Oekraïne helpen met ‘de rem erop’ kan niet, zegt Rutte in Charkiv

De helderblauwe treindeur werd nog even opgepoetst door de conductrice en toen stapte hij naar buiten: demissionair premier Mark Rutte, in de zwaar getroffen Oekraïense stad Charkiv. Rutte reisde vrijdag per trein naar het oosten om daar de tienjarige veiligheidsovereenkomst met Oekraïne te ondertekenen. Maar de precieze inhoud bleef geheim totdat de inkt van de handtekeningen die Rutte en president Volodymyr Zelensky onder het document zetten droog was.

Er waren enkel wat sleutelwoorden bekendgemaakt: militaire steun, samenwerking in de defensie-industrie, vergroten van (cyber)weerbaarheid en het versterken van de interoperabiliteit van het Oekraïense leger met de NAVO. De overeenkomst, in navolging van het voornemen vorige zomer van de G7 tot een dergelijke toezegging van meerjarige hulp, werd vooraf door de regering „een signaal” genoemd, „dat Nederland Oekraïne voor langere tijd wil steunen”. Italië en Canada gingen Nederland vorige week al voor.

Het is de vraag of Oekraïne, dat langs 1.000 kilometer frontlinie een bloedige strijd voert voor het voortbestaan van het land en met nijpende munitietekorten kampt, met een signaal direct wordt geholpen. Belangrijker was daarom ook de toezegging dat Nederland komend jaar weer 2 miljard euro uitgeeft aan de defensie in Oekraïne. Het totaalbedrag dat de Nederlandse samenleving bijdraagt aan de oorlog komt daarmee op 6,3 miljard euro. Op korte termijn legt Nederland in totaal 250 miljoen euro in om de 800.000 artilleriegranaten die onlangs zijn ‘gevonden’ zo snel mogelijk naar Oekraïne te verschepen.

Ook zal Nederland negen houwitsers en veertien RHIB-motorboten aan Oekraïne doneren. Dergelijke boten worden momenteel al op rivieren en zee ingezet om in de buurt van steden dreiging van bijvoorbeeld kamikazedrones te signaleren. Mogelijk worden deze extra boten daarvoor ook ingezet. Daarnaast levert Nederland acht gemilitariseerde rivierpatrouilleboten, en CB90-gevechtsboten. „We zijn samen, we vechten samen”, zegt Zelensky. „Nederland laat ons niet in de steek.” Voor volgend jaar en daarna zijn nog geen bedragen vastgesteld.

‘Vol stoom door’

De delegatie waarmee de Nederlandse premier wordt ontvangen is stevig. Bij de ondertekening van het verdrag zijn in één ruimte de nieuw aangetreden opperbevelhebber Oleksandr Syrsky, minister van Defensie Roestem Oemerov, stafchef Andri Jermak en de minister van Buitenlandse Zaken. Het toont wat een belangrijke bondgenoot Nederland de afgelopen jaren van Oekraïne is geworden. „Nederland bokst in de hoogste gewichtsklasse nu”, zegt premier Rutte, doelend op de totale bijdrage van 6,3 miljard euro.

Maar is het wel zo kies om als demissionair kabinet zo’n grote uitgave te doen, en bovendien voor tien jaar een overeenkomst aan te gaan? De PVV, die in de afgelopen verkiezingen de grootste werd en tegen zulke steun aan Oekraïne is, vindt van niet. Rutte ziet het anders. „De Kamer heeft toegezegd dat we totaal missionair zijn op dit onderwerp”, zegt hij. „We kunnen hier niet met de rem op. Dat gaat niet. Dus we gaan vol stoom door. En ook de komende weken en maanden hebben we allemaal plannen.”

Het zijn steunende woorden, maar voor Oekraïne tikt dreigend de klok. Naast het veiligstellen van wapenleveranties moet Oekraïne ook flink mobiliseren om de oorlog vol te kunnen blijven houden. „Als er niet gauw wapens voor Oekraïne komen, dan zijn er hier geen handen meer over om ze vast de houden”, zo stelde een officier in Kramatorsk het afgelopen week tegenover NRC.

Hoewel Europa steeds meer wapens voor Oekraïne weet te vinden (deels ook door die op te kopen buiten Europa, bij landen die hiermee zelf niet te koop gaan, aldus Rutte), blijft het inzetten van EU- of NAVO-manschappen taboe. De Franse president Emmanuel Macron opende maandagavond wel het gesprek over de inzet van westerse militairen in Oekraïne door te zeggen dat hij dit in de toekomst niet langer volledig uitsluit.

Rutte, die mogelijk later dit jaar NAVO-baas Jens Stoltenberg zal opvolgen – hij zou onder meer al de steun van de Verenigde Staten en Duitsland genieten – wil er niet aan: „Dat gaan we niet doen. Geen boots on the ground”. „Ik weet niet of de [Oekraïense] manschappen op zijn, dat geloof ik niet. Maar wij moeten wel zorgen dat de manschappen die er zijn al het materiaal hebben. En dat is in de eerste plaats dus luchtverdediging en artillerie.”

Langs de ravage

De keuze voor Charkiv als bestemming voor premier Rutte is opvallend. Op slechts 25 kilometer van de grens raken de Russische ballistische raketten binnen een aantal seconden hun doel. Hier geldt vaak: eerst hoor je de explosie, daarna het luchtalarm. Tijdens het staatsbezoek werd Rutte door Zelensky langs de ravage in een woonwijk in het noordoosten van de stad gevoerd. Rusland schoot eind januari acht zware raketten af op de stad. Bij het instorten van de woonflat kwamen vijf burgers om het leven, raakten 62 mensen gewond. Die dag verloren zo’n zesduizend mensen hun woning.

Met Zelensky is vrijdag dan ook gesproken over het versterken van de luchtafweer in Charkiv. Toezeggingen hiervoor worden niet gedaan. Wat er nodig zou zijn om de bevolking en de gebouwen van Charkiv te beschermen tegen Russische raketten? Gouverneur Oleh Syniehubov weet niet waar hij moet beginnen. Hij kijkt beduusd: „Iéts”, zegt hij. „Eén systeem… geef ons één klein Patriotje.” Hij houdt zijn vingers dicht bij elkaar om te laten zien waar hij al blij mee zou zijn.

demissionair premier na bezoek aan leden van de Oekraïense Staatsdienst voor noodsituaties, die hielpen in de nasleep van de MH17-rampMark Rutte Ik wilde ze bedanken voor wat zij gedaan hebben. Dat is echt ongelofelijk

Voor Rutte bood het bezoek aan Charkiv kans om leden van de Oekraïense Staatsdienst voor noodsituaties te ontmoeten, die in juli 2014 hielpen de lichamen van de slachtoffers van de vliegramp met MH17 te repatriëren. Door de crash, veroorzaakt door een Russische Boek-raket, kwamen 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Vanaf het vliegveld van Charkiv werden de stoffelijke overschotten naar Eindhoven vervoerd. „Ik wilde ze bedanken voor wat zij gedaan hebben. Dat is echt ongelofelijk”, zegt Rutte.

Na MH17 „begreep de hele wereld wat de Russische agressie betekent, en wat oorlog betekent”, zei de Oekraïense president Zelensky. „Iedere natie kan eronder leiden als één land een brute oorlog begint.”

In een kelder in een gebouw van een van Charkivs universiteiten bezegelen premier Mark Rutte (rechtsboven) en president Volodymyr Zelensky (rechts) vrijdag de steun van Nederland aan Oekraïne.

In een kelder in een gebouw van een van Charkivs universiteiten wordt vrijdagmiddag uiteindelijk het verdrag ondertekend, voor een rij van Nederlandse en Oekraïense vlaggen. Precies op hetzelfde moment steken de twee regeringsleiders hun pen in de houder. Rutte legt zijn hand op Zelensky’s linkerschouder en ze omhelzen elkaar. Daarna staat achter een groen camouflagenet een tafeltje voor twee gedekt – borden met salade, aangemaakt met mayonaise, op een wit tafelkleed.

Delen





Mail de redactie