Het Britse kabinet gaat woensdag een wetsvoorstel indienen waarmee de veroordeling van honderden Britse postkantoorbeheerders teruggedraaid moet worden. Ook zullen ze compensatie krijgen. Het kabinet hoopt dat het parlement de wet voor juli zal aannemen.
In wat in het Verenigd Koninkrijk bekendstaat als the Post Office-scandal werden tussen 1999 en 2015 in totaal 983 postkantoorbeheerders veroordeeld voor diefstal en fraude nadat hun bedrijven kastekorten hadden. In werkelijkheid lag het probleem bij het IT-systeem Horizon dat zij gebruikten, en bij Post Office-bestuurders die dat systeem verdedigden.
Lees ook Er bleek een dramaserie nodig om de Britse ‘posties’ vrij te pleiten
De Britse overheid biedt de postkantoorbeheerders die ten onrechte zijn veroordeeld 600.000 pond (702.453 euro) aan. Ze kunnen er ook voor kiezen om niet te schikken voor dat bedrag en verder te procederen. De postkantoorbeheerders die niet werden veroordeeld maar die de vermeende kastekorten uit eigen zak moesten betalen, kunnen aanspraak maken op 75.000 pond (87.819 euro). „We zijn het aan de slachtoffers van dit schandaal, wiens levens en levensonderhoud harteloos uiteen zijn gescheurd, verplicht om de gerechtigheid te brengen waar ze zo lang en hard voor hebben gevochten”, zei de Britse premier Rishi Sunak woensdag.
Met dat besluit kunnen de voormalig postkantoorbeheerders dan eindelijk beginnen met het opnieuw opbouwen van hun levens. Velen van hen gingen failliet en werden verguisd door hun gemeenschap. Een kwart van hen had zelfs een celstraf gekregen.
Dit eerherstel liet lang op zich wachten. De overheid kwam eigenlijk pas echt in actie toen de dramaserie Mr Bates vs The Post Office begin dit jaar tot grote publieke verontwaardiging leidde in het VK. Hoewel de eerste fouten in het IT-systeem al 25 jaar geleden bekend werden, en een rechtszaak in 2019 uitwees dat de postkantoorbeheerders geen blaam trof, waren begin 2023 nog geen honderd beheerders vrijgesproken.
Tijdens haar hoorzitting in de Tweede Kamer begon Nora Achahbar over Den Haag. Ze groeide op in een achterstandswijk, zei ze. Het huis van haar ouders stond aan de rand van de Schilderswijk. Het is moeilijk om je aan zo’n omgeving te ontworstelen, vertelde ze de Tweede Kamerleden die schuin tegenover haar zaten. Maar dat zij als kandidaat-staatssecretaris in deze commissiezaal aan tafel zat, zei ze ook, was het bewijs dat het kán.
Dat ze in een kabinet terecht zou komen met de PVV, van wie de partijleider die weinig opheeft met de Schilderwijk, hield haar niet tegen. In haar collega-bewindspersonen had ze vertrouwen, zei ze. Waar lag haar grens, vroeg Ines Kostićc (Partij voor de Dieren). Achahbar verwees naar zeven punten uit de rechtsstaatverklaring, die ze duidelijke kaders noemde. Als die overschreden werden door collega’s, dan is ze weg.
Dik vijf maanden later was het zo ver. De staatssecretaris kondigde vrijdag volgens ingewijden aan dat zij haar ontslag wilde indienen, wat tot een crisissfeer in het kabinet leidde. Achahbar zou de grens willen trekken bij racistische en anti-Marokkaanse uitspraken, die tijdens de ministerraad van maandag zouden zijn gedaan.
Luwte
Van de bewindspersonen op het ministerie van Financiën, opereerde staatssecretaris Toeslagen en Douane, Nora Achahbar, het meest in de luwte. Ze kende het toeslagendossier nog niet goed toen ze aan haar klus begon, en was politiek onervaren. Maar de luwte past ook bij haar als persoon, zeggen mensen die in verschillende levensfases met haar gewerkt hebben. Ze noemen haar rustig, bescheiden en weloverwogen in haar keuzes.
Dat ze weinig aandacht opeiste, betekent niet dat ze stilzat. In WhatsAppgroepen met toeslagenouders sloeg het vertrek van Achahbar in als een bom. „Dit kan toch niet waar zijn”, zag Tof Thissen op zijn telefoon voorbij komen. Hij is voorzitter van het Ouderpanel Kinderopvangtoeslag. Het Ouderpanel is „zéér positief” over haar. Vanaf het prilste moment dat Thissen met haar kennismaakte, zegt hij, kwam de staatssecretaris over als uitermate gemotiveerd om van de hersteloperatie „in afzienbare tijd tot een succes te maken”.
Ouders die slachtoffer zijn van het Toeslagenschandaal zijn enorm van haar gecharmeerd, zegt hij. Ze was in staat de juiste vragen te stellen en kon goed luisteren. En wat haar volgens Thissen hielp, is ook haar eigen levensverhaal.
Schoolreisje
Nora Achahbar (42) is geboren in Sidi Slimane, een stadje in het noordwesten van Marokko, en groeide op in Den Haag. Haar vader, vertelt ze in een interview met dagblad Trouw, kwam als 18-jarige gastarbeider naar Nederland. Hij werkte in een restaurant aan de Hofvijver en in keukens van ministeries, en verdiende weinig. Ze vertelt dat het niet vanzelfsprekend was een nieuwe winterjas of schoenen te krijgen als er een gat in zat. Eén keer ging ze mee op schoolreisje. Ze zag de stress die het geldgebrek haar ouders opleverden.
Haar ouderlijk huis stond tegenover de Sociale Dienst, vertelt ze in het Trouw-interview, en kon naar binnenkijken in de spreekkamers. Ze zag boze burgers tegenover ambtenaren. Stoelen vlogen soms door de ruimte. „Het beeld van die wanhopige burger tegenover zo’n ambtenaar, dat begrijp ik dus heel goed.”
Als enige van haar basisschoolklas ging ze naar het VWO. Na het behalen van haar diploma volgde ze een studie Nederlands recht, liep stage bij de D66-fractie en de Raad voor de Rechtspraak. Werd vervolgens rechter, politierechercheur en daarna Officier van Justitie. Ze specialiseerde zich onder andere in extremisme-, fraude- en levensdelictzaken.
Moeras
Toen Pieter Omtzigt op zoek was naar kandidaten voor op zijn kieslijst, solliciteerde ze om de overstap te maken naar de politiek. Daar kon ze meer impact maken, dacht ze. De waarden ‘goed bestuur’ en ‘bestaanszekerheid’ spraken haar aan. Als 27ste op de lijst werd ze niet verkozen tot Kamerlid.
Als staatssecretaris moest ze vooral politiek gezien nog inkomen. Ze moest leren hoe besluitvormingsprocessen werken, hoe het proces werkt hoe je komt tot het maken van een begroting, en hoe je om moet gaan met gehaaide Tweede Kamerleden.
Twee weken geleden presenteerde Achahbar een plan om de hersteloperatie te versnellen. Ze wilde werken aan ‘totaalherstel’ met een spoedadviescommissie zei ze in de Volkskrant, om gedupeerden „uit het juridische moeras te trekken”. Die klus maakt ze hoogstwaarschijnlijk niet af.
„We hebben wel heel even wat te slikken”, zei Nicolien van Vroonhoven, de tijdelijke leider van NSC, bij aankomst bij het Catshuis. Op de vraag of haar partij door wil met het kabinet, zei ze: „Dat gaan we met elkaar bekijken.”
Uit NSC komen geluiden dat er bij de ministerraad van maandag racistische en anti-Marokkaanse uitspraken zijn gedaan, onder meer door bewindslieden van VVD en BBB. Dat was voor staatssecretaris Nora Achahbar reden om op te willen stappen. „Het raakt ons in het hart”, zei Van Vroonhoven over haar vertrek.
Ook andere bewindspersonen van NSC zouden moeite hebben met de uitspraken die maandag gedaan zouden zijn. Of meer NSC’ers uit het kabinet vertrekken, kon Van Vroonhoven nog niet bevestigen. „Dat gaan we zo zien”, aldus de tijdelijke leider van NSC.
Liveblog Crisisberaad kabinet
NSC-leider Van Vroonhoven bij aankomst Catshuis: ‘We gaan bekijken of we door kunnen met dit kabinet’
NSC-partijleider Pieter Omtzigt komt toch niet naar het Catshuis voor het crisisoverleg. Vanuit NSC klinkt dat dat ook „niet aan de orde is geweest”.
Bronnen in de coalitie zeiden eerder tegen NRC dat tijdelijk NSC-leider Nicolien van Vroonhoven had gezegd dat zij en Pieter Omtzigt samen naar het crisisoverleg zouden komen. Dat zou op verzet bij de andere coalitiepartijen zijn gestuit, ook omdat de andere partijleiders allemaal alleen naar het overleg zouden komen.
Even voor 18 uur arriveerden de eerste partijleiders bij het Catshuis. Daarvoor was de Indonesische catering al gearriveerd. De verwachting bij de coalitiepartijen is dat het overleg de hele avond kan duren.
Liveblog Crisisberaad kabinet
NSC-leider Van Vroonhoven bij aankomst Catshuis: ‘We gaan bekijken of we door kunnen met dit kabinet’
