Geen mooier verhaal dan dat van het opgroeiend kind dat op een gegeven moment zijn vader de rug toekeert. De partij van president Recep Tayyip Erdogan werd afgelopen zondag bij de lokale verkiezingen voor het eerst in haar bestaan verslagen en ik wist dat de Turken er eindelijk voor hadden gekozen om grote mensen te zijn. Aangrijpend, het verhaal van de Turken die hadden gesnakt naar de strenge vader, hem hadden gevonden, hem ondanks alles hadden gekoesterd, om uiteindelijk vaders hand tijdens de wandeling naar de afgrond los te laten.
Ook hier in het Westen zijn we getuige van de groeiende drang om alles over te laten aan de wil van een sterke man. Eén die er garant voor staat dat gewone mensen niet het hoofd hoeven te breken over ingewikkelde kwesties. Een man die met zijn aanwezigheid die mensen het gevoel van veiligheid geeft. Een vader, maar dan in de traditionele zin van het woord. Hard, consequent in de straf, oppervlakkig in het denken, een man van tradities, iemand die het volgzame kind aait en het kritische kind mept.
In Turkije diende Erdogan zich bij de algemene verkiezingen van 2002 aan als de nieuwe leider en liep de massa meteen weg met hem. Een immense economische crisis had over het land geraasd, ik woonde destijds in Turkije en kon in de straten de depressie ruiken. Geen betere tijd om een man te omarmen die, was de samenloop van de omstandigheden iets anders geweest, werkelijk de vader van miljoenen had kunnen zijn: ook strenggelovig, ook in een achterstandswijk opgegroeid, ook arm geweest.
Geen grappen
Erdogan werd premier, de jaren volgden elkaar op en de kinderen leerden hun vader steeds beter kennen. In tegenstelling tot de leiders die voor hem de scepter hadden gezwaaid, deed Erdogan niet aan debatteren met zijn politieke tegenstanders. Al snel was het duidelijk geworden dat als je niet in de problemen wilde komen, je beter geen grappen kon maken over hem. Hij was de vader door wie de meeste Turken zijn grootgebracht: opstaan als hij binnenkomt, je mond houden als hij praat, trouwen met degene die hij goedkeurt, niet te hard lachen in zijn nabijheid.
Met zijn persoonlijkheid gaf Erdogan de mensen een heerlijk, vertrouwd gevoel. Voor het democratische proces van het land was het ‘vaderregime’ echter alles behalve goed nieuws. Turkije was weliswaar nooit volledig democratisch geweest, maar het land had dankzij de dynamiek van de seculiere achtergrond altijd de wens levend weten te houden om ooit deel te zijn van het Europese democratische systeem. Geheel naar de wens van de nieuwe vader werd die ambitie opzij geschoven.
Het enige seculiere land met een islamitische bevolking dat nog meer geschiedenis had kunnen schrijven door te promoveren naar de hoogste divisie van de democratie, liet die kans liggen. Want de kinderen kregen dag in dag uit te horen dat hen een gouden toekomst wachtte als ze hetzelfde pad volgden als dat van vader.
Ieder traditioneel gezin in Turkije heeft wel een strenge vader aan het hoofd staan. Krijgt die man het landsbestuur in handen, dan is zijn naam in het politieke jargon de ‘autocraat’. Erdogan ontwikkelde zich tot de autocraat. Zodanig dat ze zelfs na een omkoopschandaal in het voetbal, in 2011, eerst op zijn goedkeuring moesten wachten voordat ze bekend konden maken wie welke straf had gekregen.
Heilig is de familie, onwrikbaar de autoriteit van de vader die alles en iedereen bij elkaar houdt, beangstigend het idee dat de vader er niet meer is. In 2017 liet Erdogan het volk over het presidentiële systeem stemmen, de kinderen waren toen te bang voor de afwezigheid van een vader en zo werd Erdogan een soort eigenaar van het land.
Doorgeefluik
Na de invoering van het presidentiële systeem walste Erdogan helemaal over de onafhankelijke instituten heen. De rechtsstaat werd iets uit een ver verleden. Afgezien van een paar kleine kranten en televisiezenders werden de media een doorgeefluik van vader. Het grootkapitaal kwam grotendeels onder zijn heerschappij te staan en het parlement werd gedegradeerd tot een gebouw van de nostalgie.
Ik ben zelf ook opgegroeid in de Turkse cultuur, heb talloze kleine en grote Erdogans van dichtbij meegemaakt en kan uit eigen ervaring zeggen dat die vorm van vaderschap nooit tot iets goeds leidt. Het gehoorzame, onder de duim gehouden kind wordt groot en is voor de rest van zijn leven een wandelend raadsel over wat van hem had kunnen worden als hij wel in alle vrijheid was opgegroeid. En het land dat zich heeft overgegeven aan zo’n vader? Kijk naar het huidige Turkije en trek je conclusies: extreem rijk is de kleine kring rond Erdogan, terwijl de grote meerderheid van de mensen nog net geen honger lijdt omdat enkel brood van slechte kwaliteit nog te betalen is.
Er zijn er niet veel van, maar sommige kinderen groeien op, begrijpen dat niemand, zelfs de allerbeste vaders niet, een mooier persoonlijk verhaal kan schrijven dan zijzelf en laten de hand van vader los. Het meest hou ik van de mensen die zo moedig zijn om op te staan tegen hun vaders.
Er zijn er ook niet veel van, maar sommige volkeren begrijpen dat een goede vader iemand is die liefde geeft, doet wat de kinderen van hem vragen en voor de rest het niet in zijn hoofd haalt om hun baas te zijn. Afgelopen zondag was de dag dat het Turkse volk een eerste stap heeft gezet naar volwassenheid. De hand van vader is losgelaten. Aandoenlijk hun verhaal. Ik ben innig verliefd op ieder volk dat vaders hand een keer loslaat.
Lees ook
Stemming laat zien: als de Turkse oppositie verandert, kan Turkije veranderen
