Wie vaak naar de nachtelijke hemel kijkt, zal – als de berekeningen kloppen – binnenkort iets bijzonders zien in het sterrenbeeld Corona Borealis (oftewel de Noordelijke Kroon). Astronomen berekenden dat hier tijdelijk met het blote oog een ‘nieuwe heldere ster’ te zien zal zijn. De ‘ster’ verschijnt enkele dagen net zo helder aan de hemel als de poolster Polaris, schreef NASA. Daarna zal ‘de ster’ weer decennialang in de duisternis verdwijnen.
Wat is hier aan de hand? Waarom verschijnt er tijdelijk een ‘nieuwe ster’ aan de hemel? En waarom is dit bijzonder?
De ogenschijnlijke nieuwe ster is eigenlijk een flits bij een explosie in een systeem van twee sterren.
Op zo’n 3.000 lichtjaar van de aarde draaien een rode reus en een witte dwerg om elkaar heen in een sterrensysteem T Coronae Borealis (T CrB). Een witte dwerg is een klein, compact restant van een opgebrande zonachtige ster die zijn buitenste lagen heeft weggeblazen, waardoor alleen de compacte kern overblijft die geleidelijk afkoelt. Vóór een zonachtige ster een witte dwerg wordt, zwelt hij op tot honderden keren zijn originele grote. In die fase heet een ster een rode reus. Terwijl in T CrB de grote rode reus en de kleine witte dwerg dicht om elkaar heen draaien, stroomt gas van de rode reus naar de witte dwerg.
Normaal is T CrB veel te zwak om met het blote oog te zien. T CrB heeft een helderheid van magnitude +10, een maatstaf die astronomen gebruiken om de helderheid van een hemellichaam te beschrijven. Hoe hoger de magnitude, hoe zwakker. Ter vergelijking, de volle maan heeft een magnitude van ongeveer –13.
Flits
Maar wanneer de witte dwerg genoeg gas heeft verzameld, stijgt de temperatuur door opeenhoping van materie. Uiteindelijk ontstaat een thermonucleaire ontploffing op de witte dwerg: een nova (Latijns voor nieuw). De flits die bij de explosie ontstaat is wél helder genoeg om waar te nemen met het blote oog. Vanaf de aarde zal de flits als een ster aan de hemel verschijnen met een magnitude van +2 (ongeveer dezelfde magnitude als de poolster).
De nova van T CrB is een terugkerend verschijnsel. De laatste keer dat T CrB ontplofte was in 1946. Ook zijn er aanwijzingen dat dit sterrensysteem ontplofte in de jaren 1217, 1787, 1866. Dit jaar zal de ontploffing ergens tussen nu en september plaatsvinden, schatten astronomen van Louisiana State University. De meeste sterrensystemen dimmen iets voor de nova plaatsvindt. Dat is sinds vorig jaar maart ook bij T CrB gemeten.
De heldere flits zal enkele dagen met het blote oog zichtbaar moeten zijn en iets meer dan een week met een verrekijker.
Liefhebbers moeten hiervoor kijken naar het boogvormige sterrenbeeld Corona Borealis (een lastig te vinden sterrenbeeld). Dat sterrenbeeld ligt tussen de sterrenbeelden Boötes en Hercules.
T CrB is een van de vijf terugkerende nova’s in de Melkweg, maar de meeste sterrensystemen ontploffen eens per enkele millennia of staan zó ver weg dat de flits niet met het blote oog te zien is vanaf de aarde.
De ontploffing op T CrB zou „een unieke kans kunnen zijn” om een nova met het blote oog te zien, volgens NASA. Voor de meesten van ons komt zo’n kans maar een keer voorbij.
