Met omkoopschandaal Voice of Europe wordt een Europees netwerk van Russische beïnvloeding blootgelegd

In verschillende Europese hoofdsteden wist men dat het stond te gebeuren. Het oprollen van een Russische netwerk rond een nieuwswebsite in Tsjechië, zo wordt langzamerhand duidelijk, is het resultaat van intensieve samenwerking van Europese veiligheidsdiensten.

Vorige week woensdag deed de Poolse inlichtingendienst ABW invallen in twee woningen in Warschau en het plaatsje Tychy. Daarbij werd ruim 48.000 zloty (zo’n 11.000 euro) en 36.000 dollar aan contant geld in beslag genomen. De huiszoekingen, zo liet een woordvoerder van de Poolse inlichtingendiensten weten, waren onderdeel van een onderzoek tegen Jacek J., die wordt verdacht van spionage voor de Russische Federatie. Volgens de Polen was de actie zorgvuldig gecoördineerd met andere diensten – in het bijzonder die van Tsjechië.

Dezelfde dag kwam er een mededeling uit Praag. De Tsjechische regering maakte bekend dat het sancties had ingesteld tegen de Oekraïense oligarch Viktor Medvedtsjoek en zijn zakenpartner Artjom Martsjevsky, en tegen het bedrijf achter de website Voice of Europe. De Tsjechische premier Petr Fiala sprak van een „pro-Russisch netwerk dat poogde een beïnvloedingscampagne op te zetten die een serieuze impact zou hebben op de veiligheid van Tsjechië en de Europese Unie.”

Zakenman en politicus Medvedtsjoek (bijnaam: ‘de zwarte prins’) wordt beschouwd als een vriend van de Russische president Vladimir Poetin en als de belangrijkste behartiger van de Russische belangen in Oekraïne. In 2021 werd hij door de regering-Zelensky aangehouden wegens landverraad, maar in 2022 werd hij aan Moskou overgeleverd bij een gevangenenruil.

Nu lijkt Medvedstjoek de spin in het web van een Russisch propaganda- en beïnvloedinsgnetwerk dat zich uitstrekt tot in het Europees Parlement in Brussel.

Volgens de Tsjechische inlichtingendienst BIS werd de inhoud van Voice of Europe direct gecontroleerd door het Kremlin, en vloeiden er via het webportaal miljoenen Tsjechische kronen (tot honderdduizenden euro’s) naar Europese parlementariërs om de Russische boodschap te verspreiden. Hiermee zou Moskou onder meer hebben geprobeerd de Europese verkiezingen in juni te beïnvloeden.

Politici uit zes Europese landen

Volgens de Tsjechische krant Deník N gaat het om politici uit zes Europese landen: Duitsland, Frankrijk, Polen, België, Hongarije – en Nederland. Deze week meldde Deník N, in samenwerking met het Duitse weekblad Der Spiegel, de eerste twee namen. Europarlementariër Maximilian Krah en Bondsdaglid Petr Bystron, allebei van de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland, zouden Russisch geld hebben ontvangen. De betalingen zouden zijn gedaan in cash bij ontmoetingen in Praag, of digitaal via bitcoins. Volgens Deník N beschikt de Tsjechische geheime dienst over geluidsopnamen die de omkoping van Bystron bewijzen.

Nederlandse namen zijn er tot nog toe niet naar voren gekomen – ondanks een dringende oproep vanuit de Tweede Kamer aan het kabinet om meer duidelijkheid te geven. Afgelopen dinsdag benadrukte demissionair minister van Binnenlandse Zaken Hugo de Jonge (CDA) dat inlichtingen waarover de Algemene Inlichtgingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) beschikt, niet openbaar kunnen worden gemaakt. De Kamer, zo zei De Jonge, moest de Nederlandse diensten rustig hun werk laten doen. „Stel, er is een signaal (…) en dat is nog heel zwak en nog helemaal niet goed onderzocht en dat signaal zou je openbaar maken (…) dan weet je zeker dat je er eigenlijk niets mee kunt in het vervolg”, zei De Jonge.

Intussen wordt steeds duidelijker dat de Europese inlichtingendiensten al weken, zo niet maanden, bezig zijn met het blootleggen van het netwerk rond Voice of Europe. Tijdens een debat in het Belgische parlement zei premier Alexander de Croo dat er „een nauwe samenwerking” is geweest met de Tsjechen om het netwerk te onthullen. „Het kwam bijvoorbeeld aan het licht dat Rusland Europarlementariërs heeft benaderd, maar ook heeft betaald, om hier Russische propaganda te promoten”, zei De Croo. De Belgische premier doelde daarmee op het onderzoek naar Voice of Europe, zo liet een woordvoerder weten. Vorige maand meldde Le Monde dat de Franse geheime dienst DGSI al sinds het najaar van 2023 onderzoek doet naar Russische pogingen om de komende Europese verkiezingen te destabiliseren. Het Franse onderzoek zou zich richten op de Europese campagne van Europarlementariër Jean-Luc Schaffhauser, van de radicaal rechtse partij Rassemblement National van Marine le Pen.

Schaffhauser – lid van de ultraconservatieve katholieke beweging Opus Dei – regelde in 2014 een lening voor zijn partij van een Russische bank en werd daarover eerder ondervraagd door een parlementaire onderzoekscommissie. Nu is hij het middelpunt van een onderzoek naar een Russische beïnvloedingscampagne, zo meldde een anonieme bron aan Le Monde. Hoewel de Fransen nog geen formele links met het Kremlin zouden hebben vastgesteld, werd de dreiging zo concreet geacht dat medio maart vertegenwoordigers van Europese inlichtingendiensten bij elkaar zouden zijn gekomen om het onderzoek naar het netwerk op elkaar af te stemmen.

Moskou zou hebben geprobeerd de Europese verkiezingen van juni te beïnvloeden

Extreem-rechtse bijeenkomst in Hongarije

Volgens Le Monde richt inlichtingendienst DGSI zich ondermeer op Guillaume Pradoura, lid van Rassemblement National. De Fransman werkte eerder voor de Duitse Europarlementariër Krah (tegen wie er bewijs zou zijn van omkoping) en is momenteel de assistent van de Nederlander Marcel de Graaff, een oud-PVV’er die tegenwoordig namens Forum voor Democratie in het Europees Parlement zit. Vorige maand baarde De Graaff opzien met een toespraak waarin hij beweerde dat Oekraïne „kinderkennels” voor westerse „pedonetwerken” zou herbergen. Een aantal Europarlementariërs riep daarna de voorzitter per brief op om onderzoek te doen.

Zo lopen er meer lijntjes naar Nederland. Zo sprak Petr Bystron, de andere Duitse parlementariër die Russisch geld zou hebben ontvangen, afgelopen januari op een bijeenkomst van de extreem-rechtse partij Mi Hazánk (Ons Moederland) in Hongarije, waar ook partijleider Thierry Baudet van Forum te gast was. Er waren op deze bijeenkomst veel uitspraken te horen die ook regelmatig in Russische staatsmedia voorbij komen. De voorman van Mi Hazánk legde zelfs territoriale claims op het grondgebied van Oekraïne. „Als deze oorlog eindigt met het verlies van Oekraïne als staat, omdat dat ook te voorzien is, dan zou ik als de enige Hongaarse partij die dit standpunt vertegenwoordigt, willen aangeven dat we aanspraak maken op Transkarpatië”, zei partijleider László Toroczkai.

Bystron, Baudet en Toroczkai werden uitgebreid door Voice of Europe geïnterviewd – net als Europarlementariër Marcel De Graaff. Daarbij deden ze uitspraken die goed pasten bij het discours van het Kremlin.

„Het belangrijkste doel van Voice of Europe was het frame te verspreiden dat vrede alleen mogelijk is als Oekraïne het recht opgeeft om zijn soevereiniteit en integriteit te verdedigen”, citeert Deník N een anonieme hoge Tsjechische ambtenaar.

Uitspraken van Baudet

Bystron verklaarde eerder eerder dat de Oekraïners niet meer willen vechten en klaar zijn voor vredesonderhandelingen. Van Baudet is bekend dat hij Oekraïne niet als een natiestaat beschouwt. Op Voice of Europe viel onder meer te lezen dat Baudet de schuld voor de oorlog in Oekraïne bij de VS en de NAVO legt, wat de Forum-leider ook consequent doet in zijn bijdragen in de Tweede Kamer. De website besteedde veel aandacht aan de Forum-leider. Uitspraken van Baudet tegen de EU, voor Trump of over corona werden er ook geplaatst.

Ruslanddeskundige Martin Kragh van het Swedish Institute of International Affairs ziet in Voice of Europe een „typische Russische beïnvloedingsoperatie”. Kragh wijst erop dat Rusland vaker gebruik maakt van oligarchen die niet direct verbonden zijn met de Russische staat. „Dit is een aantrekkelijke manier om plausible deniability in stand te houden”, zegt Kragh: „de illusie dat Rusland er niet bij is betrokken. Maar achter de schermen is er vaak sprake van hulp en invloed van de Russische inlichtingendiensten.”

Na de invasie in Oekraïne werden Russische propagandakanalen als RT en Sputnik in Europa verboden. Heimelijke beïnvloedingsoperaties zijn daarom een van de weinige manieren voor Rusland om in het Westen de steun aan Oekraïne te ondermijnen, zo zegt de Zweedse deskundige Kragh. En toevallig of niet: volgens de Tsjechische krant Deník N vestigde Artjom Martsjevsky zich pas ná het uitbreken van de oorlog in Praag om de activiteiten van Voice of Europe te coördineren.

Delen





Mail de redactie