Zo gezond mogelijk leven als je jong bent. Als je toch zorg nodig hebt, proberen dat digitaal te regelen. En als je eenmaal ouder bent, vooral een beroep doen op mantelzorgers. En de professionele zorgverlener? Die zie je zo weinig mogelijk.
Een ideaalplaatje wil voorzitter Dirk Jan van den Berg van brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland het niet noemen, maar dat er iets drastisch moet veranderen in de zorg is voor hem wel duidelijk. „Niet alle zorg kan door professionals worden opgevangen. We moeten toe naar een situatie waarin mensen zelf meer verantwoordelijkheid pakken.”
De dubbele vergrijzing – steeds meer ouderen die ook steeds ouder worden – komt snel naderbij. Er zijn meer ouderen die zorg nodig hebben, maar minder werkenden die die zorg kunnen verlenen. Nu werkt een op de zeven werkenden in de zorg, in 2060 zou dat een op de drie moeten worden. Onhaalbaar en onbetaalbaar, meent Van den Berg. „Volgens de Wet langdurige zorg heb je als oudere altijd recht op verpleegzorg, maar dat kan straks niet worden nagekomen omdat die mensen er eenvoudigweg niet zijn. Heel frustrerend, maar je kunt geen ijzer met handen breken.” Deze week praten de formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB over financiën, en daar maakt de zorg een groot deel van uit: de VWS-begroting is met ruim 100 miljard de grootste van alle departementen. Van den Berg hoopt dat de vergrijzing daar op tafel ligt. „Dit verdient een prominente plaats. Het probleem gaat niet weg door er niet over te praten.”
U schreef deze week aan de informateurs dat in Nederland ‘meer dan in andere Europese landen de zorg voor ouderen bij overbelaste zorgprofessionals wordt neergelegd.’
„Nederlanders zien enorm op tegen mantelzorg. Niet uit gebrek aan liefde voor ouders, wel omdat ze zich afvragen: hoe gaat dat passen in mijn leven? In andere landen is dat veel meer geïntegreerd. Daar ga je op een bepaald moment je ouders verzorgen, of je krijgt ze in huis. Daar moeten wij het ook over hebben. Het is niet meer zo van: overheid of zorgverzekeraars, regel dat maar even. Een ongemakkelijke boodschap, maar het is onverstandig onze kop in het zand te steken.”
Zorgen dat mensen langer gezond thuis kunnen blijven wonen helpt ook, zegt Van den Berg: „Preventie is belangrijk. Ik ben geen serene monnik, maar probeer jezelf een beetje te onderhouden. Eet gezond. Beweeg. Zwaar roken is onverstandig.”
Gemeenten moeten meer geld krijgen voor preventie en om welzijnstaken uit te voeren, vindt hij. „Praat met een willekeurige huisarts en je hoort dat misschien wel 50 procent van de mensen praat over hun financiën, hun kinderen, hun relatie. Of ze hebben klachten omdat ze in een huis met schimmel wonen. Dat zijn geen zorgvragen. Als die mensen elders hulp krijgen, ontlast dat de huisarts.” Digitalisering van zorg kan ook een bijdrage leveren. Artsen kunnen dan efficiënter werken en meer mensen spreken, zegt Van den Berg.
Waar het allemaal op neerkomt: we moeten meer zelf doen?
„Je hebt ook een eigen verantwoordelijkheid. Alleen zo kunnen we samen bijdragen aan een houdbare en solidaire zorg. Anders krijg je bijvoorbeeld meer private equity-partijen die voor mensen met genoeg geld een zorgaanbod regelen. Dat is niet de weg die we op moeten gaan.”
Het politieke klimaat lijkt anders; veel partijen willen juist meer geld uitgeven aan zorg. Niet alleen de formerende partijen PVV en BBB, maar ook linkse partijen.
„Er zijn partijen die zeggen: we zijn een beschaafd land, dus het mag wel wat kosten. Maar alleen geld lost het personeelstekort niet op. Meer geld betekent ook een hogere zorgpremie. Er zijn heel veel mensen voor wie twee tientjes extra per maand een probleem is. De VWS-begroting is nu al meer dan 100 miljard. Dat is niet niks. Mogen we dan ook kijken: doen we het wel goed? Doen we het wel slim? De bomen groeien niet tot in de hemel.”
In de Tweede Kamer gaat veel aandacht naar concrete zaken als het eigen risico. Wordt die vergrijzingsdiscussie wel voldoende gevoerd?
„Veel te weinig, en dat is jammer. Als je een probleem hebt, moet je erover praten. We hebben nu nog tijd om het goed op gang te krijgen, benut die tijd.”
Waarom gebeurt dat niet?
„Het is geen leuk taartje dat je aan je achterban gaat opdienen. Lange termijn en politiek gaan vaak niet goed samen, terwijl het wel een inspirerend onderwerp is. Ik denk dat best veel mensen die ouder worden geïnteresseerd zijn in hoe woonvormen voor ouderen eruit gaan zien.”
Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht. Gooit u uw probleem nu niet gewoon over de schutting?
„De zorgplicht blijft, maar het antwoord is niet automatisch: meer zorg. Daar zitten grenzen aan. De zorgplicht moet breder worden; gemeenten, welzijnsorganisaties. Maar ook: wat kunnen mensen zelf bijdragen?”
De NZa concludeerde onlangs juist dat verzekeraars te weinig ondernemen om het zorgaanbod en de zorgbehoefte in evenwicht te houden.
„Dat draait om wachtlijsten. Maar verzekeraars hebben daar vrijwel geen inzicht in. Ze weten niet op welke wachtlijst welke verzekerden staan. Verzekerden moeten actief meedoen in het zorgsysteem, niet stilletjes afwachten. Bel je zorgverzekeraar als je tegen een wachtlijst aanloopt. Ze kunnen vaak helpen met een andere locatie wat verder weg, waar de wachtlijst korter is of je misschien gelijk geholpen wordt.”
Lees ook
Wie gaat voor de ouderen zorgen? ‘De professional maakt het bed op, de mantelzorger stofzuigt en doet de was’
