Column | Hoe dik mag de leider van een land zijn?

Posted on March 14, 2024 by admin

De Franse koning Louis XVIII was veel te dik. Zo dik, dat hij in een karretje terug naar Parijs getrokken moest worden, nadat Napoleon in 1815 voorgoed was verslagen. Tenminste, zo zetten de spotprenten uit die tijd in Europa hem voor schut. Zwaarlijvigheid is een controversieel bezit in de geschiedenis van politiek leiderschap. Kan een succesvol staatsman dik zijn, of is dat eerder een handicap? Het antwoord daarop is historisch contingent (zoals bijna altijd).

Maar eeuwenlang was zwaarlijvigheid niet echt een probleem geweest. Kijk de oude vorstenspiegels er maar op na. Noch Hendrik VIII, noch de Borgia’s, noch Ivan de Verschrikkelijke waren echt slank te noemen. De laatste Romanov, Nicolaas II, viel zelfs op door een schamele gestalte.

Die politieke waardering voor omvang begon rond 1800 te veranderen. De revolutionaire en napoleontische periode was voor veel politieke begrippen een kantelpunt (Kosellecks Sattelzeit). Men ging anders denken en praten over de staat, nationaal bestuur, over de natie en ook over de rol van de gekroonde hoofden. Er kwamen constituties, het goddelijk gezag was door Napoleon de usurpator onderuit gehaald. Er moest op een nieuwe manier over bronnen van gezag worden nagedacht. Wat maakt een leider legitiem als het niet meer om zijn of haar stamboom gaat?

Lodewijk XVIII was net als de vele koningen van het ancien régime een man van het goede leven, die het letterlijk en figuurlijk breed liet hangen. Hij paste ook niet op één stoel, maar liet speciaal voor zijn volumineuze figuur zitbankjes maken die hem nog een beetje elegant positioneerden. Hij zat er niet mee. Integendeel, obesitas was een kwaliteitskeurmerk voor een vorst met een onbetwistbare eeuwenoude stamboom die zich weer stevig op de troon wilde zetten. Zijn legitimiteit was zijn afkomst, het feit dat hij in Frankrijk was geplant, en juist niet op een paardenrug de kilo’s eraf hoefde te zweten, zoals de Corsicaanse kapitein.

Een gouden lepeltje

Maar zijn volk en het legertje van politieke karikaturisten elders in Europa, dachten daar inmiddels anders over. De nieuwe vorm van gezag had een nieuwe gestalte nodig. Iemand die juist wel op het zadel plaatsnam, er hard voor moest werken, en niet met een gouden lepeltje in de mond was geboren. Schilder Jacques-Louis David beeldde de jonge Napoleon in 1801 met wuivende manen af als een godheid, die als Hannibal door weer en wind over de Alpen joeg en met zijn martiale gedaante indruk maakte.

In de periode na 1815 stonden ineens overal in Europa en Zuid-Amerika nieuwe helden op, die in de bonapartistische traditie van de soldatenleider stapten, zoals generaals De Riego in Spanje, Ypsilantis in Griekenland, en kolonel Pepe in Napels. In The Four Horsemen onderstreept Richard Stites het belang van die nieuwe militair-demagogische rebellenleider. Op de vlucht, fit, militair geschoold, aantrekkelijk en charismatisch. Dat was in het nieuwe postnapoleontische tijdperk de blauwdruk waaraan een succesvolle leider moest voldoen. Niet meer dik, amechtig en dynastiek. Maar ook nog niet aangekomen in het tijdperk van na 1848, toen professoren, ambtenaren en klerken een nieuw type burgerlijk leider voortbrachten, die hun gezag aan democratische stemmen ontleenden.

De militaire couppleger bleef als mythe en nastrevenswaardig imago voortleven. In de 20ste eeuw tapt Franco uit dat vaatje, net als de Griekse kolonels en hun Latijns-Amerikaanse collega’s. En ja, ook de rebellen en terroristen staan er graag dynamisch, slank en fit op. Denk aan het beroemde portret van Che Guevara. Dat zijn geesteskinderen ‘Carlos the Jackal’ (alias Ramirez Sanchez) en Hugo Chavez later pafferig werden, deed aan de cult niets meer af.

Staat dun dan voor dynamisch dan wel gewelddadig en dik voor conservatief, pitloos en oubollig? Een beetje wel. Maar ook zwaarlijvigheid kan, mits handig gespeeld, politiek worden gebruikt. Denk aan Helmut Kohl, die zijn bulk behendig wist in te zetten. Maar dat deed hij vooral om uit te stralen dat Duitsers niet meer Pruisich-militaristisch waren, en dat je er gezellig Saumagen mee kon gaan eten. (Anders dan de dunne Adenauer, die amper verstand had van goede wijn en daarmee de diplomatieke culinaire contacten met Frankrijk aanvankelijk belastte).

Nieuwe bron van legitimiteit

In tijden van de populistische volksdemocratie staat gestalte weer, of nog meer, voor een bepaald type legitimiteit. De gezellige volksvrouw (Van der Plas), en de blonde, goed geconserveerde echtgenote (Meloni) staan tegenover dunne technocraten zoals Scholz of Van der Leyen. En nu niet boos op mij worden vanwege bodyshaming a.u.b. Ik kreeg dit onderwerp ook maar aangedragen door de krant, en bovendien, deze politici cultiveren hun gestalte zelf nogal expliciet.

Interessant is vooral de vraag of we nu weer op een kantelpunt staan. Is overwicht weer een nieuwe bron van legitimiteit aan het worden? Nu overal alarmklokken worden geluid over de toename van obesitas onder de bevolkingen van het Westen, en vooral bij de mensen die sociaal-economisch wat lager op de ladder staan, kun je je afvragen of het niet politiek gewiekst is daarbij aan te sluiten. Te dun, dat zijn de vegasojamilieudemonstranten. Dan liever bitterballen! Of op z’n Trumps, je Oval Office vol zetten met fastfood. De rebellen, dat zijn degenen die tegen de nieuwe normen van leer trekken, en baas over eigen bulk willen zijn. De huidige rebel is volslank en wil dat weten.

Zo krijgt elk volk het gewicht dat het verdient.

Beatrice de Graaf is hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen in Utrecht.

Toxisch voer voor de vogels in de tuin – de Vogelbescherming past het assortiment aan

admin
November 20, 2024
0

Leveranciers van vogelvoer maken consumenten bijna letterlijk blij met een dode mus. Die mengsels zijn mogelijk niet het ideale wintersteuntje. Dat blijkt uit een rapport van Pesticide Action Network Netherlands (PAN), waarin staat dat die mengsels bestrijdingsmiddelen bevatten.

Vogelvoer van negen verschillende producenten, waaronder dat van Welkoop en zelfs van de Vogelbescherming, bevatten gemiddeld zo’n twee gifstoffen. Vogelvoer van Welkoop is met vier aangetroffen bestrijdingsmiddelen én de hoogste dosis (3,2 mg/kg) het giftigst. Deze tuingigant scoorde bij een eerder rapport van PAN in 2021 ook al ondermaats, met de hoogste gehaltes aan bestrijdingsmiddelen op tuinplanten. Biologisch vogelvoer van C.J. Wildlife Foods is als enige ‘gifvrij’ uit de bus gekomen.

Het meest aangetroffen residu is piperonyl-butoxide (PBO, een middel dat het effect van andere pesticiden versterkt), dat in acht van de negen producten aanwezig is. In totaal trof PAN naast PBO nóg vijf soorten pesticide aan: tebuconazool, pyrethrines, chloorpyrifos-methyl, pirimifos-methyl en deltamethrin. Gemiddeld trof PAN 0,51 milligram pesticide per kilo voer aan. Is dat zorgwekkend?

Toxicoloog Jacob de Boer, emeritus professor aan de VU, vindt dat PAN eerder weleens wat „te vroeg” op de alarmknop drukte, maar nu zeker iets „heel serieus” aankaart „De ene stof is neurotoxisch, en de ander is hormoonverstorend. Als het al op een product zit, dan moet het echt onder risicogrenzen zitten. PAN kon tot 0,01 milligram detecteren, eigenlijk moet het daar niet bovenuit komen.”

Helemaal weg

De „bottom-line” van pesticidengebruik is volgens De Boer dat ze helemaal weg moeten zijn bij een eindproduct. „Er zijn talloze pesticiden die natuurlijk afbreken, waardoor het eindproduct gifvrij is. Vogelzaad met pesticiden is echt goed te vermijden.”

De Vogelbescherming laat op haar site weten de resultaten zorgwekkend te vinden: „Voor mensen die vogels willen helpen is het verwarrend dat er toxisch voer in omloop is.” Het voer dat PBO bevatte is daarom niet meer op de website te verkrijgen. Wél verkoopt de Vogelbescherming nog bio-vogelvoer, want dat is volgens de organisatie als enige gifvrij uit het onderzoek van PAN gekomen. Dit lijkt op eerste gezicht niet overeen te komen met het PAN-rapport, dat enkel het vogelzaad van C.J. Wildlife Foods vermeldt als gifvrij. De website van de Vogelbescherming toont echter afbeeldingen van twee merken bij haar bio-vogelvoer: een kilopak van het niet geteste BestLife, en een 2,5-kilopak van C.J. Wildlife.

Komt het vogelvoer dan van twee fabrikanten? „Nee, de website klopt niet. Al ons biologisch vogelvoer is in samenwerking met C.J. Wildlife gemaakt”, verduidelijkt de Vogelbescherming. „Het bio-voer op onze website is dus hetzelfde gifvrije voer dat PAN onderzocht.”

Een opluchting voor bijvoerende consumenten, toch raadt de Vogelbescherming aan om terughoudend te zijn: „Zorg dat de vogels een groot deel van het jaar natuurlijke zaden en insecten kunnen vinden. Dat doet meer goed dan alleen bijvoeren. En als je dan toch bijvoert, gebruik dan biologisch voer.”

Column | Er is niks tegen kunst bij de koffie, wel tegen achteloosheid

admin
November 20, 2024
0

Om te bekomen van het superieure Berlioz-concert-op-zondagochtend van het Radio Filharmonisch Orkest, onder de vuurspuwende directie van Pablo Heras-Casado, steek ik over van het Concertgebouw naar het Stedelijk Museum, voor de beeldentuin. Beeldentuinen kalmeren, dat sowieso. En deze is nieuw. Ik loop het Stedelijk binnen, de hal in. Waar is nou die beeldentuin? O ja, daar, ik zie ’m. Hij bestaat uit een arrangement van beelden dat grotendeels wordt afgedekt door een langgerekte koffiebar, zitjes en een leestafel. Links en rechts staan twee grote beelden, het ene van Henry Moore, het andere van Niki de St. Phalle, wat verloren opgesteld. Ze opmerken schiet er allicht bij in. Je loopt erlangs, of je eet je taartje met je rug naar ze toe. De rest van de beelden staat aan de andere kant van die bar op een kluitje. Hoe bijzonder ze ook zijn (en dat zijn ze), hier komen ze moeilijk tot hun recht. Beelden floreren als ze aangeraakt worden, geaaid, bevoeld, even aangevat. In beeldentuinen mag dat. Hier waken suppoosten, dus je laat het uit je hoofd.

Niki de Saint Phalle, **Tête Blanche** (1970) in de beeldentuin in het Stedelijk Museum Amsterdam.

Opnieuw vertrekt een teamchef van de Rotterdamse politie, de derde in drie maanden tijd

admin
November 20, 2024
0

De teamchef van het Basisteam Delfshaven van de politie in Rotterdam wordt gedegradeerd in rang en in salarisschaal wegens het hebben van een ongepaste relatie met een ondergeschikte politieagente. De teamchef heeft zich volgens de korpsleiding schuldig gemaakt aan plichtsverzuim.

De sanctie wordt door de Rotterdamse eenheidschef Fred Westerbeke omschreven als „een stevige straf”. De teamchef moet zijn functie neerleggen omdat hij een twintig jaar jongere agente van de jeugdpolitie in haar woning in Rotterdam bezocht en naar eigen zeggen seks met haar had. De vrouw zat was ook in een afhankelijkheidsrelatie omdat de teamchef nog moest beslissen of ze een vaste aanstelling zou krijgen. De chef zegt volgens de politie dat het ging om seks met wederzijdse instemming, de vrouw omschrijft het als aanranding en overweegt volgens collega’s om aangifte te doen.

De jongste maatregel betekent dat in het centrum van Rotterdam binnen drie maanden drie teamchefs zijn vertrokken die leiding gaven aan de twee basisteams (allebei ongeveer 230 agenten). Twee chefs van het Basisteam Centrum van de Rotterdamse politie legden in augustus al hun functie neer nadat NRC had gemeld dat er in dit team volgens externe onderzoekers een „sociaal onveilig werkklimaat” was als gevolg van „slechte onderlinge omgangsvormen” en „falend leiderschap”. Agenten klaagden onder meer over discriminatie, pesten en buitensporig geweld door politiemensen.

Chantabele positie

De politiebaas in Delfshaven raakte begin september in opspraak nadat een vrouwelijke agent aan een andere collega, met wie ze een verhouding kreeg, vertelde over haar seksuele ervaringen met de chef. De teamchef werd 5 september met buitengewoon verlof gestuurd waarna onderzoek volgde naar „een niet gepaste relatie”. De korpsleiding verwijt de teamchef niet alleen dat hij seksueel contact had met de ondergeschikte maar ook het niet melden ervan. „Je kunt verliefd worden op een collega maar dat moet je dan wel vertellen. Niet melden kan je in een chantabele positie brengen”, zegt Westerbeke.

De teamchef moet nu gaan werken in een ander district van Rotterdam en krijgt een niet-leidinggevende, specialistische functie. Het vrouwelijke slachtoffer en haar nieuwe vriend zullen ook vertrekken uit Basisteam Delfshaven. De verwikkelingen hebben voor zoveel interne onrust gezorgd dat ze zich in Delfshaven niet meer veilig voelen, beaamt de politie.

De nu gedegradeerde teamchef was in Delfshaven aangesteld om de touwtjes weer aan te trekken en de schade te herstellen

De kwestie in basisteam Delfshaven, gevestigd aan het Marconiplein in Rotterdam, ligt extra gevoelig omdat er de afgelopen jaren aan gewerkt werd de rust te doen terugkeren na racistische incidenten. In 2020 onthulde NRC dat een tiental agenten ernstige racistische taal bezigden over burgers in een eigen WhatsApp-groep die ze de Jan Smitgroep noemden. Burgers met een migratieachtergrond werden onder meer aangeduid als „kankervolk, kutafrikanen en pauperallochtonen” op wie ze willen „schieten”.

De nu gedegradeerde teamchef was in Delfshaven aangesteld om de touwtjes weer aan te trekken en de schade te herstellen. Hij legt zich volgens de korpsleiding neer bij de opgelegde sancties. Zijn naaste collega en ook teamchef, Tinet de Jonge-Ruitenbeek, stapt eveneens op. Zij wordt volgende maand burgemeester van de gemeente Nijkerk.