Technologie? Alleen met z’n regels loopt Europa voorop

Posted on March 8, 2024 by admin

Iedere keer als de grote technologiebedrijven nieuwe producten presenteren of hun winstcijfers bekendmaken, groeit in Europa bij politiek en bedrijfsleven de nervositeit. Want het zijn vooral Amerikáánse bedrijven die de markt domineren. En die vooroplopen.

Bijvoorbeeld bij de doorbraak van de technologie van het moment, kunstmatige intelligentie (AI). Het was het Amerikaanse OpenAI dat eind 2022 de wereld versteld deed staan met zijn chatbot ChatGPT. Bij de ontwikkeling van een nieuw soort satellietnetwerk (Starlink), van elektrische auto’s (Tesla), zoekmachines en sociale media hebben Amerikaanse bedrijven eveneens de toon gezet.

Ook China is een grote speler in de wereld, met onder meer Huawei en het sociale medium TikTok. Maar Europa?

Europa loopt achter. Niet alleen bij AI, maar ook bij de opslag van data in ‘de cloud’. Steeds meer Europese overheden en bedrijven kiezen ervoor hun gegevens onder te brengen en hun ICT-systemen te laten draaien in de cloud van de Amerikaanse techgiganten. Al jaren droomt Europa van een eigen, Europese cloud, maar voorlopig domineren Amazon, Microsoft en Alphabet (moederbedrijf van Google), de Europese markt voor cloudservices.

Kan Europa nog wel meekomen als technologiemacht? Of zijn we gedoemd tot afhankelijkheid van Big Tech in de VS en China? Dat zou niet alleen grote economische gevolgen hebben, maar ook maatschappelijke en geopolitieke.

Wat op het spel staat, is of Europa nog wel in staat is vorm te geven aan zijn eigen toekomst. Europa moet het vermogen hebben „zijn eigen keuzes te maken, gebaseerd op zijn eigen waarden, met respect voor zijn eigen regels”, stelde Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, in 2020 al. En met alleen maar technologie van anderen gaat dat niet.

Als de nieuwe ontwikkelingen op digitaal gebied allemaal uit de VS en China komen, dan gaan ook de banen van de toekomst daar naartoePaul Timmers onderzoeker

„Als de nieuwe ontwikkelingen op technologisch en vooral digitaal gebied allemaal uit de VS en China komen, dan gaan ook de banen van de toekomst daar naartoe.” Die waarschuwing komt van Paul Timmers, oud-ambtenaar bij de Europese Commissie en onderzoeker op het gebied van technologie en geopolitiek aan de universiteiten van Leuven en Oxford. „En dan gaan ook onze beste mensen die op dat terrein werken en hun kennis daarheen, en ook onze data.”

Timmers noemt meer redenen waarom het belangrijk is dat Europa zijn achterstand inloopt. „Als technologische systemen geleverd worden door landen of partijen die we niet vertrouwen, dan brengt dat risico’s voor onze veiligheid met zich mee. Als we voor medicijnen die we absoluut nodig hebben afhankelijk zijn van anderen, dan gaat dat ten koste van ons vermogen een gezondheidscrisis aan te kunnen.”

Daarnaast is er nog „een softer, maar ook heel belangrijk punt”, stelt Timmers. „Via platformen en andere technologie importeer je ook normen en waarden waarmee je het eens of oneens kan zijn, maar die invloed hebben op het functioneren van onze democratie.” Onder Amerikaanse druk en uit angst voor spionage zag een aantal Europese landen, waaronder Nederland, er bijvoorbeeld vanaf Huawei-apparatuur in de kern van hun 5G-netwerken op te nemen.

Strategische autonomie

Beleidsmakers in Europa zijn zich al jaren bewust van deze risico’s. Aan grote woorden ontbreekt het niet. Ze pleiten voor Europese ‘digitale en technologische soevereiniteit’ of, iets minder ambitieus, ‘strategische autonomie’. Ze mikken al met meer vaart en daadkracht op een ‘Europese aanpak’ van AI, die ‘mensgericht en betrouwbaar’ is. Ze trekken miljardenbedragen uit om onder meer de ontwikkeling van AI en de chipindustrie in Europa te stimuleren.

Het is industriepolitiek nieuwe stijl, in de hoop de achterstand in te lopen. Zo kondigde de Duitse regering vorig jaar aan 10 miljard euro bij te dragen aan de bouw van een chipfabriek van Intel in Duitsland. Dat moet de Duitse industrie beschermen tegen het risico dat ze – door een oorlog of een pandemie – opeens geen chips meer krijgt uit verre Aziatische landen.

Maar het is de vraag of meer staatssteun een oplossing is voor Europa, en of Europese technologische autonomie überhaupt nog haalbaar is. Ook omdat Europa het in een ‘subsidierace’ zal verliezen van de Verenigde Staten en China, waar de overheden bereid en in staat zijn veel grote bedragen te spenderen. Daarbij zijn er nu al zorgen over de manier waarop de scheutige verstrekking van staatssteun door grote EU-lidstaten de eerlijke concurrentie tussen bedrijven in Europa op het spel zet. Problematischer nog dan een gebrek aan publiek geld is in Europa een tekort aan private investeringen. Dat is vooral een groot contrast met de Verenigde Staten, waar Silicon Valley op gigantische sommen durfkapitaal kan rekenen. Durfkapitaalgroep Atomico schatte vorig jaar oktober dat Europese techstart-ups in 2023 45 miljard dollar zouden ophalen, afgezet tegen 120 miljard in de VS.

In een subsidierace zal Europa verliezen van de VS en China, waar overheden bereid zijn veel grote bedragen te spenderen

Al jaren probeert Europa serieus werk te maken van een eigen ‘kapitaalmarktunie’. Het betekent dat het voor, zeg, een Nederlandse geldschieter simpel moet zijn te investeren in een cloudbedrijfje in Italië. Onder meer Nederland is al jaren groot voorstander van zo’n systeem. Maar in de praktijk loopt het telkens mis, onder meer door verschillende wetgeving rond schuldafwikkeling en faillissementen. Veel lidstaten willen daar liever geen Brusselse bemoeienis mee.

Sommige economen bepleiten bovendien dat zo’n Europese kapitaalmarktunie alleen zin heeft als de EU ook gezamenlijk schuldpapieren uitgeeft die beleggers kunnen inkopen. Zij beargumenteren dat zo’n kapitaalmarkt zich alleen kan ontwikkelen als er daarnaast een relatief veilige Europese publieke belegging bestaat. „Historisch gezien zijn volwassen kapitaalmarkten opgebouwd rond publieke veilige activa. In de VS ontwikkelden zich bijvoorbeeld de kapitaalmarkten naast de uitgifte van federale obligaties”, schreef ECB-bestuurslid Fabio Panetta vorig jaar in een opiniestuk. Maar het verzet daartegen is in sommige lidstaten, waaronder Nederland, nog altijd groot.

Ook Nederland is zich bewust van het probleem dat Europa de technologische aansluiting mist. „Als je naar Amerika en Azië kijkt, en de technologische ontwikkeling daar vergelijkt met die in Europa, zie je dat we echt achterlopen”, zegt demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VVD). „We investeren te weinig in R&D [onderzoek en ontwikkeling] als percentage van het bruto binnenlands product. Innovatief vermogen is cruciaal, het is een randvoorwaarde voor een gezonde economie.”

In januari stuurde Adriaansens de Nationale Technologiestrategie naar de Tweede Kamer. In dit document worden keuzes gemaakt. Nederland zou zich voortaan moeten concentreren op tien sleuteltechnologieën die goede kansen bieden mee te komen in de internationale concurrentiestrijd, zoals optische systemen en fotonica, kwantumtechnologie en biomoleculaire en celtechnologie.

Oorlog

Het besef van de Europese kwetsbaarheid is nog versterkt door geopolitieke ontwikkelingen die de indruk wekken dat de globalisering op haar retour is. De wereld ziet er voor Europa een stuk somberder uit door de Russische oorlog tegen Oekraïne, door het besef dat de trans-Atlantische band met de Amerikanen geen vaste waarde meer is en dat je met Chinese technologie ook de ogen en oren van de Chinese staat binnenhaalt. Voeg daarbij de zorgen over Chinese territoriale aanspraken op de grote chipproducent Taiwan, en je begrijpt het Europese verlangen om essentiële technologie in eigen huis te ontwikkelen.

Maar hoe realistisch is dat streven? Loskomen van de afhankelijkheid van China? Daar mogen geopolitieke argumenten voor zijn, maar het land is niet alleen „concurrent en systeemrivaal”. China is ook partner, stelt de Nationale Technologiestrategie. Europa kan China als leverancier van technologie (bijvoorbeeld voor elektrische auto’s) en afzetmarkt (voor Europese machines) niet volledig missen.

Strategische technologische autonomie? Je zal minister Adriaansens er niet voor horen pleiten. „We zijn ons wel steeds meer bewust geworden van de risico’s van afhankelijkheid. Maar we zijn ook een handelsland”, zegt ze, „en ik hoop dat de hele wereld open blijft staan om handel te drijven met elkaar.”

Met ASML, de grote fabrikant van chipmachines, hebben Nederland en Europa een onbetwiste technologische koploper in huis. In de VS en China wordt met bewondering en afgunst naar het bedrijf uit Veldhoven gekeken. Maar een voorbeeld van Europese soevereiniteit is het niet. De politieke realiteit dicteert dat het bedrijf zich neerlegt bij de Amerikaanse eis om de export van geavanceerde chipmachines naar China te beperken, omdat de Amerikanen China als bedreiging zien.

Loskomen van China? Daar mogen geopolitieke argumenten voor zijn, het land is ook partner

De kwestie illustreert dat technologie steeds meer een geopolitieke machtsfactor is geworden. „Technologie is hard power”, zegt onderzoeker Timmers. „Je kan er macht mee uitoefenen.”

Dat was weliswaar ook al zo toen voor het slagveld de tank werd ontwikkeld, een nieuwe technologie waarmee de uitkomst van oorlogen kon worden beslecht. Maar de huidige technologische ontwikkelingen (op terreinen als kunstmatige intelligentie, satellieten, informatietechnologie) zijn van een andere orde van grootte omdat ze zich op zo’n grote schaal voltrekken, en met zo’n enorme snelheid en reikwijdte in de economie en in het leven. Timmers: „Als je daarin kan meekomen, heb je een enorm voordeel ten opzichte van degene die achterblijft.”

Dat effect wordt versterk door de synergie tussen nieuwe technologieën. „Degenen die cloud-technologie hebben, beschikken over veel rekenkracht en combineren dat met een andere technologie, namelijk AI. En met cybersecurity. Dat allemaal bundelen kost heel veel geld, maar dat kapitaal hebben ze in de VS en China, dankzij die schaal en die reikwijdte.

Privacy

Sommigen in Europa geloven dat de EU vooral moet blijven inzetten op waar ze traditioneel goed in is: regels maken. De afgelopen jaren groeide het besef dat Europa op veel terreinen veel meer macht heeft dan het zelf soms doorhad. De strenge normen voor onder meer cosmetica en voedsel die de EU stelt, worden vaak elders in de wereld ook overgenomen. En zo ging het recent ook met de strenge privacywetgeving die Europa in 2017 uitrolde.

Kan dat effect ook optreden bij bijvoorbeeld AI, waarvoor de EU onlangs als eerste ter wereld een regelboek vastlegde? De hoop is dat zulke regels er óók voor zorgen dat Europese bedrijven een voorsprong krijgen, omdat zij direct duidelijk weten waar ze zich aan moeten houden. Maar critici vrezen dat het ‘Brussel-effect’ dat werkte bij privacyregels, waarschijnlijk niet op zal gaan voor AI.

„Het was nuttig de hoeder van de regels te zijn in een wereld die gebaseerd is op regels en markten, maar het kan irrelevant blijken in een wereld die wordt gekenmerkt door een groeiende rivaliteit tussen grote machten”, analyseerde weekblad The Economist onlangs. Want de multilaterale orde waarin Europa gedijde, wordt langzaam vervangen door een wereld waarin machtsblokken elkaar juist hard bevechten. Daarbij komt dat de achterstand van Europa op het gebied van technologie vaak zó groot is dat het onwaarschijnlijk is dat regelgeving de paar bedrijven die wel vooroplopen echt gaat helpen.

De vrees is daarom eerder: zetten de nieuwe regels juist geen rem op innovatie? Vooral in Duitsland, Frankrijk en Italië groeide afgelopen jaar de vrees daarvoor. Het leidde ertoe dat in de uiteindelijke AI-regels wat uitzonderingen werden gecreëerd waar vooral Europese bedrijven van moeten profiteren. Sceptici vrezen dat dat onvoldoende is.

Paul Damen en het verzonnen verleden van ‘kostuumjoden’

admin
November 25, 2024
0

Journalist Paul Damen, die woensdag dood werd gevonden in zijn huis in Amsterdam, kreeg in het Nieuw Israëlietisch Weekblad, een bitterzoete in memoriam. Het Joodse tijdschrift had ontdekt dat de zeventigjarige oud-hoofdredacteur zijn Joodse afkomst had verzonnen.

Zijn vriend Arthur van Amerongen had geprobeerd een Joodse begrafenis te regelen, zo meldt hij op het opinieplatform GeenStijl, waarbij hij stuitte op Damens paspoort waarin een katholieke doopnaam prijkte: Paulus Henricus Maria. Van Amerongen benaderde broer Han Damen die de genadeslag gaf: geen spoor van Joods bloed en Shoah-leed in de familie. In zijn artikel zoekt Van Amerongen naar vergelijkbare gevallen en noemt hij het Jiddische begrip angejiddeld, voor gojim die zich graag in Joodse kringen begeven of zich anderszins identificeren met het Jodendom.

Paul Damen (Den Bosch, 1954-2024), een markante, luidruchtige man met een scherpe pen en een fabelachtig geheugen, kwam al jong uit Brabant naar Amsterdam gedreven. Hij was aanvankelijk communist en kraker en bleef zijn leven lang stamgast van het Amsterdamse café De Pels. Damen werkte voor opiniebladen De Groene en de Haagse Post, de Amsterdamse zender AT5, de Joodse Omroep en het Joodse platform Jonet. Verder schreef hij biografieën over Renate Rubinstein en Paul de Leeuw.

En hij was dus één jaar hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Hij schreef onder meer dat zijn Joodse tantes waren vermoord in het vernietigingskamp Sobibor en dat zijn Joodse moeder zwaar getraumatiseerd uit de oorlog was gekomen. Hij hield zich onder meer bezig met het probleem van de naoorlogse Joodse weeskinderen.

Wilkomirksi-syndroom

Damen is zeker niet de eerste journalist en schrijver die zich ten onrechte een Joodse identiteit en een Shoah-verleden aanmeet. De Nederlandse schrijvers Boudewijn Büch en Carl Friedman (Carolina Klop) gingen hem voor. In Duitsland komt dit fenomeen zo vaak voor dat er een speciale term voor is gemunt: Kostümjuden. Ook gebruikelijk is de term ‘Wilkomirksi-syndroom’, genoemd naar Binjamin Wilkomirski die een bekroonde bestseller schreef over zijn kindertijd in concentratiekampen. Later bleek dat de Zwitserse klarinettist, die eigenlijk Bruno Doessekker heette, de kampen slechts als toerist had bezocht.

De ontmaskering van pseudo-joden gaat doorgaans met veel ophef gepaard. Naast verontwaardiging van alle lezers die hebben meegeleefd met de bedriegers en die zich nu bekocht voelen, komt dit door het trauma van de Shoah – de volkerenmoord door de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Overlevenden en nabestaanden vinden het kwetsend en onsmakelijk dat bedriegers met dit verleden aan de haal gaan en gratis gewin halen uit andermans leed. Een ander gehoord argument is dat verzonnen Shoah-verhalen koren op de molen zijn voor Holocaustontkenners.

Wat bezielt een mens om zich valselijk voor Joods uit te geven? De bekendste kostuumjoden schreef memoires die bestsellers werden. Dat leverde hun geld, heldendom, prijzen en medeleven op. Het omarmde slachtofferschap, zo betoogde schrijver Arnon Grunberg onlangs op X, kan je tegenwoordig status en spreekrecht verlenen. Een geregeld opgeworpen psychologische duiding is dat de pseudo-jood ernaar verlangt om bij een groep te horen.

De Nederlandse rechtspsycholoog Harald Merckelbach wees in zijn analyse van de zaak-Wilkomirksi op psychologische fenomenen als de pseudo-herinnering. Wilkomirksi was depressief, ging op aandringen van zijn psycholoog op zoek naar een trauma en vond die in de concentratiekampen die ze samen bezochten, wat leidde tot het aanmaken van pseudo-herinneringen. Verder wijst Merckelbach op de menselijke neiging om tegenslagen en mislukkingen in een groter verband te plaatsen. Klein leed gaat dan op in groot leed.

Vaak blijken de pseudo-joden ook over andere zaken te fabuleren. Wilkomirksi verzon eerder een ongeneeslijke ziekte, Boudewijn Büch bedacht een overleden kind en een miljoenenerfenis. De Duitse blogger Marie Sophie Hingst beweerde dat ze in New Delhi een ziekenhuis had gesticht en dat ze seksuele voorlichting had gegeven aan vluchtelingen. Nadat ze door de mand was gevallen pleegde Hingst zelfmoord, waarna het debat in Duitsland enigszins kantelde: moest je een klaarblijkelijk geestelijk labiele persoon wel zo hard aanpakken? Of was enige voorzichtigheid en mededogen op zijn plaats?

‘Rasverandering’

Vergaande identificatie van buitenstaanders zie je ook bij andere vervolgde minderheden. De Netflix-documentaire The Rachel Divide gaat over de Amerikaanse Rachel Dolezal die zich voordeed als Afro-Amerikaanse en werkte als woordvoerder van de zwarte belangenvereniging NAACP. Het Duitse model Martina Big had aanvankelijk de ambitie om „de grootste borsten van Europa” te bezitten. Hierna onderging zij een „rasverandering” en gaat sindsdien als „zwart” door het leven. Amerikanen die claimen dat ze inheems bloed hebben, worden Pretendians genoemd. De Mnikowoju Lakota-dichter Trevino Brings Plenty zei daarover: „Het is aanlokkelijk om de huid van een ondervertegenwoordigd volk te dragen. Ik begrijp het: smullen van de strijd, het verkennen van ingebeelde wortels, het leggen van de basis voor academische banen en publicatiemogelijkheden”.

Achteraf gezien blijken de verhalen van kostuumjoden vaak overduidelijke inconsistenties te bevatten, wat vragen opwerpt over de goedgelovigheid van het publiek. Een sterk voorbeeld is de Vlaamse Misha Defonseca (Monica de Wael) die in haar memoires beschreef dat ze als achtjarige Joodse vluchteling in een bos werd geadopteerd door een roedel wolven. Dat gebrek aan kritisch vermogen van de omgeving hangt waarschijnlijk ook samen met het Shoah-trauma: niemand is geneigd om het verhaal van een getraumatiseerde overlevende in twijfel te trekken.

Een actuele variant is de Duitse kwestie vorig jaar rond journalist Fabian Wolff, die onder meer schreef voor de Jüdische Allgemeine. Wolff was zeer kritisch over de Israëlische onderdrukking van de Palestijnen. Volgens rechtse critici was hij „excuusjood voor progressieve antisemieten” die in Wolff een onverdachte bondgenoot zouden hebben gevonden in hun kritiek op Israël. De ontmaskering van Wolff werd honend gebruikt tegen progressieve critici van Israël.

De Amerikaans-Duitse schrijver Deborah Feldman, bekend van Unorthodox, het door Netflix verfilmde boek over haar orthodox-joodse jeugd in New York, schrijft in haar laatste boek Judenfetisch over dit fenomeen, en over het misbruik van „Joodsheid” in het algemeen. Volgens haar hebben Duitsers een speciale gevoeligheid aangaande Joden. Uit schuldgevoel, zo betoogt ze, worden Joden kritiekloos geknuffeld en „op handen gedragen”. Pseudo-joden spelen hier op in. Tegelijk zetten rechts-nationalistische Duitsers de Joodse identiteit naar hun hand. In de Volkskrant zei ze vorig jaar over die overgevoelige Duitse houding: „Het is gericht op hun eigen verlossing, de wil om geheeld te worden”.

Komt de verhoogde hypotheekrenteaftrek er? Alle ogen zijn gericht op de Eerste Kamer

admin
November 25, 2024
0

„We wijzigen de fiscale positie van de eigen woning niet.” Het stond er echt, op pagina 36 van het regeerprogramma van het kabinet-Schoof. Wie daarom verwachtte dat de hypotheekrenteaftrek zijn dalende lijn zou voortzetten, zal maandag verbaasd hebben opgekeken. In het Belastingplan is voor het eerst in ruim tien jaar sprake van een stijging van de hypotheekrenteaftrek voor een deel van de Nederlanders. Raymond Gradus, hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit, signaleert dit maandag in economenvakblad ESB.

De stijging ontstaat doordat het kabinet-Schoof in het Belastingplan een nieuwe belastingschijf introduceert in box 1 voor inkomstenbelasting. De eerste schijf, voor inkomens tot 77.000 euro, wordt gesplitst in twee schijven. Door de invoering van deze extra schijf moeten werkenden er meer op vooruitgaan. Hierdoor wordt de hoogte van de hypotheekrenteaftrek ook weer afhankelijk van iemands inkomen, omdat er met een ander tarief wordt gerekend. Huishoudens met een hoger inkomen (tussen de 38.000 en 77.000 euro) mogen straks dus meer hypotheekrente aftrekken dan huishoudens met een inkomen onder de 38.000 euro. Dit ondanks de (voor veel partijen zeer pijnlijke) ingezette koers die de hypotheekrenteaftrek op termijn naar nul brengt.

Opvallend genoeg deed het nieuws over de meest besproken aftrekpost van Nederland pas stof opwaaien ná de behandeling van het Belastingplan in de Tweede Kamer. Daar ging het vooral over een andere politiek gevoelige kwestie: de btw-verhoging op sport, cultuur en media die uiteindelijk van tafel ging. Het Belastingplan ligt nu voor behandeling bij de Eerste Kamer. Hoogleraar Gradus roept in ESB senatoren op om het Belastingplan terug te sturen naar staatssecretaris Van Oostenbruggen (Fiscaliteit, NSC) „vanuit haar rol als bewaker van consistente wetgeving”.

De stijging vormt namelijk een breuk met jarenlang beleid rond de hypotheekrenteaftrek, die zelfs onder VVD-premier Mark Rutte werd verlaagd. Verder tornen aan de aftrek, ooit ingevoerd om eigenwoningbezit aan te moedigen, ligt voor de liberalen politiek zeer gevoelig. Onder economen geldt de hypotheekrenteaftrek als omstreden fiscale maatregel die vooral zorgt voor prijsopdrijving op de woningmarkt. Doordat woningeigenaren hun betaalde hypotheekrente voor een deel mogen aftrekken van de inkomstenbelasting, ontstaat er immers ruimte om meer geld te lenen. En dat zorgt weer voor hogere huizenprijzen, zo stelt vrijwel elke econoom. Onder meer De Nederlandsche Bank, het IMF en de Europese Commissie zijn daardoor uiterst kritisch over de aftrekpost.

De regeling is de afgelopen jaren stapsgewijs afgebouwd, met een half procentpunt per jaar. Sinds 2017 werd het afbouwtempo opgevoerd om in 2023 op een ‘vlaktaks’ uit te komen. Voor alle inkomens geldt voor dit jaar nog een tarief van iets minder dan 37 procent. Dat gaat met de invoering van de nieuwe belastingschijf veranderen: in het hogere deel van de schijf gaat volgens het Belastingplan een tarief van 37,48 procent gelden, in het lagere deel komt het tarief op 35,82 procent te liggen.

„Onverstandig”, stelt hoogleraar Gradus telefonisch. Al is de inkomensafhankelijkheid niet zijn voornaamste bezwaar. „Voor het eerst sinds 2013 wordt de hypotheekrenteaftrek niet verlaagd maar verhoogd. Daarbij wordt er deze hele kabinetsperiode een hek om die aftrek heen gezet, en dat lijkt me niet verstandig.” Niet alleen omdat dit het ‘afbouwpad’ in de weg staat dat al jaren geleden voor de hypotheekrenteaftrek is ingezet. Ook vanwege de internationale geloofwaardigheid van Nederland. Om in aanmerking te komen voor miljarden euro’s aan Europese corona-steunpakketten heeft het kabinet aan Brussel toegezegd de hypotheekrenteaftrek af te bouwen naar zo’n 37 procent. Door daar nu vanaf te wijken, geeft het kabinet volgens Gradus een verkeerd signaal af: „We nemen Zuid-Europese landen al jaren streng de maat, terwijl we zelf onze hervormingen ook niet voldoende doorvoeren.”

Daarbij zijn er ook financiële redenen om de hypotheekrenteaftrek niet te verhogen, zo zegt Gradus. Voor de meesten die ervan profiteren betekent de verhoging dat ze er jaarlijks hooguit een paar tientjes op vooruitgaan. Zou het kabinet besluiten om het verlaagde tarief voor alle inkomensgroepen aan te houden, dan kan dat volgens Gradus ongeveer 400 miljoen euro schelen op jaarbasis. „Daarmee heb je al bijna de helft van de weggevallen btw-verhoging betaald. Bij elkaar zijn dit volgens mij genoeg aanknopingspunten om een stevige discussie aan te gaan.”

Eerste Kamer

Alle ogen zijn nu gericht op de Eerste Kamer, waar behandeling van het Belastingplan op de agenda staat voor 9 en 10 december. De senaat kan het Belastingplan niet aanpassen, maar kan het kabinet wel vragen om een novelle op te stellen. Dat is een kleine aanpassing op een wet, waar eerst de Tweede Kamer mee moet instemmen. Vervolgens kan de Eerste Kamer alsnog over de aangepaste wet stemmen.

Progressieve partijen zijn sowieso al kritisch op de plannen van dit kabinet. In de Tweede Kamer stemde GroenLinks-PvdA half november tegen het gehele Belastingplan, en ook de senaatsfractie laat maandag weten onaangenaam verrast te zijn. „Hoe kan het kabinet ons overtuigen hiervoor te stemmen?” aldus woordvoerder Randy Martens. Maar met het huidige wankele kabinet, dat zich van crisis naar crisis sleept, zijn met name rechtse partijen huiverig om nu een groot punt te maken van een verhoogde hypotheekrenteaftrek. Geen partij wil het risico lopen om in campagnetijd te boek te staan als partij die de hypotheekrenteaftrek inperkte.

De sleutel ligt eerder in handen van de drie confessionele partijen CDA, ChristenUnie en SGP, die met steun van D66 bij de behandeling van het Belastingplan in de Tweede Kamer een deal sloten met de coalitie om ook aan een meerderheid te komen in de Eerste Kamer. De christelijke partijen zouden het Belastingplan steunen, als het kabinet meer zou doen voor eenverdieners, de afschaffing van de giftenaftrek voor bedrijven terug zou draaien én een motie zou steunen die oproept een alternatieve inkomstenbron te zoeken voor de voorgenomen btw-verhoging. D66 zou instemmen met het Belastingplan als de in hun ogen meest pijnlijke btw-verhogingen van tafel gingen.

Betekent dit automatische instemming van de senatoren van deze partijen? De Eerste Kamer, wil senator Carla Moonen (D66) benadrukken, heeft een eigenstandige rol. Zij controleren op rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. En ze zal, zoals senatoren vaak doen, letten op „consistentie van beleid”. De afbouw zoals die was, zegt Moonen, was consistent beleid sinds Rutte III. Het plan van dit kabinet noemt ze „bizar” gezien de krapte op de woningmarkt. Ze vindt dat het kabinet hierdoor uitdeelt aan de rijken. „Een omgekeerde Robin Hood.”

Moonen zal daarom vragen stellen over de hypotheekrenteaftrek, maar wil nog geen uitspraken doen over een mogelijke novelle. Wel benadrukt ze dat ze blij is met de btw-deal, waar D66 „keihard” aan heeft gewerkt. Met andere woorden: de btw-deal is voor D66 zwaarwegend.

Voor de ChristenUnie en het CDA is de hogere hypotheekrenteaftrek niet ongezien gepasseerd in de Tweede Kamer. Zij stelden een aanpassing op het wetsvoorstel Belastingplan voor waarin de introductie van een tweede schijf in de inkomstenbelasting wordt teruggedraaid. Logisch gevolg daarvan is dat het voordeeltje van de hypotheekrenteaftrek daarmee óók zou verdwijnen, omdat deze gekoppeld is aan de tweede schijf in de kabinetsplannen. Dat wisten de indieners.

Maar het amendement haalde bij stemming geen meerderheid. En de twee christelijke partijen hebben hun voorstel in de Tweede Kamer niet voorwaardelijk gemaakt voor steun van het Belastingplan. Dat verkleint de kans dat het Belastingplan vanwege de hypotheekrenteaftrek sneuvelt, of op dat punt aangepast moet worden.

Rome wil geen gladiatorengevechten voor toeristen: ‘Het Colosseum is geen pretpark’

admin
November 25, 2024
0

Massimiliano Smeriglio, de wethouder van Cultuur in Rome, moest via de media vernemen dat het verhuurplatform Airbnb een sponsordeal van 1,5 miljoen dollar (omgerekend zo’n 1,4 miljoen euro) met het archeologisch park van het Colosseum had ondertekend. In ruil voor die som, die in de permanente tentoonstelling in het Colosseum wordt geïnvesteerd, is Airbnb ook van plan om volgende lente zestien toeristen in de wereldberoemde arena als gladiatoren te laten vechten. Die zouden via een online loterij worden gekozen.

Het idee heeft in Rome zoveel kwaad bloed gezet, dat Smeriglio dinsdag een onderhoud zal hebben met een delegatie van Airbnb Italië, in een poging het verhuurplatform ervan te overtuigen het geld neer te tellen, maar de gladiatorengevechten af te schaffen, of het idee toch zeer grondig te herzien.

Publiciteitsstunt of ernst? De wedstrijd, en ook de hele discussie eromheen, leveren Airbnb nu al heel wat media-aandacht en extra naamsbekendheid op. De timing is niet geheel toevallig: recent kwam de spektakelfilm Gladiator II van Ridley Scott uit.

Historische waarde

Wat in de volksmond het Colosseum wordt genoemd, is officieel het Flavisch Amfitheater en werd in de eerste eeuw na Christus gebouwd. Het was het grootste amfitheater van het Romeinse rijk en is bijna 2.000 jaar later nog steeds een van de drukst bezochte trekpleisters van Italië. Vorig jaar leverde het entreegeld een recordsom van meer dan 79 miljoen euro op.

Het Colosseum heeft ook een gigantische historische en landschappelijke waarde. Twee jaar geleden berekende het financiële consultancybureau Deloitte dat het Colosseum jaarlijks 1,4 miljard euro bijdraagt aan het Italiaanse bruto binnenlands product. Deloitte nam behalve de toegangskaartjes ook de waarde van de toeristische voorzieningen die voortvloeien uit een Colosseum-bezoek, zoals hotelovernachtingen en restaurantbezoeken, mee in die berekening. Op zo’n jaaromzet is 1,5 miljoen dollar van Airbnb een peuleschil voor het Colosseum, waar bijgevolg vooral het verhuurplatform veel baat bij heeft, stellen de tegenstanders van de deal.

Hoe groot ook de emotionele waarde van het monument is, blijkt alvast goed uit de hoog oplopende discussie rond het idee van Airbnb om voor de ‘happy few’ gladiatorengevechten in het Romeinse amfitheater te houden. Onder de slogan ‘Het Colosseum is geen pretpark’ hebben tegenstanders van de gladiatoren-gimmick al een petitie opgestart, die na een week door meer dan 1.800 mensen is ondertekend.

Ook kunsthistorici mopperen dat een historisch monument van een onschatbare waarde niet het toneel mag worden van in hun ogen plat commercieel volksvermaak. Sommige tegenstanders zien in de georganiseerde gladiatorengevechten zelfs de verheffing van agressie en geweld, wars van de juiste historische context. Het ging er in het Colosseum bijlange niet altijd zo gewelddadig aan toe als in de films Gladiator en Gladiator II. En naast veel krijgsgevangenen en slaven vochten ook vrije mannen, en zelfs vrouwen.

‘Pure marketingzet’

De meest uitgesproken criticus van het hele voorstel is Tomaso Montanari, in Italië een nationaal bekende kunsthistoricus en rector van de universiteit voor buitenlanders in Siena. „Hier is geen sprake van mecenaat, waarbij je een bijdrage levert zonder er iets voor in ruil te verwachten. Dit is een pure marketingzet”, zegt hij tegen de Italiaanse nieuwssite Fanpage.

Daarnaast noemt hij het ook problematisch om überhaupt met een speler als Airbnb in zee te willen gaan. Omdat Airbnb’s in heel wat steden die veel toeristen lokken als paddenstoelen uit de grond schieten, is wonen voor de lokale bevolking er flink duurder geworden. „Cultureel erfgoed is meer dan een hoop stenen. Het betreft ook de relatie tussen die stenen en de bevolking, en die wordt in de stedelijke centra nu juist weggedreven door Airbnb”, zegt Montanari. Terwijl ettelijke toeristische steden Airbnb juist willen beteugelen, gaat het Colosseum uitgerekend met hen in zee, werpt hij nog op.

Eén van de foto’s waarmee Airbnb de actie aanprijst.

In Rome is een centrum-linkse coalitie aan de macht, die nationaal in de oppositie zit. Maar zowel vanuit de meerderheid als vanuit de oppositie klinken kritische geluiden over het plan. De vereniging ‘Gruppo storico romano’ uit Rome die de toeristen als gladiatoren zou trainen, benadrukt dan weer historisch zeer correct te werken en noemt zich het slachtoffer van de ‘al te commerciële communicatie’ rond het initiatief – Airbnb verwijst in zijn reclame rechtstreeks naar Gladiator II. Op een historische enscenering is op zich niets tegen, reageert dan weer kunsthistoricus Tomaso Montanari, maar die organiseer je volgens hem niet in een historisch gebouw als het Colosseum.

Sponsordeals met het Colosseum zijn niet nieuw, en ze leiden haast gegarandeerd tot ophef. Zo bood de ondernemer Diego Della Valle, bekend van het luxeschoenenmerk Tod’s, in 2011 aan om 25 miljoen euro te investeren in de restauratie van het Colosseum. Maar de geldsom werd in het kader van een breder onderzoek bevroren, na protesten tegen de commerciële angel in het hele verhaal.

Della Valle wilde in ruil onder meer zijn logo op de entreekaartjes en een grote reclame van zijn luxeschoenen op het zeil, waarmee het Colosseum tijdens de renovatiewerkzaamheden zou worden ingepakt. Na drie jaar gebakkelei sponsorde hij het Colosseum uiteindelijk dan toch, zonder dergelijke extra eisen. De wethouder van Cultuur hoopt dat dit voorbeeld Airbnb aanzet hetzelfde te doen.