”, laat de woordvoerder van het COA weten.
De spreidingswet
Het COA zegt reikhalzend uit te kijken naar een uitspraak over de spreidingswet, al moeten provincies hun plannen daarvoor pas in november indienen. Daarna moet staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) de plannen nog beoordelen. De nieuwe wet is bedoeld om een eerlijke verdeling van opvangplekken voor asielzoekers onder alle gemeenten in Nederland te realiseren en 96.000 structurele opvangplekken te creëren. Volgens de gemeente Westerwolde kan de spreidingswet ademruimte geven op de middellange termijn, maar moeten gemeenten vooral nú meer ruimte bieden.
Lees ook
In Ter Apel is de kabinetscrisis ver weg: ‘Men is allang teleurgesteld afgehaakt’
