Dilemma
„Ik krijg de indruk dat mijn collega een alcoholprobleem heeft. Wat moet ik doen?”
Man (26), naam bekend bij de redactie
Ga het gesprek aan
Via de alcohol en drugs-advieslijn van het Trimbos-insituut komt deze vraag vrij vaak binnen, zegt Eva Ehrlich, wetenschappelijk medewerker van het kennisinstituut over onder meer het gebruik van alcohol en drugs. En dat is niet verrassend gezien het aantal werkende mensen met drankproblemen. „Bijna 17 procent van de werkenden drinkt riskant”, zegt ze. Dat zijn mensen die in de problemen komen door hun drankgebruik: ze hebben de volgende dag spijt van hun gedrag, komen afspraken niet na of krijgen van hun omgeving te horen dat ze minder moeten drinken.
Werkgeversvereniging AWVN heeft geen zicht op hoe vaak er op de werkvloer problemen ontstaan door drankgebruik van medewerkers, zegt woordvoerder Jannes van der Velde. „Bedrijven willen daar niet veel over kwijt omdat het onderwerp gevoelig ligt en vaak als een privékwestie wordt gezien.”
Het kan dan ook best lang duren voordat signalen van alcoholproblemen op het werk worden opgemerkt, zegt Ehrlich. Die signalen zijn bijvoorbeeld dat de medewerker vaak afwezig is – overmatig alcoholgebruik zorgt voor hoger verzuim – of vergeetachtig, of afspraken niet nakomt. „Over het algemeen denken we eerst dat diegene niet lekker in zijn vel zit door bijvoorbeeld problemen in het gezin of de relatie”, zegt ze. „De link met alcohol leggen we vaak pas als iemand echt met een dubbele tong praat of naar drank ruikt.”
Het komt daardoor vaak genoeg voor, zegt Ehrlich, dat een medewerker met drankproblemen lange tijd prima lijkt te functioneren. Dat komt doordat collega’s het werk van de medewerker bijvoorbeeld noodgedwongen overnemen. „Op die manier kan de omgeving het drankprobleem juist in stand houden.”
Daarom kan het goed zijn om de medewerker aan te spreken, denkt Ehrlich. Dat mensen in de problemen komen door hun drankgebruik, kan hen helpen inzien dat verandering noodzakelijk is. „Je kunt de collega in bescherming nemen door in gesprek te gaan. Je helpt misschien wel te voorkomen dat de situatie verder escaleert en dat de leidinggevende doorkrijgt dat hij of zij niet goed functioneert.”
Wees voorzichtig
Het is nogal wat om een collega aan te spreken op een mogelijk drankprobleem, zegt Van der Velde. „Ik denk dat het goed is om hierin terughoudend te zijn, want het is moeilijk om zeker te weten of iemand daadwerkelijk een alcoholprobleem heeft. En als zo’n gesprek misgaat, heeft dat negatieve invloed op de relatie tussen de twee medewerkers. En dat kan uiteindelijk ook een belemmering vormen in het werk.”
Ga daarom pas een gesprek aan als daar duidelijke aanwijzingen voor zijn, vindt Van der Velde, én als de veiligheid van de collega en andere medewerkers in gevaar komt. Dat geldt bijvoorbeeld als de collega een voertuig moet besturen.
In een gesprek met de collega is het volgens Ehrlich belangrijk om dicht bij je eigen zorgen te blijven. „Zeg vooral niet: jij hebt een alcoholprobleem. Vertel dat je merkt dat de collega minder goed functioneert dan voorheen, dat je je zorgen maakt en dat je graag zou helpen.”
Het is goed om een inschatting te maken of de desbetreffende collega wel de juiste persoon is om dat gesprek met de medewerker te voeren, zegt Van der Velde. „Als de relatie tussen de twee niet al te best is, kan hij beter zijn leidinggevende vragen om in te grijpen.”
Ehrlich denkt ook dat de leidinggevende kan helpen. „De leidinggevende kan iemand doorverwijzen naar een bedrijfsarts of vertrouwenspersoon, of vragen of de medewerker wellicht een tijdelijke vrijstelling van het werk nodig heeft.”
Sowieso heeft de werkgever volgens Van der Velde een belangrijke rol. „Zo’n gesprek kan alleen succesvol plaatsvinden in een bedrijfscultuur waarin mensen open tegenover elkaar durven te zijn en elkaar feedback kunnen geven. Daar moet de leiding van een bedrijf voor zorgen.”
Daarnaast, zegt Ehrlich, is het zinvol als werkgever een zogeheten alcohol-drugs-medicijnbeleid te ontwikkelen. Het Trimbos-instituut helpt bedrijven en organisaties daarmee. In dat beleid staan afspraken over hoe in het bedrijf met het gebruik van die middelen wordt omgegaan. Vooral grote bedrijven zijn hier al mee bezig of hebben zoiets al ingevoerd, zegt Ehrlich, de meeste kleinere bedrijven echter nog niet.
Als onderneming laat je met dit soort beleid zien dat je je verantwoordelijk voelt voor de gezondheid en de veiligheid van werknemers, zegt Ehrlich. Niet alleen voor de overmatige gebruikers van alcohol, maar ook voor de mensen daar omheen. Zij kunnen er net zo goed onder lijden, doordat ze bijvoorbeeld werk moeten overnemen. „De gezondheid van medewerkers is belangrijk voor de sfeer en de productiviteit op het werk.”
Dus
Ga in gesprek als je écht denkt dat de collega een drankprobleem heeft. Het kan je collega helpen inzien dat het niet goed gaat. Soms is dat nodig om verandering voor elkaar te krijgen. Wees in het gesprek wel voorzichtig en trek niet meteen conclusies. Weet ook dat je er niet alleen voorstaat. De leidinggevende kan het gesprek ook voeren als het niet goed voelt om het zelf te doen. De werkgever moet sowieso zorgen voor een bedrijfscultuur waarin zulke gesprekken makkelijk te voeren zijn.
