Waarom zou je minderen met alcohol? En 12 andere vragen over alcoholvrije drank

Wie meedoet aan ‘Dry January’ laat wijn, bier en sterk 31 dagen links liggen. Maar een alcohol-detox betekent allang niet meer dat je tot water of cola bent veroordeeld. Er zijn verrassend lekkere – en veel – alternatieven voor alcoholhoudende dranken. Maar is alcoholvrij echt zonder alcohol, hoe houd je het vol ná de droge januarimaand en waarom zou je eigenlijk? NRC zet dertien vragen en antwoorden over alcoholvrije drank op een rij.

1 Wanneer is een drankje alcoholvrij?

Alcoholvrij is niet hetzelfde als zónder alcohol. In alcoholvrij bier van Nederlandse makelij zit maximaal 0,1 procent alcohol, in alcoholvrije wijn tot 0,5 procent. Alcoholarm bier bevat een alcoholpercentage tussen 0,1 en 1,2 procent. Wil je helemaal geen druppel drinken, kijk dan of het etiket 0.0 procent vermeldt.

2Hoeveel alcoholvrije drank drinken Nederlanders?

In 2020 dronk een op de acht volwassenen in Nederland maandelijks alcoholvrij bier, schrijft het Trimbos-instituut op basis van cijfers uit de Leefstijlmonitor. Alcoholvrije wijn of cider werd in dat jaar door 1,7 procent van de volwassenen gedronken. Cijfers over 2021 verschijnen in mei.

Alcoholvrij bier is bezig aan een opmars. Het aantal bierdrinkers dat maandelijks ten minste één alcoholvrij biertje opentrekt, steeg in 2022 ten opzichte van de twee jaren daarvoor, blijkt uit onderzoek van Nederlandse Brouwers, de belangenorganisatie van bierbrouwerijen in Nederland. De vereniging publiceert ook jaarlijks cijfers over het aandeel van alcoholvrij op de biermarkt. In 2022 besloeg dat 6,7 procent van het totaal. Van de honderd biertjes die werden gedronken waren er dus bijna zeven alcoholvrij. Zeven jaar eerder (in 2015) was dat nog 2,9 procent.

Dat er meer alcoholvrije drank wordt verkocht, wil niet per definitie zeggen dat er minder alcohol wordt gedronken. Onderzoeker Carmen Voogt van het Expertisecentrum Alcohol van het Trimbos-instituut wijst erop dat de cijfers voor alcoholgebruik in Nederland de laatste jaren nagenoeg stabiel blijven. „Er is nog geen onderzoek naar gedaan, maar het lijkt aannemelijk dat alcoholvrije drank geen vervanging is voor alcoholhoudende drank, maar dat er drinkmomenten bijkomen. Alcoholvrije drank concurreert dan eerder met frisdrank dan met drank mét alcohol.”

3Hoe komt het dat we meer alcoholvrij zijn gaan drinken?

0.0 wordt steeds beter en lekkerder. De keuze en kwaliteit van bijvoorbeeld alcoholvrij bier hebben een vlucht genomen. Door een verbeterde brouwtechnologie zitten er minder bijsmaakjes aan en er wordt meegesurfd op de populariteit van craft beer, schreef NRC eerder. Naast de grote brouwers proberen nu ook de kleinere brouwers zich te onderscheiden met nieuwe en qua smaak avontuurlijkere varianten, met een veel groter aanbod in de winkels en een enorme variëteit aan nieuwe stijlen tot gevolg. Daar komt bij dat we meer op onze gezondheid zijn gaan letten, zei hospitality-trendforecaster Vincent van Dijk eerder in NRC.

4Waarom zou je willen minderen met alcohol?

Drink geen alcohol en als je drinkt, dan maximaal een glas per dag, is het advies van de Gezondheidsraad. Meer drinken dan het advies is ongunstig, vanwege de verhoogde risico’s op beroerte, borstkanker, darmkanker en longkanker. Maar hoe zit het dan met dat glas rode wijn per dag? Dat zou goed zijn voor hart- en bloedvaten. Die misvatting is in 2019 al onderuitgehaald door wetenschappelijk onderzoek. Zelfs matig drinken vergroot het risico op beroertes, bleek uit de resultaten.

„Er is geen gezonde dosis, alcohol is de schadelijkste drug die er is.” Dat is hoe David Nutt, een psychiater en drugsonderzoeker die de leerstoel neuropsychofarmacologie bekleedt aan het Imperial College in Londen, de gezondheidseffecten van alcohol samenvatte in een interview in NRC. Niet per se voor individuen, maar wel als je kijkt naar de gevolgen op bevolkingsniveau. Hart- en vaatziekten, allerlei soorten kanker, verkeersongelukken, zelfdoding en elk weekend overvolle afdelingen spoedeisende hulp.

Nutt ziet reden genoeg om te minderen. Hij schreef het boek Drankje? over de gevolgen van alcoholgebruik – de negatieve én positieve –, de sterke lobby van de alcoholindustrie en wat overheden zouden moeten doen tegen problematisch drinken. Is het alleen maar kommer en kwel? Niet als het je om de sociale voordelen te doen is, volgens Nutt. Mensen zijn sociale dieren en alcohol is de sociale drug bij uitstek, betoogt hij.

Lees een interview met hoogleraar psychiatrie René Kahn: ‘Je zegt toch ook niet: snuif cocaïne met mate?’

5Wat zijn tips om alcoholgebruik te minderen?

Les eerst je dorst voordat je een glas inschenkt en zeg vaker nee. Het is ook helemaal niet gek om in een restaurant halve glazen te bestellen van een wijnarrangement. In dit artikel lees je nog acht andere tips waarmee iedere drinker zijn voordeel kan doen. Uiteindelijk is geheelonthouding het beste. Om de kans op kanker niet te vergroten, niet dik te worden en je fris en fit te voelen. Maar je alcoholgebruik verminderen met bijvoorbeeld de helft zou al winst zijn.

Alcohol is geweldig spul, tot het niets meer oplevert, ontdekte Petra Moes. Ze geeft tips voor een feestje zonder drank

6Dry January: wat is het? Waar komt het vandaan? Waar is het goed voor?

Mensen die meedoen aan Dry January spreken met zichzelf af dat ze 31 dagen lang van de drank afblijven. Even bijkomen na een bourgondische decembermaand. In Nederland staat de nuchtere maand ook wel bekend als ‘IkPas’, een campagne van verschillende organisaties in de vorm van een uitdaging waarvoor deelnemers zich kunnen inschrijven. Dit jaar deden 28.446 Nederlanders dat. Ondertussen zijn zelfs een tweede en derde ‘droge’ maand komen overwaaien uit onder andere Australië: Dry July en Sober October. Waar komt het idee vandaan en heeft het nut, een maand niet drinken?

De term Dry January komt uit het Verenigd Koninkrijk. Andere landen volgden. Alleen in wijnminnend Frankrijk leek Janvier Sec maar niet van de grond te komen, maar ondertussen bestaat ook daar een officieel initiatief.

Wat doet een maand niet drinken? Elk jaar ondervraagt Kenniscentrum Tranzo van Tilburg University de deelnemers aan de IkPas-challenge. In 2022 gaf 70 procent aan beter te slapen en zich lichamelijk fitter te voelen. 73 procent voelde zich mentaal fitter. 56 procent voelde zich gezonder. En meer dan een derde van de deelnemers raakte gewicht kwijt. Ook op de wat langere termijn lijken de effecten positief: zes maanden na de challenge dronken de deelnemers gemiddeld 4,9 glazen minder per week, 27,3 procent minder dan ervoor. Er zijn echter ook wetenschappers die aangeven dat zo’n campagne haast meer kwaad dan goed doet. Zij zijn van mening dat mensen kunnen denken dat één maand onthouding een vrijbrief biedt om de rest van het jaar los te gaan.

Wie het een maand volhoudt, wil misschien wel langer stoppen, maar hoe? In 2019 deelden ervaringsdeskundigen hun ervaringen.

7 Wat zijn goede alcoholvrije alternatieven?

Er zijn ontzettend veel verrassende alternatieven om je glas mee te vullen. Drankjes die net zo gezellig zijn als hun katerige tegenhangers. Net als bij alcoholrijke drank begint het vinden van iets ‘lekkers’ bij het kennen van je eigen smaakvoorkeuren. Van alcoholvrijbier tot ander spannends, NRC-medewerker Esmee Langereis testte erop los en tipt het beste van alcoholvrij.

Lees de test: Bubbels verdoezelen een gebrek aan smaak. Wat zijn de beste alcoholvrije bieren en wijnen?

8 Levert het drinken van alcoholvrije drank gezondheidswinst op?

Voor volwassenen die al drinken en een glas alcoholvrije wijn inschenken bij het diner in plaats van de alcoholhoudende variant, is dat alcoholloze wijntje een goede vervanger, zegt onderzoeker Carmen Voogt van het Expertisecentrum Alcohol van het Trimbos-instituut. Alcoholvrije dranken missen dan wel de nadelige gezondheidseffecten van alcohol, ze bevatten nog altijd veel suiker. Als dorstlesser zijn suikerloze drankjes als thee en water een stuk gezonder.

9 Wat drink je bij het diner als je van de wijn af wilt blijven?

Een waardig alternatief voor wijn bij het diner: dat is er best, zeggen experts. Wat dacht je van thee, sappen of mocktails (alcoholvrije cocktails). Of bier met ‘botanicals’? NRC vroeg een thee-, een bier- en een wijnsommelier naar hun werkwijze en favorieten als het op alcoholvrij aankomt.

Thee bij het diner kan net zo verfijnd zijn als wijn. „Bij zuurkoolstamppot kan prima een earl grey uit de supermarkt.”

10 Waarom lijkt alcoholvrije wijn niet net zo op het origineel als alcoholvrij bier?

Waar een 0.0-biertje de smaak van een echt glas pils heel aardig benadert, is dat bij alcoholvrije wijn doorgaans minder het geval. „Niet alleen de alcohol, maar ook de structuur en verfijnde aroma’s die wijn zo bijzonder maken, zijn vaak verdwenen”, schreef NRC-medewerker Esmee Langereis eerder. „Om dat gemis te compenseren, worden suiker en andere middeltjes toegevoegd. In het ergste geval levert dat een schraal chemisch druivennat op.” Hoe dat komt? Het is ingewikkelder om alcoholvrije wijn te maken. Wijn bevat meer alcohol dan bier. Haal je dat eruit dan gaat ook meer structuur en smaak verloren. En in bier zitten nog belletjes om je af te leiden.

Hoe subtiel het resultaat is van het dealcoholiseren van wijn, hangt af van de methode.

11 Hoe won 0.0 pils aan populariteit? En hoe drink je zo’n ‘nepperd’ het lekkerst?

Het eerste alcoholvrije biertje dat echt aansloeg werd in de markt gezet met een list. Brouwers prezen het aan als ‘light’. Het alcoholpercentage lieten ze in het midden. Het Paard van Troje werd binnengehaald en drinkers tuinden er met open ogen in, schrijft biersommelier Frits Dunnink in zijn boek 0.0, alcoholvrij bier in de Lage Landen. NRC recenseerde het en geeft tips hoe je je 0.0’etje zo goed mogelijk laat smaken. We geven er alvast een weg: ook voor alcoholvrij geldt, lauwe pils is niet te drinken.

Alcoholvrij bier brouwen is nog niet zo makkelijk. ‘Het duurde anderhalf jaar voordat de alcoholloze IPA van vandeStreek „fucking lekker” was.’

12 Is het verantwoord om een kind een alcoholvrij biertje of wijntje te schenken?

„Alcoholvrij bier geeft het signaal dat bier normaal is, en leuker dan fris”, waarschuwde Ninette van Hasselt van het Trimbos-instituut eerder in NRC. Een kind went aan de smaak en het kan de stap naar alcoholische drank kleiner maken. Niet doen dus.

Lees ook een interview met kinderarts Nico van der Lely: ‘Elk jaar sterven er zes kinderen door alcohol’

13 Verdwijnt alcohol als je ermee kookt?

Niet helemaal. Hoe hoog het alcoholpercentage is dat daadwerkelijk op het bord belandt, is afhankelijk van het gerecht dat je maakt. Hoe langer het eten staat te sudderen, hoe meer van de alcohol verdwijnt. Het is niet makkelijk om alles eruit te koken. Wetenschapsredacteur Wim Köhler sloeg de wetenschappelijke literatuur erop na en legde eerder in NRC uit of je nog achter het stuur kunt gaan zitten na het eten van een stoofpot, geflambeerde ijscoupe of een met drank besprenkeld baksel.

Lees ook deze reportage: Bij de alcoholvrije slijterij is het nog even aftasten, maar er heerst ook opluchting