Het kan zomaar Mark Ruttes eerste persconferentie worden als bijna-secretaris-generaal van de NAVO. In het paleis in Vilnius waar de president van Litouwen Gitanas Nauseda zijn kantoor heeft, staat Rutte dinsdagmiddag voor zo’n twintig cameraploegen en fotografen. En een Litouwse journalist wil weten wat hij als secretaris-generaal gaat doen voor de Baltische staten, die zich steeds heviger bedreigd voelen door Rusland.
Nauseda, naast Rutte, heeft net voor het eerst publiekelijk gezegd dat hij Rutte steunt als NAVO-kandidaat. Kaja Kallas, premier van Estland, zegt rond dezelfde tijd precies hetzelfde op X, en in Brussel laat de Amerikaanse ambassadeur bij de NAVO weten dat de Amerikanen nog steeds Rutte willen. Niet iemand anders.
Wat kan er, zou je denken, voor Rutte nog misgaan? Er is één andere kandidaat, de Roemeense president Klaus Johannis, en het leek er lang op dat de Baltische staten hem zouden steunen, en twijfelden over Rutte. Als dat niet zo is, of niet meer, blijft er naast Roemenië nog maar een klein groepje landen over dat Rutte niet wil, met als meest uitgesproken tegenstander Hongarije.
‘Onze eigen grens’
Maar Rutte neemt geen risico. Hij zegt in Vilnius dat hij géén campagne voor zichzelf voert en dus alleen maar kan antwoorden als minister-president van Nederland. Die vindt het „cruciaal” dat Oekraïne de oorlog met Rusland wint en ziet de grens van de Baltische staten met Rusland als „onze eigen grens” die koste wat kost beschermd moet worden.
Nauseda knikt, hij zegt daarna dat hij er zeker van is dat Rutte beseft wat er voor Litouwen en de andere landen die grenzen aan Rusland op het spel staat, en wat er dus voor de héle NAVO op het spel staat.
Rutte is in Litouwen voor een ‘werkdiner’ met de voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, Charles Michel. Die organiseert etentjes met EU-leiders om het over de toekomst van de Europese Unie te hebben. Het gaat over de uitbreiding van de EU, over geld, landbouw, klimaat, geopolitiek. Het doel is om met z’n allen een ‘strategische agenda’ te bedenken, voor lange tijd. In november was Rutte ook op zo’n avondje in Parijs.
De regeringsleiders van Bulgarije, Zweden en Tsjechië zijn dinsdag ook naar Vilnius gekomen voor de EU-bijeenkomst. Maar niet zo vroeg als Rutte. Want ook als je officieel geen campagne voert voor jezelf kan het belangrijk zijn om als kandidaat-secretaris-generaal aan landen in het oosten van Europa te laten zien dat je aandacht voor ze hebt. Na zijn bezoek aan Nauseda krijgt hij een rondleiding op de universiteit van Vilnius, uit 1579. Daar staat hij lang stil, diep zuchtend, bij een fototentoonstelling van twintig Oekraïense studenten die zijn omgekomen in de oorlog met Rusland. Zoals Valentyn Levchenko, 18 jaar, die volgens het bijschrift met zijn eigen leven dat van dertien andere soldaten heeft gered. „Je zou de familie van deze jongeren hier naartoe moeten halen”, zegt Rutte tegen de rector van de universiteit, „om te laten zien hoe ze hier geëerd worden.” Dan, meer tegen zichzelf: „Maar dat kan natuurlijk pas als de oorlog voorbij is.”
Lees ook
Wél een vergadertijger, maar krenterig op defensie. Heeft Rutte genoeg vinkjes voor de NAVO?
Selfies met Rutte
Rutte gaat in Litouwen ook langs bij de Nederlandse militairen die op trainingsbasis Rukla meedoen aan de enhanced Forward Presence: troepen van de NAVO houden oefeningen in de buurt van de grens met Rusland, onder Duits commando. Rutte was er ook al in maart 2022, net na de inval van Rusland in Oekraïne. In Rukla zitten al Nederlandse militairen sinds 2017, er zijn er nu 278. „Inspectie, inspectie”, roept Rutte als hij op de derde verdieping van de kazerne een kamer binnenloopt van acht militairen. Hij haalt een vinger over de rand van de deur: geen stof.
Er is geen tijd om langs te gaan bij de oefening die een paar kilometer verderop aan de gang is. In de kazerne zijn maar zo’n vijftig Nederlanders. Die gaan deze dinsdag wel bijna allemaal op de foto met Rutte. „Dat is mijn vak”, zegt hij bij de uitgang. „Selfies maken.” Hij zegt ook wat hij altijd zei als hij op verkiezingscampagne was voor de VVD: „Vandaag zijn ze gratis.”
Die VVD-tijd is voorbij. En of er een NAVO-tijd aan zit te komen voor Rutte, is nog steeds onzeker. Begin dit jaar zei de Amerikaanse ambassadeur bij de NAVO dat ze hoopte op een beslissing op 4 april: deze week, op een bijeenkomst van de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken in Brussel. Maar diplomaten gaan er nu vanuit dat er meer tijd nodig zal zijn, de Amerikaanse ambassadeur zegt te hopen op de komende weken.
Al zou het ook ineens snel kunnen gaan. Als de Roemeense president Johannis zijn kandidatuur intrekt omdat hij nauwelijks steun heeft, blijft alleen Rutte over, die wél veel steun heeft. De Litouwse president Nauseda negeerde dinsdagmiddag op de vraag wat hij Johannis zou adviseren om te doen, nu die de steun van de Baltische staten misloopt. Hij wilde het alleen maar over Rutte hebben. Ook op X: „Mijn kandidaat.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124527811-62af82.jpg|https://images.nrc.nl/AhRcu8rD3GvFVLwZSZnA4SkG5lM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124527811-62af82.jpg|https://images.nrc.nl/VbMR1D-fHwaN2T3D0JiCjrVxKIQ=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124527811-62af82.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124446310-f8e4bd.jpg|https://images.nrc.nl/BNWEEDBaqY4PXA-HJ6VJht2jTbY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124446310-f8e4bd.jpg|https://images.nrc.nl/voCAqiDuAS8yFI92T8omZMfxAFQ=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124446310-f8e4bd.jpg)
